Вікіпедыя

Горкі: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
clean up, replaced: га рэгіёну → га рэгіёна, за часамі → у часы , ангельск → англійск (2), мэц → мец, — 16 жніўня 1708 → — {{ДС|16|8|1708 using AWB
Радок 12:
|выява =
|подпіс =
|lat_dir = паўночнаеN|lat_deg = 54|lat_min = 17|lat_sec =
|lon_dir = усходняеE|lon_deg = 30|lon_min = 59|lon_sec =
|CoordAddon =
|CoordScale =
Радок 72:
 
== Гісторыя ==
 
* [[1544]]: першыя згадкі пра Горкі ў «[[Літоўская метрыка|Літоўскай метрыцы]]», вядомыя як сяло, уладанне князя Друцкага-Горскага.
* [[16 стагоддзе|XVI ст.]]: у складзе [[Віцебскае ваяводства|Віцебскага ваяводства]] [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]].
* [[17 стагоддзе|XVIІXVII]]—[[19 стагоддзе|XIХXIX]] стст.: мелі назву Горы-Горкі.
* [[1584]]: належалі [[род Сапегаў|Сапегам]]
* [[1619]]: атрымалі ад Ільва Сапегі «[[Статут аб вольнасцях]]», «[[малое магдэбургскае права]]».
* 1643 :узнiклаузнікла яўрэйская абшчына.
* [[1654]]—[[1667]]: падчас «[[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай, 1654-1667|Невядомай вайны]]» мясцовыя жыхары, як і многія тысячы жыхароў іншых беларускіх земляў, прымусова пераганяліся на ўсход, перадаваліся ў прыгон маскоўскім служылым людзям, прадаваліся ў рабства.
* [[Сакавік]] [[1659]]: горацкія жыхары, які ўзняліся на ўзброеную барацьбу з усходнімі захопнікамі, доўга трымалі ў аблозе ў Вялікіх Гарах атрад маскоўскіх салдатаўсалдат.
* [[1676]]: у Горках існавалі праваслаўнае [[брацтва]] і школа.
* [[1683]]: налічвалі 510 будынкаў, існавала 2 прадмесці — [[Казіміраўская Слабада]] і [[Вёска Зарэчча, Горацкі раён|Зарэчча]].
* [[1700]]—[[1721]]: зау часамічасы [[Паўночная вайна|Паўночнай вайны]] знаходзіліся ў зоне ваенных дзеянняў. У ліпені-жніўні [[1708]] тут размяшчаліся расійскія войскі на чале з А.Меншыкавым і Б. Шарамецьевым, [[9 ліпеня]] — [[16 жніўня]] [[1708]] у Горках быў [[Пётр I, імператар расійскі|Пётр I]]. Узгорак, дзе знаходзілася стаўка расійскага цара, атрымаў назву Пятрова гара.
* [[1717]]: горад з навакольнымі землямі набыў князь А. Меншыкаў і валодаў да высылкі ў Сібір у 1727 годзе.
* [[1772]]: у выніку [[першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]] апынуліся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], [[мястэчка]] [[Аршанскі павет|Аршанскага павета]].
Радок 91 ⟶ 90:
* [[1828]]: за невыкананне абавязкаў па забеспячэнні арміі Кутузава ў 1812 г. харчаваннем, расійскі ўрад вырашыў сканфіскаваць Горы-Горацкі маёнтак у Л.Салагуба.
* [[15 жніўня]] [[1840]]: адбылося ўрачыстае адкрыццё Горыгорацкай земляробчай школы (з [[1848]] — [[Горыгорацкі земляробчы інстытут]]).
* [[19 стагоддзе|Канец XIX ст.]]: дзякуючы працы [[Эдуарда Рэга]], прафесара батанікі, па праекце італійскагаітальянскага архітэктара [[А.Кампіёні]] на тэрыторыі Горацкага інстытута быў закладзены дэндрарый.
* [[1852]]: выйшаў першы том «Запісак Горыгорацкага земляробчага інстытута». У перыёдыку размяшчаліся матэрыялы па працы вучэбнай фермы, адлюстроўваліся дасягненні сельскагаспадарчай навукі таго часу.
* [[1857]]: у горадзе ўтвораны легальны прафесарска-студэнцкі клуб. Яго ўдзельнікі абмяркоўвалі надзённыя пытанні і будучую сялянскую рэформу па адмене прыгоннага права.
* [[26 снежня]] [[1861]]: [[горад]], цэнтр павету.
* [[1862]]: у горадзе сфармаваласясфарміравалася падпольная студэнцкая арганізацыя, якая рыхтавалася да ўдзелу ў паўстанні [[Кастусь Каліноўскі|К. Каліноўскага]]. У яе склад уваходзілі [[Станіслаў Іванавіч Віскоўскі|С. Віскоўскі]], [[Войцех Дамарацкі|В. Дамарацкі]], В. Антановіч, Р. Чарвінскі, З. Міткевіч, С. Дымкевіч і іншыя. Яны разам з іншымі студэнтамі адкрылі для сялянскіх дзяцей народную школу, выкладанне ў якой вялося на беларускай мове.
* [[21 красавіка]] [[1862]]: паўсотні студэнтаў зладзілі ў фальварку Шыманоўка палітычную акцыю, падчас якой спявалі патрыятычныя і рэвалюцыйныя песні.
* [[24 красавіка]] [[1863]]: атрад Л. Звяждоўскага, паплечніка [[Кастусь Каліноўскі|К. Каліноўскага]], вызваліў местагорад ад царскай улады, але паўстанне было задушанаезадушана.<ref>[http://horki.info/news/37/292.html У Горках ушанавалі памяць ваяра-каліноўца] // Horki.info, 25.03.2008</ref>
* [[1864]]: за ўдзел мясцовых студэнтаў і выкладчыкаў у паўстанні [[Кастусь Каліноўскі|К. Каліноўскага]] 1863—1864 гг. інстытут у Горках зачынены і пераведзены ў Санкт-Пецярбург.
* [[27 жніўня]] [[1867]]: зацверджаны [[герб Горак]] «у залатым полі тры чорныя горкі, з іх вырастае па аднаму зялёнаму коласу».<ref>[http://knihi.com/hierb/horki.html Горкі] // {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх местаўгарадоў}}</ref>
* [[1873]]: каля вёскі Пнёўшчына на правым беразе ракі [[Рака Лядня|Лядня]] на складзеным з камянёў кургане быў знойдзены гранітны валун пірамідальнай формы з рунічнымі ці фінікійскімі надпісамі: «Помнік Ваала. Тут мы яго выдзеўбалі (высеклі)».
* [[Канец XIX ст.]]: у горадзе з'явіліся паштовая станцыя, аптэка, пачаў працаваць чыгуналіцейны завод, метэастанцыя.
Радок 117 ⟶ 116:
* [[22 кастрычніка]] [[1930]]: Выйшаў першы нумар раённай газеты [[«Ленінскі шлях»]].
* [[12 ліпеня]] [[1941]]: горад заняты нямецка-фашысцкімі войскамі.
* [[7 кастрычнiкакастрычніка]] [[1941]] фашысты расстралялiрасстралялі больш за 2500 членаў яурэйскай абшчыны.
* Ліпень [[1942]]: гітлераўцы арыштавалі 75 удзельнікаў падпольнага супраціўлення ў горадзе.
* [[26 чэрвеня]] [[1944]]: падчас аперацыі «Баграціён» Горкі былі вызваленыявызвалены ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.
* [[1948]]: Горацкі сельскагаспадарчы інстытут рэарганізавалі ў Беларускую сельскагаспадарчую акадэмію.
* [[5 жніўня]] [[1959]]: адкрылася паветраная лінія Горкі — МенскМінск, пачаў працаваць аэрапорт, які зараз не функцыянуе.<ref>[http://www.mlib.basnet.by/kray/Econom/R6c.html Транспарт г. Горкі] // Магілёўская абласная бібліятэка</ref>
* [[1967]]: на рацэ [[Парасіца]] створанае першае штучнае возера ў горадзе.
* [[1975]]: пабудаваны мемарыял «Тужлівая маці». Ля яго запалены «Вечны агонь».
Радок 148 ⟶ 147:
 
=== Культура ===
Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, Горацкі раённы цэнтр культуры і Палац культуры [[БДСГА]]. На тэрыторыі местагорада для яго жыхароў створаная добраўпарадкаваная зона адпачынку — парк з сажалкамі.
 
Маецца добры досвед працы школы мастацкіх рамёстваў. З'яўляецца месцам правядзення семінараў, навучання супрацоўнікаў [[Беларускія школы мастацкіх рамёстваў|школаў рамёстваў]], якія працуюць у іншых раёнах.
 
=== Вядомыя землякiземлякі ===
* [[Лаўрэнцій Сямёнавіч Абецэдарскі]] (1916—1975) — [[доктар гістарычных навук]], прафесар член-карэспандэнт АПН СССР.▼
 
▲* [[Лаўрэнцій Сямёнавіч Абецэдарскі]] (1916—1975) — доктар гістарычных навук, прафесар член-карэспандэнт АПН СССР.
* [[Дзмітрый Іванавіч Азарэвіч]] (1848—1912) — юрыст, гісторык рымскага і візантыйскага права.
* [[Міхаіл Гапеевіч Булахаў]] нар. у 1919 г. — [[доктар філалагічных навук]], прафесар, заслужаны дзеяч навукі БССР.
* [[Азалій Майсеевіч Вільнер]] (1898—1984) — доктар ветэрынарных навук, прафесар.
* [[Якаў Сямёнавіч Гугель]] (1895—1937) — савецкі гаспадарчы кіраўнік, начальнік будаўніцтва Магнітагорскага металургічнага камбіната, камбіната «Азовсталь» (горад Марыупаль).
Радок 165 ⟶ 163:
* [[Ігнат Іванавіч Піўновскі]] нар. у 1930 г. — доктар тэхнічных навук, прафесар.
* [[Леў Эммануілавіч Разгон]] (1908—1999) — рускі пісьменнік, крытык, праваабаронца.
* [[Ізраіль Мендэлевіч Разгон]] (1905—1987) — [[доктар гістарычных навук]], прафесар, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР.
* [[Аляксандр Яўгенавіч Слука]] нар.у 1923 г. — доктар геаграфічных навук, прафесар.
* [[Анатоль Васільевіч Цішковіч]] нар.у 1921 г. — доктар тэхнічных навук, прафесар.
* [[Марк Залманавіч Фрейдзін]] нар.у 1932 г. -[[кандыдат эканамічных навук]], прафесар, заслужаны эканаміст БССР.
* [[Галіна Віктараўна Асмалоўская]] нар.15.12.1936 г.-прафесар, аслужаная артыстка Беларусі.
* [[Рагнеда Іванаўна Бельская]] нар.26.11.1928 г.- кандыдат хімічных навук, лаурэат Дзяржаўная прэмія БССР.
* [[Валянцін ВасільевiчВасільевіч Валуеў]] нар.25.08.1936 г. — доктар эканамічных навук.
* [[Ігар Робертавіч Вільдфлуш]] нар.7.05.1940 г.- доктар сельскагаспадарчых навук, прафесар, лаўрэат дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь.
* [[Леанід Антановіч Дазорцаў]] нар.12.03.1931 г.- [[кандыдат сельскагаспадарчых навук]], дацэнт, заслужаны работнік сельскай гаспадаркі БССР.
* [[Аляксей Яугенавіч Дайнека]] нар.18.06.1968 г. — доктар эканамічных навук, прафесар.
* [[Людміла Фёдараўна Знаменская]] — заслужаная настаўніца БССР.
* [[Пётр Самсонавіч Касовіч]] (28.09.1862 −26.08.1915) — прафесар Пятроўскай земляробчай і лясной акадэміiакадэміі, Маскоўскага ўніверсітэта, Пецярбургскага ляснога інстытута.
* [[Ганна Аляксандраўна Ключарава]] нар. 30.01.1949 г. — [[доктар медыцынскіх навук]], прафесар.
* [[Лейба Барысавіч Наймарк]] (1912—1994) — доктар сельскaгаспадарчых навук, прафесар.
* [[Сяргей Вітальевіч Касьяненка]] нар. 4.04.1956 г. — доктар сельскагаспадарчых навук.
Радок 185 ⟶ 183:
 
=== Медыі ===
Сродкі масавай інфармацыі прадстаўленыя раённай газетай «[[ГорацкiГорацкі веснiквеснік]]» (накладтыраж 3 620 асобнікаў, перыядычнасць выпуску — 2 разы на тыдзень), газетай [[БДСГА]] «[[Савецкі студэнт]]» (накладтыраж 1 000 асобнікаў, перыядычнасць — 2 разы на месяц), раённым радыёвяшчаннем «[[Голас Горацкага краю]]» (выхад у этэрэфір 9 разоў на тыдзень, агульны аб'ём вяшчання — 2 гадзіны 50 хвілінаўхвілін). У сетку кабельнага тэлебачання ўлучаныяўключаныя больш за 1,5 тыс. абанентаў. Разам з гэтым у Горках выдаецца прыватная агульнапалітычная газета «[[УзГорак]]» (накладтыраж 1 000 асобнікаў, перыядычнасць — 1 раз на тыдзень), штодзённа ў ІнтэрнэцеІнтэрнеце абнаўляецца сайт пра мясцовыя падзеі http://horki.info. Таксама свае сайты маюць [http://grk-gymnaz.org Горацкая гімназія № 1] і [http://www.gorki.mogilev-region.by/ Горацкі раённы выканаўчы камітэт.]
 
=== Грамадскія аб'яднанні ===
Радок 203 ⟶ 201:
 
== Забудова ==
Тэрыторыю сучаснага местагорада рэчкі [[Проня]], [[Капылка]] і [[Парасіца]], а таксама чыгунка падзяляюць на 3 жылыя раёны: індывідуальнай забудовы, раён акадэміі і прамысловы. У цэнтральнай частцы месціццаразмяшчаецца капітальная 1—2- і 3—5-павярховая забудова, 3—5-павярховыя будынкі знаходзяцца ў мікрараёне і ў паўночнай частцы. Раён [[БДСГА]] забудаваны 3—9-павярховымі жылымі дамамі.
 
== Эканоміка ==
Радок 224 ⟶ 222:
* Музей [[Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі]].
* Мастацкая галерэя.
* Музей-кабiнеткабінет МаксiмаМаксіма Гарэцкага (корпус №4 Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі).
 
=== Забавы ===
Радок 239 ⟶ 237:
 
=== Славутасці ===
* Гістарычная забудова местагорада (ХІХ — ХХ стст.).
* Комплекс будынкаў сельскагаспадарчай акадэміі (ХІХ — ХХ стст.).
* Могілкі яўрэйскія.
Радок 251 ⟶ 249:
 
== Літаратура ==
==КнiгiКнігі i брашуры==
*Горкі // Анатоль Цітоў. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.)/Анатоль Цітоў — Мн.: Полымя, 1998.— 287 с. ISBN 985-07-0131-5.
*Горкі // Нашы гарады: грамадска-палітычнае даведачнае выданне / У. А. Малішэўскі, П. М. Пабока. — Мн.: Народная асвета, 1991. — 303 с.: фота. — ISBN 5-341-00240-7.
Радок 258 ⟶ 256:
*Лившиц В. М. Горки. Историко-экономический очерк. Минск: «Беларусь», 1984. — 80 с., ил.
*Лившиц В. М. Горки. Историко-экономический очерк. Минск: «Полымя», 1989, 95 с., ил. ISBN 5-345-00084-0
*Лившиц В. М. Белорусская сельскохозяйственная академия. Памятники и памятные местагорада. Соавт.: Добролюбов Н. Н. Минск: «Ураджай»,1990. — 93 с. ISBN 5-7860-0551-8
*Лившиц В. М. Горки. Фотоальбом. Автор текста. Минск: «Беларусь», 1991, с.110, цв. ил. ISBN 5-538-00738-Х
*ЛiўшыцЛіўшыц У. М. Горацкі гістарычна-этнаграфічны музей. Даведнік. МiнскМінск: «Полымя», 1991. — 95 с., іл. ISBN 5-345-00376-9
*ЛiўшыцЛіўшыц У. М. Летапіс горада Горкі. Горкі: адзел культуры Горацкага райвыканкама, 1995, 103 с. *ISBN 985-6120-04-7
*ЛiўшыцЛіўшыц У. М. "Ішло ў бясмерце Горацкае гетта… " Горкі: адзел культуры Горацкага райвыканкама, 1995. — 24 с. ISBN 985-6120-06-3
*ЛiўшыцЛіўшыц У. М. Летапіс Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі (1836—1995 гг.). аўт.-склад. Горки: ред.-изд. отдел БСХА, 1995. — 208 с. ISBN 985-6120-11-Х
*ЛiўшыцЛіўшыц У. М. Раскопкі вакол горацкага «Парнаса. Літаратуразнаўчыя нарысы». Горкі: адзел культуры Горацкага райвыканкама, 2001. — 194 с., ил. 20. ISBN 985-6120-44-6
*ЛiўшыцЛіўшыц У. М. Горкі: Старонкі гісторыі. Мінск: «Красико — принт», 2007. — 312 с., ил.16 л. ISBN 985-405-384-9
*Лившиц, В. М. Горецкая еврейская община : страницы истории / В. М. Лившиц. — Горки : Нацрат Илит, 2009. — 298 с.
*Лившиц, В. М.Евреи в Горках: судьбы и дела.— Горки-Нацрат Илит.Типография БГСХА.2012.-310с.
*ЛiўшыцЛіўшыц, У. М. У краiкраі бярозавых гаёў. Аўтар тэкста/сааўтар А.В.БяляцкiБяляцкі.- МагiлёўМагілёў. МагiлёўскаяМагілёўская друкарня iмяімя С.Собаля.-120с. ил. ISBN 978-985-6848-96-7
*Лившиц В. М. Гордость и слава Горецкой земли. В 3-х книгах. Книга 1. Учёные—земляки. — Горки: 2013.124 с.
*Стельмашонок И. М. Освобождение Горецкого района в годы Великой Отечественной войны. Горки:1994. 64 с.
*Стельмашонок И. М. Защищая Родину(из истории горецкого антифашисткого подполья и партизанского движения, участия воинов-земляков в борьбе с немецко-фашисткими захватчиками).Горки: 1995. 44 с.
*Памяць. ГiсторыкаГісторыка-дакументальная хронiкахроніка Горацкага раёна. МiнскМінск:1996."Вышэйшая школа".589 с. ISBN 985-06-0180-9
 
==Артыкулы ў энцыклапедыях==
*ЛiўшыцЛіўшыц, У. М.Беларуская сельскагаспадарчая акадэміяГоркі// Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Мiнск– Мінск.: Т1996. 1Т. 19933. – С. 41489-41591.▼
 
*ЛiўшыцЛіўшыц, У. М.ГоркіГоры-Горацкая земляробчая школа//Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. – МiнскМінск.: 1996. Т. 3. – С. 89-9193.
*ЛiўшыцЛіўшыц, У. М.Горы-ГорацкаяГорацкі земляробчаяземляробчы інстытут школа//Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. – МiнскМінск.: Т. 3. 1996. Т. 3. – С. 93-91.
*ЛiўшыцЛіўшыц, У. М.Горы-Горацкі земляробчыгістарычна-этнаграфічны інстытутмузей //Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. – МiнскМінск.: Т. 3. 1996. Т. 3.1966 – С. 9386-9187.
*ЛiўшыцЛіўшыц, У. М.ГорацкіБеларуская гістарычна-этнаграфічны музейсельскагаспадарчая акадэмія// Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т.– МiнскМінск.: 1996Т. Т1. 31993.1966 – С. 86414-87415.
*ЛiўшыцЛіўшыц, У. М.БеларускаяГоры-Горацкая сельскагаспадарчаяземляробчая акадэміяшкола// Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. – МiнскМінск.: 19951997. Т. 25.. – С. 492367.▼
▲*Лiўшыц, У. М.Беларуская сельскагаспадарчая акадэмія// Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Мiнск.: Т. 1. 1993. – С. 414-415.
*ЛiўшыцЛіўшыц, У. М.Горы-ГорацкаяГорацкі земляробчаяземляробчы школаінстытут// Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. – МiнскМінск.: 1997. Т. 5. 1997. –- С. 367.-368
*ЛiўшыцЛіўшыц, У. М.Горы-Горацкі земляробчы інстытутГоркі//Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. – МiнскМінск.: Энцыклапедыя гісторыі Беларусі, 1997. Т. 5. 1997. -– С. 367-368360.
*ЛiўшыцЛіўшыц, У. М.ГоркіБеларуская сельскагаспадарчая акадэмія// Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. – МiнскМінск.: Энцыклапедыя гісторыі Беларусі, 19971995. Т. 52. – С. 360492.
▲*Лiўшыц, У. М.Беларуская сельскагаспадарчая акадэмія// Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. – Мiнск.: 1995. Т. 2. – С. 492.
*Ліўшыц Уладзімір. Горкі // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. - С. 546
 
== Спасылкі ==
{{Commons|Category:Horki|выгляд=міні}}
* [http://www.horki.info Сайт штодзённых навін Горацкага рэгіёнурэгіёна]
* [http://www.horki.info/gorki.html Пашпарт горада Горкі]
* [http://www.horki.info/horki.html Стужка навін з Горак і Горацкага раёна]
* [http://www.radzima.org/be/gorad/gorki-1.html м. Горкі] на [[Radzima.org]]
* [http://garady.org/gorki/ Горкі // Гарады Беларусі: паводле Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады]
* [http://kasciol.by/index.php/en/ ІнтэрнетІнтэрнэт-старонка рымска-каталіцкай парафіі Маці Божай Бялыніцкай г. Горкі]
{{Горацкі раён}}
{{АП Магілёўскай, 1991}}
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Горкі"