Абрыкос: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
clean up, replaced: грэцк → грэчаск, а у → а ў, абэл → абел (2), я]] у → я]] ў, н. э. → н.э. (3), о у → о ў, Файл: → Выява: (7), (біялогія)| → , біял using AWB |
D.L.M.I. Bel (размовы | уклад) дрНяма тлумачэння праўкі |
||
Радок 34:
== Гісторыя ==
=== Паходжанне і распаўсюджанне ===
У сучаснай навуковай літаратуры вылучаюць ад трох да шасці магчымых {{нп3|Цэнтры паходжання культурных раслін|цэнтраў паходжання|ru|Центры происхождения культурных растений}} абрыкоса. Сярод іх найбольш верагодным першасным цэнтрам лічыцца раён [[Цянь-Шань|Цянь-Шаня]] ў склад [[Кітай|Кітаі]]<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/30806/apricot Apricot] — [[Энцыклапедыя Брытаніка]]</ref><ref name="dalby">''{{нп3|Эндру Долбі|Andrew Dalby|en|Andrew Dalby}}''. Food in the ancient world from A to Z. [http://books.google.com/books?id=FtIXAe2qYDgC&pg=PA20&dq=This+name+betrays+a+confusion:+the+fruit+did+not+come+from+Armenia&hl=ru&ei=2jQjTuC6Dcbvsgb55bWIAg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCkQ6AEwAA#v=onepage&q=This%20name%20betrays%20a%20confusion%3A%20the%20fruit%20did%20not%20come%20from%20Armenia&f=false p.20]</ref><ref name="folta">''[http://www.kevinfolta.com/5yearCV.pdf Kevin M. Folta]''. Genetics and Genomics of Rosaceae, Springer, 2009, [http://books.google.com/books?id=YoQYCgTOregC&pg=PA317&dq=Apricots+were+extensively+cultivated+in+Armeina+and+eventually+engrained+in+the+culture&hl=ru&ei=QD8jTufVIs3dsga7vtSDAg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCsQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false p.316—317]</ref><ref name="faust">''Faust et al.'' Origin and Dissemination of Apricot, in Horticultural Reviews (1998), [http://books.google.com/books?id=lVlilno_NacC&pg=PA225&dq=origin+and+dissemination+of+apricot&hl=ru&ei=CT4jTrq9C4XDswbL8tG6BQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCkQ6AEwAA#v=onepage&q=origin%20and%20dissemination%20of%20apricot&f=false p.242 и далее]</ref><ref>''Mark Rieger''. Introduction to Fruit Crops, [http://books.google.de/books?id=hF8bpk7fbsQC&pg=PA65&dq=Apricot+origin&hl=ru&sa=X&ei=QzWdT4GuDITZsgbNuPRR&ved=0CDYQ6AEwAQ#v=onepage&q=Apricot%20origin&f=false p. 65]</ref>. У той жа час адзначаецца, што адназначных доказаў на карысць кітайскай версіі па-ранейшаму не хапае<ref name="zohary">''Daniel Zohary, Maria Hopf, Ehud Weiss''. Domestication of Plants in the Old World, [http://books.google.ru/books?id=1hHSYoqY-AwC&pg=PA144&lpg=PA144&dq=However,+the+evidence+supporting+a+Chinese+origin+is+still+scanty.+We+still+know+very+little+about+the+early+history+of+apricot+domestication+in+central+Asia,+or+Armenia%E2%80%94territories+where+wild+forms+apricot+occur+as+well&source=bl&ots=Iw78qI9PmL&sig=a5dqg_NQmlZ7pGAJc7tBEyNizhw&hl=ru&sa=X&ei=w4yqT-LhJMyD-wban4meCg&ved=0CFMQ6AEwAA#v=onepage&q=However%2C%20the%20evidence%20supporting%20a%20Chinese%20origin%20is%20still%20scanty.%20We%20still%20know%20very%20little%20about%20the%20early%20history%20of%20apricot%20domestication%20in%20central%20Asia%2C%20or%20Armenia%E2%80%94territories%20where%20wild%20forms%20apricot%20occur%20as%20well&f=false стр. 144]</ref>. У мінулым радзімай абрыкоса нярэдка лічылі [[Арменія|Арменію]], што звязана з гісторыяй пранікнення абрыкоса з Азіі ў Еўропу. Біёлаг Дэ Паэрдэрле ({{lang-fr|De Poerderlé}}) пісаў у XVIII стагоддзі: «назва гэтага дрэва адбываецца з Арменіі, азіяцкай правінцыі, дзе яно з'явілася і адкуль было прывезена ў Еўропу…»<ref name="poer">{{cite book | first=M. le Baron.| last=De Poerderlé | title=Manuel de l'Arboriste et du Forestier Belgiques: Seconde Édition: Tome Premier | publisher=Emmanuel Flon | location=à Bruxelles | date=MDCCLXXXVIII (1788) | page=682}} Downloadable Google Books: <blockquote>Cet arbre tire son nom de l'Arménie, province d'Asie, d'où il est originaire et d'où il fut porté en Europe…</blockquote></ref> У XIX стагоддзі лічылася, што абрыкос быў завезены з Арменіі ў Грэцыю [[Аляксандр Македонскі|Аляксандрам Македонскім]], а з Грэцыі трапіў у Італію<ref name="faust" /><ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Абрикос}}</ref>. Аднак гэтая версія не пацвярджаецца рымскімі і грэчаскімі пісьмовымі крыніцамі таго часу: абрыкос у іх не згадваецца. У той жа час, абрыкос згадваецца ў крыніцах I стагоддзя, што можа сведчыць аб трапленні абрыкоса ў Італію ў I стагоддзі да н.э., пасля {{нп3|Рымска-парфянскія войны|рымска-парфянскіх войнаў|ru|Римско-парфянские войны}}. [[Пліній Старэйшы|Пліній]], {{нп3|Дыяскарыд||ru|Диоскорид}} і {{нп3|Калумела||ru|Колумелла}} называюць абрыкос «
У Расію абрыкос трапіў з Захаду ў XVII стагоддзі, аднак на Украіну, Каўказ і ў Крым ён патрапіў наўпрост з [[Сярэдні Усход|Блізкага і Сярэдняга Усходу]]. Украінская назва абрыкоса — «жерделей» — паказвае на прамое пранікненне з Персіі<ref name="faust" />.
Радок 119:
Абрыкос вырошчваецца ў Арменіі са старажытных часоў і займае асаблівае месца ў нацыянальнай культуры, шануецца як адзін з нацыянальных сімвалаў.
Некаторыя навукоўцы лічаць абрыкос у Арменіі абарыгеннай раслінай. Згодна з аглядам Фаўста, Г. С. Есаян у 1977 годзе<ref>''Есаян Г. С.'' Культура абрикоса в Армении. — Ереван: Айастан, 1977.</ref> абгрунтаваў гэта меркаванне доўгай гісторыяй вырошчвання абрыкоса ў Арменіі, асабліва ў раёне [[Горад Ерэван|Ерэвана]]. [[Насенне]] абрыкоса, датаваныя прыкладна 3000 г. да н.э., былі выяўлены ў {{нп3|Шэнгавіт|Шэнгавіце|ru|Шенгавит}} і {{нп3|Сяло Гарні|Гарні|ru|Гарни (село)}}, аднак на думку {{нп3|Бабкен Мікалаевіч Аракелян|Аракеляна|ru|Аракелян, Бабкен Николаевич}}, плод, які даў гэта насенне, быў, хутчэй, прывезены ў Арменію, чым вырашчаны там. Фаўст прыводзіць звесткі, што {{нп3|Ан Казімір Пірам Дэкандоль|Дэкандоль|ru|Декандоль, Анн Казимир Пирам}} у 1886 годзе, вырабляючы агляд звестак пра дзікія абрыкосы ў Арменіі, устанавіў, што шэраг кваліфікаваных падарожнікаў не знайшлі там дзікі абрыкос. Знойдзеныя абрыкосы былі выгадаванымі або
=== Абрыкос ва Украіне ===
|