Рабіндранат Тагор: Розніца паміж версіямі

'''Рабіндрана́т Таго́р''' ([[Бенгальская мова|бенг.]]: <big>রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর</big>, [[Міжнародны фанетычны алфавіт|ІРА]]: [ɾobin̪d̪ɾonat̪ʰ ʈʰakuɾ], {{lang-en|Rabindranath Tagore}}; {{ДН|7|5|1861}}, [[Калькута]], [[Брытанская Індыя]]  — {{ДС|7|8|1941}})  — індыйскі [[паэт]], [[пісьменнік]], [[кампазітар]], мастак, грамадскі і рэлігійны дзеяч.

Яго творчасць сфармаваласфарміравала літаратуру і музыку [[Бенгалія|Бенгаліі]]. Ён стаў першым сярод нееўрапейцаў, хто быў ганараваныузнагароджаны [[Нобелеўская прэмія па літаратуры|Нобелеўскай прэмііпрэміяй па літаратуры]] (1913){{-1|<ref name=O'Connell_2008>{{кніга

}}</ref>}}. У першых зборніках вершаў «Вячэрнія песні» (1882), «Ранішнія песні» (1883), драме «Помста прыроды» (1884) выявіліся пантэістычныя і жыццесцвярджальныя матывы. Распрацаваў канцэпцыю «бажаства жыцця» («джыбон-дэбота») пра адзінства чалавека і прыроды (паэтычныя цыклы «Маношы», 1890; «Залатая лодка», 1893; «Імгненні», 1900; зборнік «Гітанджалі», 1910). Раманы «Гора» (1907—10), «Дом і мір» (1915—16), цыкл вершаў «Палёт жураўлёў» (1914—16) прасякнуты ідэямі сацыяльнага і нацыянальнага вызвалення краіны. Уражанні ад паездак у краіны Азіі, Еўропы і Амерыкі сабраны ў «Дзённіку падарожжа на Захад» (1929), «Пісьмах аб Расіі» (1931) і інш. Сацыяльная праблематыка ў лірычным зборніку «Усходні напеў» (1925), алегарычных драмах «Вызвалены паток» (1922) і «Чырвоныя алеандры» (1924). Раман «Чатыры часткі» (1934), аповесці «Дзве сястры» (1933) і «Кветнік» (1934), паэтычныя зборнікі «Завяршэнне» (1932), «Апошняя актава» (1935). «Нованароджаны» (1940) і інш. зборнікі апавяданняў і публіцыстыкі скіраваны супраць расавай дыскрымінацыі, рэлігійнай нецярпімасці, каставай сістэмы і бяспраўя жанчыны, прасякнуты нацыянальна-вызвольнымівызваленчымі ідэямі.

Творчасць Рабіндраната Тагора адыграла выключную ролю ў станаўленні [[бенгальская мова|бенгальскай літаратурнай мовы]]. Ён узбагаціў паэзію новымі формамі і вершаванымі памерамі, заклаў асновы жанру апавядання і развіў жанр сацыяльна-псіхалагічнага рамана, паклаў пачатак палітычнай лірыцы. Эстэтычныя погляды Рабіндраната Тагора адлюстраваны і ў мастацтве (ён аўтар некалькіх тысяч песень, 2000 малюнкаў і карцін).

Сям'я Тагор была вельмі вядомай. Тагоры з'яўляліся буйнымі заміндарамі (землеўладальнікамі), іх дом наведвалі многія выбітныявыдатныя пісьменнікі, музыканты і грамадскія дзеячы. Старэйшы брат Рабіндраната Двіджэндранатх быў матэматыкам, паэтам і музыкам<ref name="VishvaBharatiDT">{{cite web

У пяць гадоў Рабіндраната аддалі ва Усходнюю семінарыю, а пасля перавялі ў так званую Нармальную школу, якая вызначылася казённай дысцыплінай і неглыбокім узроўнем адукацыі{{-1|{{sfn|Тагор (собр. соч.)|1961|с=12}}}}. Таму Тагор больш любіў прагулкі па маёнтку і ваколіцамваколіцах, чым школьныя заняткі{{-1|{{sfn|Thompson|1926|p=21–24}}<ref name="TTI09">{{cite web

}}</ref>}}. Па завяршэнні абраду ўпанаяны ў 11 гадоў, Тагор пакінуў Калькуту 14 лютага 1873 года і падарожнічаў з бацькам некалькі месяцаў. Яны наведалі сямейны маёнтак у Шантынікетане і спыніліся ў Амрытсары. Малады Рабіндранат атрымліваў добрую хатнюю адукацыю, вывучаючы гісторыю, арыфметыку, геаметрыю, мовы (у прыватнасці, [[анлійская мова|англійскую]] і [[санскрыт]]) і іншыя прадметы, пазнаёміўся з творчасцю [[Калідаса|Калідасы]]. Ва «Успамінах» Тагор адзначаў{{sfn|Тагор (собр. соч.)|1961|с=12}}{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=55—56}}{{sfn|Stewart, Twichell|2003|p=91}}:

Вішнуісцкая паэзія натхніла шаснаццацігадовага Рабіндраната на стварэнне паэмы ў стылі майтхілі, заснаваным Відзьяпаці. Яна была апублікавана ў часопісе «Бхароці» пад псеўданімам Бхану Шынгхо ({{unicode|Bhānusiṃha}}, Сонечны Леў) з тлумачэннямі, што рукапіс XV стагоддзя быў знойдзены ў старым архіве, і быў станоўча ацэнены экспертамі{{-1|{{sfn|Крипалани|1983|с=55—56}}{{sfn|Stewart, Twichell|2003|p=3}}}}. Ён напісаў «Бікхарыні» («Жабрачка», апублікаваную ў 1877 годзе ў ліпеньскім нумары часопіса «Бхароці»{{-1|{{sfn|Тагор (собр. соч.)|1961|с=13}}}}, стала першым апавяданнем на [[Бенгальская мова|мове бенгалі]]){{sfn|Chakravarty|1966|p=45}}{{sfn|Dutta, Robinson|1997|p=265}}, паэтычныя зборнікі «Вячэрнія песні» (1882), які ўключыў паэму «Нірджхарер Свапнабханга», і «Ранішнія песні» (1883).

Перспектыўны малады барыстэр Тагор паступіў у публічную школу ў Брайтане (Усходні Сусекс, Англія) у 1878 годзе. Спачатку ён спыніўся на некалькі месяцаў у доме недалёка ад БрайтанБрайтана і ХоўвХоўва, які належаў сям'і Тагор. Годам раней да яго далучыліся пляменнікі  — Сурэн і Індзіра, дзеці яго брата Сацьендранатха, якія прыехалі разам з маці{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|p=68}}}}. Рабіндранат вывучаў права ва ўніверсітэцкім каледжы Лондана, аднак неўзабаве пакінуў яго для вывучэння літаратуры: «Карыялан» і «Антоній і Клеапатра» Шэкспіра, Religio Medici Томаса Браўна і іншых{{-1|{{sfn|Thompson|1926|p=31}}}}. Ён вярнуўся ў Бенгалію ў 1880 годзе, так і не атрымаўшы ступені. Аднак гэта знаёмства з Англіяй пазней выяўлялася ў яго знаёмстве з традыцыямі бенгальскай музыкі, дазваляючы ствараць новыя вобразы ў музыцы, паэзіі і драме. Але Тагор у сваім жыцці і творчасці так ніколі цалкам і не прыняў ні крытыкі Брытаніі, ні мерстрогіх сямейных традыцый, заснаваных на досведзевопыце індуізму, замест гэтага ўбіраючыберучы лепшае з гэтых дзвюх культур{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1997|pp=11—12}}}}.

}}</ref>}}. У 1890 годзе Тагору былі даручаны велізарныя маёнткамаёнткі ў Шылайдаху (цяпер частка [[Бангладэш]]а). Жонка і дзеці далучыліся да яго ў 1898 годзе.

Рабіндранат Тагор апублікаваў у 1890 годзе адну з сваіх самых вядомых прац  — зборнік паэм «Вобраз каханай»{{-1|{{sfn|Scott, Tagore|2009|p=10}}}}. Як «заміндар бабу», Тагор аб'язджаў сямейныя ўладанні на раскошнай баржы «падме», збіраючы плату і маючыправодзячы зносінычас зу кампаніі вяскоўцамівяскоўцаў, якія праводзілі святы ў яго гонар{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=109—111}}}}. 1891—1895 гг., перыяд Садхана Тагора, былі вельмі плённымі{{-1|{{sfn|Thompson|1926|p=20}}}}. Тагорам былоТагор створанастварыў больш за паловупалавіну апавяданняў з васьмідзесяці чатырох, якія ўвайшлі ў трохтомнік «Гальпагучха»{{-1|{{sfn|Chakravarty|1966|p=45}}}}. З іроніяй і сур'ёзнасцю яны малявалі мноства сфер жыцця [[Бенгалія|Бенгаліі]], надаючы ўвагу, у асноўным, сельскім вобразам{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|p=109}}}}. Канец XIX стагоддзя азначаецца напісаннем зборнікаў песень і паэзіі «Залатая ладдзя» (1894) і «Імгненне» (1900).

У 1901 годзе Тагор вярнуўся ў Шилайдах і пераехаў у Шанцінікетан (Прыстанак свету), дзе заснаваў ашрам. Ён уключаў у сябе эксперыментальную школу, малітоўны пакой з мармуровыммармуровай падлогай (мандзір), сады, гаі і бібліятэку{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|p=133}}}}. Пасля смерці жонкі ў 1902 годзе Тагор публікуе зборнік лірычных вершаў «Памяць» («Sharan»), працятых шчымлівым пачуццём страты. У 1903 годзе ад туберкулёзу памірае адна з дачок, а ў 1907 году ад халеры  — малодшы сын паэта. У 1905 годзе не стала бацькі Рабіндраната. У гэтыя гады Тагор атрымліваў штомесячныя плацяжы як частку яго спадчыны, дадатковы даход ад махараджа Трыпура, продажу сямейных каштоўнасцей і роялці{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=139—140}}}}.

Грамадскае жыццё не засталася ў баку ад пісьменніка. Пасля арышту каланіяльнымі ўладамі вядомага індыйскага рэвалюцыянера Цілака, Тагор выступіў у яго абарону і арганізаваў збор грашовых сродкаў для аказання дапамогі вязню. Акт Керзона аб [[Першы падзел Бенгаліі|падзеле Бенгаліі]] ў 1905 годзе выклікаў хвалю пратэсту, якое выявілася ў руху «Свадзешы», адным з кіраўнікоў якога стаў Тагор. У гэты час ім былі напісаны патрыятычныя песні «Залатая Бенгалія» і «Зямля Бенгаліі». У дзень уступлення ў сілу акта Тагор быў арганізаваны Ракхі-бандхон  — абмен павязкамі, які сімвалізуе адзінства Бенгаліі, у якім прынялі ўдзел індусы і мусульмане. Аднак калі «Свадзешы» пачаў прымаць формы рэвалюцыйнай барацьбы, Тагор адышоў ад яго, лічачы, што сацыяльныя змены павінны адбывацца шляхам асветы народа, стварэння добраахвотных арганізацый і пашырэння айчыннай вытворчасці{{-1|{{sfn|Тагор (собр. соч.)|1961|с=29—33}}}}.

}}</ref>}}. Будучы ў Лондане, ён паказаў некалькі самастойна перакладзеных на англійскую мову вершаў з «Гітанджалі» свайму сябру, брытанскаму мастаку Уільяму Ротэнштэйну, на якога яны вырабілізрабілі вялікае ўражанне. Пры садзейнічанні Ротэнштэйна, Эзры Паўнда, Уільяма Ейтса і іншых «Індыйскае грамадства» (India Society of London) выдала 103 перакладзеныя вершы Тагора ў 1913 годзе{{-1|{{sfn|Тагор (собр. соч.)|1961|с=37, 39}}<ref name="calcuttaweb">{{cite web

Тагор стаў першым яе лаўрэатам з Азіі. Шведскай акадэміяй была высока ацэненая ідэалістычная, і даступная для заходніх чытачоў невялікая частка перакладнагаперакладнога матэрыялу, уключаючы ў сябе частку «Гітанджалі». У сваёй прамове прадстаўнік акадэміі Харальд Ёрне адзначыў, што найбольшае ўражанне на сяброўчленаў Нобелеўскага камітэта вырабілізрабілі «Ахвярныя песні». Ёрне таксама згадаў англійскія пераклады іншых, як паэтычных, так і празаічных, твораў Тагора, якія ў большасці сваёй былі апублікаваныя ў 1913 годзе{{-1|<ref name=Hjarne_1913>{{citation |last1=Hjärne |first1=H |date= December 10, 1913 |title=The Nobel Prize in Literature 1913: Presentation Speech |publisher=The Nobel Foundation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1913/press.html |accessdate=13 August 2009}}</ref>}}. Грашовая прэмія Нобелеўскага камітэта была ахвяравана Тагорам яго школе ў Шанцінікетане, якая стала першым універсітэтам з бясплатным навучаннем{-1|<ref name="VishvaBharatiHVV">{{cite web

У 1921 годзе Тагор разам са сваім сябрам, англійскім аграномам і эканамістам Леанардам Элмхерстам, заснаваў у Суруле (непадалёк Шанцінікетана) Інстытут рэканструкцыі сельскай гаспадаркі, пазней перайменаваны у Шрынікетан (Прыстанак дабрабыту). Гэтым Рабіндранат Тагор абышоў сімвалічны сварадж [[Махатма Гандзі|Махатмы Гандзі]], які, ён не адабраў{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=239—240}}}}. ТагорТагору даводзілася шукаць дапамогі спонсараў, службовых асоб і навукоўцаў ва ўсім свеце для «вызвалення вёскі ад кайданоў бездапаможнасці і невуцтва» шляхам асветы{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=242, 308—309}}}}.

Мікеле Морамарко прыводзіць інфармацыю, што ў 1924 годзе Вярхоўным Саветам Шатландскага абраду ТагорТагору была прысуджана ганаровая прэмія. Згодна з ім, Тагор меў магчымасць стаць масонам ў маладосці, як мяркуецца, прайшоўшы прысвячэнне ў адной з ложаўлож, падчас свайго знаходжання ў Англіі{{-1|<ref>{{кніга

У пачатку 1930-х гг. ён звярнуў сваю ўвагу на каставыякаставую сістэму і праблемы недатыкальных. Выступаючы на публічных лекцыях і апісваючы «недатыкальных герояў» у сваёй творчасці яму ўдалося дамагчыся дазволу на наведваннянаведванні імі Храма Крышны ў Гуруваюры{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=303, 309}}}}.

Шматлікія міжнародныя падарожжападарожжы Тагора толькі ўмацавалі яго ў меркаванні, што ўсякае дзяленне людзей вельмі павярхоўна. У маі 1932 года, падчас наведвання ім лагера бедуінаў у пустыні Ірака[[Ірак]]а, да яго звярнуўся правадыр са словамі: «Наш Прарок сказаў, што сапраўдны мусульманін той, ад чыіх слоў ці дзеянняў не пацерпіць ні адзін чалавек». Пазней Тагор адзначыў у сваім дзённіку: «Я пачаў распазнаваць у яго словах голас унутранай гуманнасці»{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|p=317}}}}. Ён старанна вывучаў артадаксальныя рэлігіі і папракаў Гандзі за выказванне, што землятрусземлетрасенне 15 студзеня 1934 года ў Біхары, якіякое пацягнуўпацягнула тысячы смерцейсмярцей, быўбыло пакараннем звыш за прыгнёт касты недатыкальных{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=312—313}}}}. Ён аплакваў эпідэмію беднасці ў Калькуце і сацыяэканамічнысоцыяэканамічны спад у [[Бенгалія|Бенгаліі]], які ён падрабязна апісаў у нерыфмаванай паэме у тысячы радкоў, чыя знішчальная тэхніка падвойнагадвайнога бачання прадвесцілапрадвясціла фільм Сацьяджыта Рэя «Апур сансар»{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=335—338, 342}}}}. Тагорам было напісана яшчэ мноства твораў, якія склалі пятнаццаць тамоў. Сярод іх такія паэмы ў прозе як «Зноў» («Punashcha», 1932), «Апошняя актава» («Shes Saptak», 1935) і «Лісце» («Patraput», 1936). Ён працягваў эксперыментаваць са стылем, ствараючы песні ў прозе і танцы-п'есы, такія як «Чытрангада» («Chitrangada», 1914){{-1|<ref name=chit>{{cite web|url=http://www.gutenberg.org/etext/2502|title=Chitra|publisher=Gutenberg.org|date=2001-02-01|accessdate=2010-03-20|archiveurl=http://www.webcitation.org/60pvoO7Gh|archivedate=2011-08-10}}</ref>}}, «Ш'яма» («Shyama», 1939) і «Чандаліка» («Chandalika», 1938). Тагорам былі напісаны раманы «Дуі Бон» («Dui Bon», 1933), «Маланча» («Malancha», 1934) і «Чатыры часткі» («Char Adhyay», 1934). У апошнія гады жыцця яго зацікавіла навука. Ён напісаў зборнік эсэ «НааСусветНаш Сусвет» («Visva-Parichay», 1937). Яго даследаванні біялогіі, фізікі і астраноміі знайшлі адлюстраванне ў паэзіі, якая часта змяшчала шырокі натуралізм, які падкрэслівае яго павагу перад законамі навукі. Тагор удзельнічаў у навуковым працэсе, ствараючы апавяданні пра навукоўцаў, якія ўвайшлі ў некаторыя кіраўнікіраздзелы «Сі» («Se», 1937), «Цін Санг» («Tin Sangi», 1940) і «Гальпасальпа» («Galpasalpa», 1941){{-1|<ref name=ASB>{{citation |title=Tagore, Rabindranath |work=[[Banglapedia]] |publisher=Asiatic Society of Bangladesh |url=http://banglapedia.search.com.bd/HT/T_0020.htm |accessdate=13 August 2009}}</ref>}}

Апошнія чатыры гады жыцця Тагора былі азмрочаныя хранічнымі болямі і двума доўгімі перыядамі хвароб. Яны пачаліся, калі Тагор страціў прытомнасць ў 1937 годзе і доўга заставаўся ў коме на мяжы жыцця і смерці. Гэта ж паўтарылася ў канцы 1940 года, пасля чаго ён ужо не адышоў. Паэзія Тагора, напісаная ў гэтыя гады, з'яўляецца узорамўзорам яго майстэрства і адрознівалася асаблівай заклапочанасцю смерцю{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|p=338}}<ref name=IANS_2005>{{citation |year=2005 |title=Recitation of Tagore's poetry of death |periodical=Hindustan Times |publisher=Indo-Asian News Service}}</ref>}}. Пасля працяглай хваробы Тагор памёр 7 жніўня 1941 года ў маёнтку Джарасанка{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=363, 367}}}}. Увесь бенгаламоўны свет аплакваў сыход паэта{{-1|<ref>{{citation |title=68th Death Anniversary of Rabindranath Tagore |date= 7 August 2009 |periodical=The Daily Star (Bangladesh) |location=Dhaka |url=http://www.thedailystar.net/newDesign/news-details.php?nid=100259 |accessdate=13 August 2009}}</ref>}}. Апошнім, хто бачыў Тагора жывым, быў Амія Кумар Сен, які запісваў пад дыктоўку апошнюю яго паэму. Пазней яе чарнавік быў перададзены музею Калькуты. Ва ўспамінах індыйскага матэматыка, прафесара П. Ч. Махалонбіса адзначалася, што Тагор моцна перажываў з-за вайны паміж нацысцкай Германіяй і СССР, часта цікавячыся зводкамі з франтоў, і ў апошні дзень жыцця выказаў цвёрдую веру ў перамогу над нацызмам{{-1|{{sfn|Тагор (собр. соч.)|1961|с=59—60}}}}.

Паміж 1878 і 1932 гадамі Тагор наведаў больш за трыццаць краін на пяці кантынентах{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=374—376}}}}. Многія з гэтых паездак былі вельмі важнымі для азнаямлення неіндыйскай аўдыторыі з яго творчасцю і палітычнымі поглядамі. У 1912 годзе ён паказаў некаторыя ўласнаручна зробленыя пераклады сваіх вершаў на англійскую мову знаёмым у Вялікабрытаніі. Яны вельмі ўразілі блізкага таварыша Гандзі Чарльза Эндруса, ірландскага паэта Уільяма Ёйтса, Эзру Паўнда, Роберта Брыджа, Томаса Мура і іншых{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=178—179}}}}. Ейтсам была напісана прадмова да англамоўнага выдання «ГітанджалиГітанджалі», а Эндрус пазней наведваў Тагора ў Шанцінікетане. 10 лістапада 1912 года Тагор наведаў ЗША<ref name=UIUC>{{citation |title=History of the Tagore Festival |work=Tagore Festival Committee |publisher=College of Business |location=University of Illinois at Urbana-Champaign |url=http://tagore.business.uiuc.edu/history.html |accessdate=2009-11-29}}</ref> і Вялікабрытанію, спыняючыся ў Бутэртане (Стафардшыр) у свяшчэннаслужыцеляў-сяброў Эндруса{{-1|{{sfn|Chakravarty|1966|p=1—2}}}}. З 3 мая 1916 па красавік 1917 года Тагор чытаў лекцыі ў Японіі і ЗША, у якіх асуджаў нацыяналізм{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|p=206}}<ref name="Hogan_2003_56–58">{{citation |last1=Hogan |first1=PC |last2=Pandit |first2=L |title=Rabindranath Tagore: Universality and Tradition |publisher=Fairleigh Dickinson University Press |year=2003 |isbn=0-8386-3980-1 |pages=56–58}}</ref>}}. Яго эсэ «Нацыяналізм у Індыі» атрымала як пагардлівыя, так і хвалебныя водгукі ад пацыфістаў, уключаючы Ромена Ралана{{-1|{{sfn|Chakravarty|1966|p=182}}}}.

Неўзабаве па вяртанні ў Індыю, 63-гадовы Тагор прыняў запрашэнне ўрада [[Перу]]. Потым ён наведаў [[Мексіка|Мексіку]]. Урады абедзвюх краін далі крэдыт у $ 100 000 школе Тагора ў Шанцінікетане ў гонар яго візіту{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|p=253}}}}. Праз тыдзень пасля прыбыцця ў [[Буэнас-Айрэс]] ([[Аргенціна]]) 6 лістапада 1924 г. хворы Тагор пасяліўся на Віле Міральрыа па запрашэнні Вікторыі Акампа{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|p=256}}}}. Ён вярнуўся ў Індыю ў студзені 1925 года. 30 мая наступнага года Тагор наведаў [[Неапаль]] ([[Італія]]), а 1 красавіку меў зносіныгаварыў з [[Беніта Мусаліні]] ў Рыме{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|p=267}}}}. Іх спачатку цёплыя адносіны скончыліся крытыкай з боку Тагора 20 ліпеня 1926 года{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=270—271}}}}.

14 ліпеня 1927 года Тагор з двума кампаньёнамі пачаў чатырохмесячны тур па Паўднёвай Азіі наведаўшы [[Балі]], [[востраў Ява|Яву]], [[Куала-Лумпур]], [[Малака|Малаку]], [[Пінанг]], [[Сіям]] і [[Сінгапур]]. Апавяданні Тагора аб гэтых падарожжах былі пазней сабраны ў творы «Джатры» («Jatri»){{-1|{{sfn|Chakravarty|1966|p=1}}}}. У пачатку 1930-х гг. ён вярнуўся ў Бенгалію для падрыхтоўкі да гадавога падарожжа па Еўропе і ЗлучанымЗлучаных ШтатамШтатах. Яго малюнкі выстаўляліся ў Лондане і Парыжы. Аднойчы, калі ён вярнуўся ў Вялікабрытанію, ён спыніўся ў паселішчы квакераў у Бірмінгеме. Там ён напісаў свае Оксфардскія лекцыі і выступаў на сходах квакераў{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=289—292}}}}. Тагор казаў аб «глыбокай расколіне адчужанасці» распавядаючы аб адносінах паміж брытанцамі і індусамі  — тэме, якую ён прапрацоўваў наступныя некалькі гадоў{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=303—304}}}}. Ён наведаў Ага-хана III, які жыў у Дарлінгтан Холе, і адправіўся ў Данію, Швейцарыю і Германію, будучы ў дарозе з чэрвеня па сярэдзіну верасня 1930 года, потым наведаўшы Савецкі Саюз{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|pp=292—293}}}}. У красавіку 1932 года Тагор, пазнаёміўся з творамі персідскага містыка Хафіза і легендамі пра яго, спыніўся каля Рэзы Пехлеві ў Іране{{-1|{{sfn|Chakravarty|1966|p=2}}{{sfn|Dutta, Robinson|1995|p=315}}}}. ГэтакТакі насычаны графік паездак дазволіў ТагорТагору мець зносіны з многімі вядомымі сучаснікамі, такімі як [[Анры Бергсан]], [[Альберт Эйнштэйн]], [[Роберт Фрост]], [[Томас Ман]], [[Бернард Шоу]], [[Герберт Уэлс]] і Рамен[[Рамэн Ралан]]{{-1|<ref>{{cite web

}}</ref>{{sfn|Chakravarty|1966|pp=99—103}}}}. Апошнія замежныя паездкі Тагора ўключалі ў сябе візіты ў [[Персія|Персію]] і [[Ірак]] (у 1932 г.) і [[Шры-Ланка|Шры-Ланку]] (у 1933), якія толькі ўмацавалі пісьменніка ў яго пазіцыях адносна дзялення людзей і нацыяналізму{{-1|{{sfn|Dutta, Robinson|1995|p=317}}}}.

[[Файл:Rabindranath Tagore Ra-Tha seal initials.jpg|thumb|left|upright|Ініцыялы Тагора «Ро-Тхо» на [[бенгальская мова|мове бенгалі]] на драўлянай пячатцы. Стылістыка блізкая да традыцыйнай разьбы Хайда. Тагор часта ўпрыгожваў свае рукапісы падобнымі малюнкамі<ref name=Dyson_2001>{{citation |last1=Dyson |first1=K<!--etaki-->. K<!--ushari-->. |title=Rabindranath Tagore and his World of Colours |date= 15 July 2001 |journal=Parabaas |url=http://www.parabaas.com/rabindranath/articles/pKetaki2.html |accessdate=2009-11-26}}</ref>.]]

Найбольш вядомы як паэт, Тагор гэтак жатаксама маляваў і складаў музыку, ён быў аўтарам раманаў, эсэ, навел, драм і мноства песень. З яго прозы найбольш вядомыя яго навелы, больш за тоетаго, ён лічыцца родапачынальнікам [[бенгальская мова|бенгаламоўнай]] версіі гэтага жанру. У працах Тагора часта адзначаюць іх рытмічнасць, аптымістычнасць і лірызм. Такія яго творы, у асноўным, запазычаныя са зманліва простых гісторый з жыцця простых людзей. З-пад пяра Тагора выйшаў не толькі тэкст верша [[Гімн Індыі|«Джанаганамана»]], які стаў Гімнам Індыі, але і музыка, пад якую ён выконваецца<ref name="TheHindu06">{{cite web|url=http://www.hindu.com/mag/2006/03/19/stories/2006031900120400.htm|title=India beats: A Song for the Nation|accessdate=2007-07-25|author=Vani Doraisamy|publisher=The Hindu|location=Chennai, India|date=March 19, 2006|archiveurl=http://www.webcitation.org/60pvovXdB|archivedate=2011-08-10}}</ref>. Малюнкі Тагора, выкананыя акварэллю, пяром і тушшу, выстаўляліся ў многіх краінах Еўропы<ref name="TTIK11">{{cite web

Паэзія Тагора, багатая ў сваімсваёй стылявымстылявой разнастайнасці, ад класічнага фармалізму да камічнага, летуценнага і захопленага, мае карані ў творчасці вайшнаўскіх паэтаў XV—XVI стагоддзяў. Тагор адчуў глыбокую пашану перад містыцызмам рышы, такіх як В'яса, якія напісалі [[Упанішады]], КабірКабіра і Рампрасада Сена<ref name="Roy_1977_201">{{кніга

}}</ref>. Тагор зноўізноў адкрыў і і зрабіў шырока вядомымі гімны Картабхаджы (Kartābhajā), у якіх асноўная ўвага надавалася ўнутранай боскасці і бунцебунту супраць рэлігійнай і сацыяльнай артадаксальнасці<ref name="Urban_2001_6-7,16">{{кніга

}}</ref>, прыкладамі якіх могуць служыць «Афрыка» або «Камалія», адны з найбольш вядомых з яго позніх вершаў. Часам Тагор пісаў вершы выкарыстоўваючы дыялект ''шадху бхаша'', які ўтварыўся зў прычынывыніку ўплыву санскрыту[[санскрыт]]а на бенгальскую[[бенгальская мова|бенгальскую мову]], пазней пачаўшы выкарыстоўваць больш распаўсюджаны ''чолці бхаша''. Іншыя яго значныя сачыненні ўключаюць «Вобраз каханай» (1890), «Залатая ладдзя» (1894), «Жураўлі» (Бенг. Balaka, 1916, метафара для перасялення душ<ref name=Dutta_1995_192>{{кніга

Зборнік вершаў «ГітанджалиГітанджалі» ({{lang-bn|গীতাঞ্জলি}}, {{lang-en|Gitanjali}}, «Ахвярныя спевы») быў адзначаны Нобелеўскай прэміяй па літаратуры ў 1913 годзе<ref name=Stewart_2003_95-96>{{кніга

Паэзія Тагора была пакладзена на музыку многімі кампазітарамі, сярод твораў якіх трыпціх для сапрана і струннага квартэта Артура Шэферда, Лірычная сімфонія Аляксандра Цямлінскага, цыкл любоўных песень Ёзафа Фёрстэра, «Вандроўны вар'ят» (Potulný šílenec) Леоша Яначэка, натхнёнага выступленнем Тагора ў Чэхаславакіі ў 1922 годзе, «Прана» на верш «Паток жыцця» з «ГітанджалиГітанджалі» Гары Шумана. У 1917 годзе Рычард Хагман пераклаў і пераклаў на музыку яго вершы, стварыўшы адну з самых вядомых сваіх песень «Do not go my love»<ref name="NLA_DNGML">{{cite web

Тагор напісаў восем раманаў, мноства навел і апавяданняў сярод якіх «Чатуранга» («Chaturanga»), «Развітальная песня» (гэтак жа перакладаецца як «Апошняя песня», «Shesher Kobita»), «Чатыры часткі» («Char Adhay») і «НоукадубиНаўкадубі» («Noukadubi»). Навелы Тагора, у асноўным апісваюць жыццё бенгальскага сялянства, упершыню з'явіліся на англійскай мове ў 1913 годзе ў зборніку «тыя, што пакутаваліБедныя камяні і іншыя апавяданні» («Hungry Stones and Other Stories»). Адзін з самых вядомых раманаў, «Дом і свет» («Ghare Baire»), уяўляепрадстаўляе індыйскае грамадства скрозь прызму бачання заміндара-ідэаліста Нікхіла, агаляе індыйскі нацыяналізм, тэрарызм і рэлігійнасць у руху «Свадзешы». Раман сканчаеццазаканчваецца супрацьстаяннем паміж індуістамі і мусульманамі і глыбокімі душэўнымі ранамі Нікхіла<ref name=Dutta_1995_192-194>{{кніга

Апавяданне «Узаемаадносіны» (гэтак жа перакладаецца як «Сувязі», «Jogajog») апавядае аб суперніцтве дзвюх сем'яўсямей Чатыржы (Біпродас) — цяпер збяднелых арыстакратаў — і Гасалаў (Мадхусудан), якія прадстаўляюць новае напышлівае пакаленне капіталістаў. Кумудзіні, сястра Біпродаса, аказваецца між двух агнёў, выйшаўшы замуж за Мадхусудана, быўшы выхаванай пад надзейнай абаронай, у павазе да рэлігіі і абрадаў. Гераіня, звязаная ідэаламі Шывы-Саці на прыкладзе Дакшаяні, разрываецца паміж жалем да лёсу свайго прагрэсіўнага, спачувальнага брата і яго супрацьлегласці — сваім распусныхраспусным мужам-эксплуататараўэксплуататарам. Гэты раман прысвечаны цяжкаму становішчу бенгальскіх жанчын, якія апынуліся паміж абавязкам, гонарам сям'і і цяжарнасцю, гэтак жа ён паказвае зніжэнне ўплыву зямельнай алігархіі Бенгаліі<ref name=Dutta_1995_154-155>{{кніга

Тагор былі напісаныянапісаў і больш аптымістычныя творы. «Апошняя паэма» (гэтак жатаксама пераведзенаяперакладаецца як «Развітальная песня», «Shesher Kobita») з'яўляецца адным з найбольш лірычных яго раманаў, з выпісаўсявыпісанымі паэмамі і рытмічнымі пасажамі галоўнага героя — паэта. Твор гэтак жатаксама змяшчае элементы сатыры і постмадэрнізму, ён атакуе старое, аджываючае, абрыдлае паэту, які ідэнтыфікуецца з самім Рабіндранатам Тагорам. Хоць яго раманы застаюцца найменш ацэненымі, яны атрымалі значную ўвагу з боку кінарэжысёраў, такіх як Сацьяджыт Рэй і іншых, напрыклад, фільмы па аднайменнымаднайменных творамтворах Тагора «Чокхер Балі» («Chokher Bali») і «Дом і свет» («Ghare Baire»). У першым з іх Тагор апісвае бенгальскае таварыстваграмадства пачатку XX стагоддзя. Цэнтральным персанажам з'яўляецца маладая ўдава, якая прагне жыць уласным жыццём, што ўступае ў канфлікт з традыцыяй, якая не дазваляе ўступаць у паўторны шлюб і выракае на адасобленае, самотнае існаванне. ГэтыГэтая сумтуга, замешаная на падмане і горагоры, якая ўзнікла з нездаволенасці і друкусмутку. Тагор казаў пра раман: «Я заўсёды шкадаваў яго канец». Саўндтрэкі з фільма часта характарызуюць як рабиндрасангитырабіндрасангіты — музычныя формы, прапрацаваныя ТагорТагорам на аснове бенгальскай музыкі. У ў другой кінастужцы ілюструецца барацьба Тагора з самім сабой: паміж ідэаламі Заходняй культуры і рэвалюцыі супраць яе. Гэтыя дзве ідэі выяўляюцца праз двух галоўных герояў — Нікхіла, які ўвасабляе рацыянальны пачатак і які выступае супраць гвалту, і Сандзіпа, які не спыняецца ні перад чым для дасягнення сваіх мэтаўмэт. Падобныя супрацьлегласці вельмі важныя для разумення гісторыі Бенгаліі і яе праблем. Існуюць спрэчкі, ці не паспрабаваў Тагор вырызіцьвыразіць Гандзі ў вобразе Сандзіпа і аргументы супраць гэтай версіі, так якбо Тагор вельмі паважаў Махатму, які выступаў супраць якога-небудзь гвалту.

Тагор з'яўляецца аўтарам каля 2500 малюнкаў, якія ўдзельнічалі ў выставахвыстаўках Індыі, Еўропы і Азіі. Дэбютная выстававыстаўка адбылася ў Парыжы, па запрашэнні дзеячаў мастацтва, з якімі Тагор меў зносіны ў Францыі<ref name=Dutta_1997_222>{{кніга

}}</ref>. На Арсенальнай выставевыстаўцы, падчас яе экспазіцыі ў Чыкага ў 1913 годзе, Тагор вывучаў сучаснае мастацтва ад імпрэсіяністаў да Марселя Дзюшана. Яго ўразілі лонданскія лекцыі Стэлы Крамрых (1920), і ён запрасіў яе выступіць з апавяданнямі аб сусветным мастацтве ад готыкі да дадаізму ў Шанцінікетане. Уплыў на стыль Тагора аказала наведванне Японіі ў 1912 годзе. У некаторых яго пейзажах і аўтапартрэтах відавочна прасочваецца захапленне імпрэсіянізмам<ref name="RupkathaJ"/>. Тагор пераймаў шматлікія стылі, уключаючы рамёствы поўначы Новай Ірландыі, разьбе народнасці хайда з заходняга берага Канады (Брытанская Калумбія) і ксілагравюр Макса Пехштэйна.

Тагор, які, як мяркуецца, які меў дальтанізм ці частковую неадметнасцьнераспазнавальнасць чырвонага і зялёнага колераў, ствараў працы з асаблівымі кампазіцыямі і каляровымі рашэннямі<ref name=Dyson_2001/>. Яго зачароўвалі геаметрычныя фігуры, ён часта выкарыстаў у партрэтах вуглаватыя, скіраваныя ўверх лініі, вузкія, выцягнутыя формы, якія адлюстроўваюць душэўныя перажыванні. Пазнейшыя працы Тагора характарызуюцца гратэскавасцю, і драматызмам, хоць застаецца незразумелым, ці адлюстроўвае гэта боль Тагора за сваю сям'ю або за лёс усяго чалавецтва<ref name="RupkathaJ"/>.

Для Тагора гэты рытм з'яўляўся адлюстраваннем гульні Стваральніка. Ён пераасэнсоўваў досведвопыт мадэрністаў, па-майстэрску захоўваючы баланс паміж індывідуальнасцю і разнастайнасцю ў творчасці<ref name="RupkathaJ"/>.

Літаратурны сакратар Тагора Амі Чакраварці адзначаў, што вершы паэта карысталіся такой папулярнасцю ў простых бенгальцаў, што часта ўспрымаліся імі як народныя. Але папулярызацыі творчасці на Захадзе перашкаджала адносна невялікая колькасць якасных перакладаў, іншыя ж не перадавалі ўсяго першапачатковага сэнсу і прыгажосці радкоў. Мноства ранніх твораў заставаліся неперакладзеныянеперакладзенымі і, такім чынам, даступнымі толькі для [[бенгальская мова|бенгаламоўных]] чытачоў<ref name="NiT">{{cite web

…галоўнае значэнне Тагора складаецца ў тым імпульсе, які ён даў ўсімўсёй плыні культурнага і духоўнага развіцця Індыі… Ён даў індыйцам веру ў сваю мову і ў сваю культурную і інтэлектуальнаеінтэлектуальную спадчынаспадчыну.

У памяць Рабіндраната Тагора ладзяцца шматлікія фестывалі і святы: Кабірпранам у гадавіну яго нараджэння, штогадовы Фестываль Тагора ў Ілінойсе, шэсце з Калькуты ў Шанцінікетан, чытанні паэзіі Тагора на значных падзеях і іншыя{{-1|<ref name=UIUC/><ref name=Chakrabarti_2001>{{citation |last1=Chakrabarti |first1=I |date= 15 July 2001 |title=A People's Poet or a Literary Deity |journal=Parabaas |url=http://www.parabaas.com/rabindranath/articles/pIndrani1.html |accessdate=13 August 2009}}</ref><ref name=Hatcher_2001>{{citation |last1=Hatcher |first1=BA |date= 15 July 2001 |title=''Aji Hote Satabarsha Pare'': What Tagore Says To Us A Century Later |journal=Parabaas |url=http://www.parabaas.com/rabindranath/articles/pBrian1.html |accessdate=13 August 2009}}</ref>}}. Гэтая традыцыя найбольш адчувальная уадчуваецца ва ўсіх сферах культуры [[Бенгалія|Бенгаліі]]: ад яе мовы і мастацтва да гісторыі і палітыкі. Нобелеўскі лаўрэат Амарцья верасняСен ахарактарызаваў Тагора як ключавую фігуру, якірознабаковага вострамысліцеля адчувае,сучаснасці із рознабаковагавострым мысляра сучаснасцічуццём{{-1|<ref name=Hatcher_2001/>}}. Яго «Рабіндра Рачанавалі» (Rabīndra Rachanāvalī) былі прызнаныя найвялікшым культурным скарбам Бенгаліі, а сам Тагор прызнаны найвялікшым з паэтаў Індыі{{-1|<ref name=Kämpchen_2003>{{citation |last1=Kämpchen |first1=M |date= 25 July 2003 |title=Rabindranath Tagore In Germany |journal=Parabaas |url=http://www.parabaas.com/rabindranath/articles/pMartin1.html |accessdate=13 August 2009}}</ref>}}.

Вядомасць Тагора распасціралася ад Еўропы да Усходняй Азіі і Паўночнай Амерыкі. Ён быў сузаснавальнікам школы ў Дарлінгтан Холе, перадавой навучальнай установеустановы сумеснага тыпу{{-1|<ref name=Farrell_1999_162>{{citation |last1=Farrell |first1=G |title=Indian Music and the West |publisher=Oxford University Press |series=Clarendon Paperbacks Series |edition=3 |year=1999 |isbn=0-1981-6717-2 |page=162}}</ref>}}. Ён аказаў уплыў на нобелеўскага лаўрэата з Японіі, пісьменніка Ясунары КавабатаКавабату{{-1|<ref name=Dutta_1995_202>{{кніга

}}</ref>}}. Сёння творчасць Тагора перакладзена на [[англійская мова|англійскую]], [[нямецкая мова|нямецкую]], [[іспанская мова|іспанскую]], [[руская мова|рускую]] і іншыя еўрапейскія мовы. Сярод перакладчыкаў былі вядомы чэшскі індолаг Вінценц Лесны{{-1|<ref name=Cameron_2006>{{citation |last1=Cameron |first1=R |date= 31 March 2006 |title=Exhibition of Bengali film posters opens in Prague |periodical=Radio Prague |url=http://www.radio.cz/en/article/77431 |accessdate=13 August 2009 |quote=Lesny was the first European person to translate Rabindranath Tagore from the original into a European language, the first European or westerner ever.}}</ref>}}, нобелеўскі лауератлаўрэат з Францыі Андрэ Жыд, паэтка Ганна Ахматава{{-1|<ref>{{citation |last1=Sen |first1=A |title=The Argumentative Indian: Writings on Indian History, Culture, and Identity |year=2006 |publisher=Picador |page=90 |isbn=0-3124-2602-X}}</ref>}}, прэм'ер-міністр Турцыі Бюлент Эджэвіт і іншыя{{-1|<ref>{{citation |last1=Kinzer |first1=S |title=Bülent Ecevit, who turned Turkey toward the West, dies |date= 5 November 2006 |periodical=The New York Times |url=http://www.nytimes.com/2006/11/06/world/europe/06iht-web.1106ecevit.3406951.html |accessdate=13 August 2009 |quote=He published several volumes of poetry and translated the works of T. S. Eliot and Rabindranath Tagore.}}</ref>}}. У Злучаных Штатах лекцыі Тагора 1916—1917 гадоў былі шырока вядомыя і бурна віталіся. Аднак некаторыя дэбаты, у якія ён быў уцягнуты, былі прычынай зніжэння яго папулярнасці ў Японіі і Амерыцы пасля 1920-х гадоў, аж да амаль поўнай невядомасці за межамі Бенгаліі{{-1|<ref name="Sen_1997"/>}}. У асноўным, гэта было следствамвынікам яго адносін з індыйскімі нацыяналістамі Субхасам Босам<ref name="Sen_1997" /> і Рашам БосомБосам{{-1|<ref name=Dutta_1995_214>{{кніга

}}</ref>}}. Яго, першапачаткова, сяброўскія адносіны з Мусаліні гэтак жатаксама выклікалі нараканні сяброў{{-1|<ref name=Kundu_2009>{{citation |last1=Kundu |first1=K<!--alyan--> |title=Mussolini and Tagore |date=2009-05-07 |journal=Parabaas |url=http://www.parabaas.com/rabindranath/articles/pKalyan.html |accessdate=2009-11-26 }}</ref><ref name=Dutta_1995_273>{{кніга

Знаёмства з перакладамі работ Тагора аказала ўплыў на прадстаўнікоў іспанскай літаратуры, такіх як [[Пабла Неруда]], [[Хасэ АртэгіАртэга-і-ГасетаГасет]], Хуана[[Хуан Хіменэс]] і яго жонкіжонка ЗенобііЗенобія Кампрубі, Габрыеля[[Габрыель Містраль]], мексіканскагамексіканскі пісьменнікапісьменнік [[Актавіа ПасаПас]]. Паміж 1914 і 1922 гадамі парамуж і жонка Хіменэс-Кампрубі перавялі 22 кнігі Тагора на [[іспанская мова|іспанскую мову]]. У гэты ж час Хіменэс распрацаваў стыль «голай паэзіі» ({{lang-es|poesia desnuda}}){{-1|<ref name=Dutta_1995_254-255>{{кніга

У Беларусі творчасць Тагора вядома з пачатку XX ст. Рэцэнзію на яго зборнік «Гітанджалі» напісаў [[Максім Адамавіч Багдановіч|Максім Багдановіч]], на беларускую мову яго перакладалі [[Якуб Колас]], [[Сяргей Іванавіч Грахоўскі|Сяргей Грахоўскі]], [[Янка Сіпакоў]], [[Алесь Разанаў]], [[Язэп Семяжон]], Аркадзь Мардвілка. У заходне-беларускага філосафа [[Ігнат Уладзіміравіч Канчэўскі|Ігната Канчэўскага (Абдзіраловіча)]] ёсць верш «Па матывах Рабіндраната Тагора». Мастак-дысідэнт Віктар Маркавец стварыў вершаваны цыкал «На матывы Рабіндраната Тагора». Верш-прывітанне на прыезд індыйскага паэта ў СССР напісаў [[Язэп Пушча]]. Нарыс яму прысвяціў [[Міхась Лынькоў]]. Бюст Тагора працы [[Заір Ісакавіч Азгур|Заіра Азгура]] (1956) знаходзіцца ў Палацы Мастацтваў у Мінску.

[[Катэгорыя:Постаці БангладэшБангладэша]]