Станіслаў Іванавіч Богуш-Сестранцэвіч: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др {{пішу}} -- аб'яднанне зместу ў працэсе |
др аб'яднаў змест адобвух атрыкулаў |
||
Радок 1:
{{Іерарх
| беларускае імя =
| арыгінальнае імя = Arcybiskup Stanisław Bohusz Siestrzeńcewicz
| беларускае імя пры нараджэнні = Станіслаў Іванавіч Богуш-Сестранцэвіч
Радок 11 ⟶ 10:
| подпіс герба =
| шырыня герба =
| тытул = [[Архібіскуп
| парадак = 1
| сцяг =
Радок 19 ⟶ 18:
| інтранізацыя =
| каранацыя =
| перыядпачатак =
| перыядканец =
| перыяд праўлення =
| папярэднік =
| пераемнік = {{
| тытул_2 = Старшыня Каталіцкага дэпартамента юстыцыі-[[Калегіі, Расійская імперыя|калегіі]] Расійскай імперыі
Радок 33 ⟶ 32:
| інтранізацыя_2 =
| каранацыя_2 =
| перыядпачатак_2 =
| перыядканец_2 =
| перыяд праўлення_2 =
| папярэднік_2 = [[барон]] {{
| пераемнік_2 = [[
| тытул_3 = Старшыня Рымска-каталіцкай духоўнай калегіі Расійскай імперыі
Радок 47 ⟶ 46:
| інтранізацыя_3 =
| каранацыя_3 =
| перыядпачатак_3 =
| перыядканец_3 =
| перыяд праўлення_3 =
| папярэднік_3 =
| пераемнік_3 = {{
| адрачэнне =
Радок 57 ⟶ 56:
| адукацыя =
| дата нараджэння = 3.9.1731
| месца нараджэння =
| дата смерці = 1.12.1826
| месца смерці =
| пахаваны =
| дынастыя =
| бацька =
| маці =
| прыняцце манаства =
| сан =
| хіратанія =
| кардынал =
| жонка =
Радок 81:
}}
[[Яго Высокапраасвяшчэнства]] '''
== Біяграфічныя звесткі ==
Нарадзіўся ў шляхецкай
Калі Станіславу было 7 гадоў, бацька наняў яму вандроўнага настаўніка П. Касарына, які ў суседнім фальварку Бурняны вучыў дзяцей мазырскага стольніка Яна Канарскага. Неўзабаве падраслі сёстры, і Касарын пачаў пераязджаць з аднаго фальварка ў другі разам са сваімі вучнямі. Адну чвэрць яны вучыліся ў Бурнянах, а на астатні час перабіраліся да Богушаў-Сестранцэвічаў. У 12 гадоў хлопчык пакінуў бацькоўскі дом, каб працягваць адукацыю. У
У жніўні 1745 Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч выехаў вучыцца ў Берлін. У дарозе
У Берліне Станіслаў пазнаёміўся з дамініканінам айцом Армандам, які ўладкаваў яго вучыцца ў гімназію Св. Іахіма. Вучыўся ва ўніверсітэтах [[Горад Калінінград|Кёнігсберга]], [[Горад Франкфурт-на-Майне|Франкфурта]], [[Горад Амстэрдам|Амстэрдама]], [[Горад Лондан|Лондана]]. Служыў афіцэрам у гвардыі [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]. Пасля выхаду ў адстаўку (1761) у чыне капітана, працаваў хатнім настаўнікам у [[Род Радзівілаў|Радзівілаў]].
[[Выява:Catholic Church in Malatyčy, Belarus.jpg|thumb|Касцёл Св. Станіслава, збудаваны ў [[Маляцічы, Магілёўская вобласць|Маляцічах]] С. Богуш-Сестранцэвічам.]]
Магчыма, няўдалае каханне павярнула яго да царкоўнай кар'еры<ref name="ehb"/>. Скончыў [[Варшаўская галоўная школа піяраў|Варшаўскую галоўную школу піяраў]] (1762) і ў 1763 годзе пасвечаны ў духоўнае званне, быў настаяцелем у [[Горад Гомель|Гомелі]] і [[Горад Бабруйск|Бабруйску]], канонікам і епіскапам-суфраганам у [[Горад Вільнюс|Вільні]].
Пасля
У 1780 годзе Кацярына II звярнулася да папы [[Пій VI, Папа Рымскі|Пія VI]] па дазвол на стварэнне каталіцкага архібіскупства з цэнтрам у [[Магілёў|Магілёве]]. З 1780 года С. Богуш-Сестранцэвіч жыў у Магілёве. З 28 студзеня 1782 года стаў архібіскупам Магілёўскім{{sfn|Биографический справочник|1982|}}. Архібіскупства складалася з касцёлаў цэнтральнай частцы [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], а таксама [[Магілёўская губерня|Магілёўскай]], [[Віцебская губерня|Віцебскай]] і [[Кіеўская губерня|Кіеўскай]] губерняў. Кацярына II абапіраючыся на С. Богуш-Сестранцэвіча, для якога дамаглася ад Папы права на знак кардынала, процідзейнічала пашырэнню ўплыву Ватыкана на Усходзе{{sfn|Биографический справочник|1982|}}.
Спачуваў [[Паўстанне 1794 года|паўстанню 1794 года]].
[[Выява:Stanisłaŭ Bohuš-Siestrancevič. Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч (XX).jpg|thumb|Мармуровы бюст С. Богуш-Сестранцэвіча ў Пецярбургу.]]
З 1798 года і да канца жыцця жыў у Санкт-Пецярбургу. З 1798 года — мітрапаліт усіх рымска-каталіцкіх касцёлаў у Расійскай імперыі, з 1801 — старшыня Рымска-каталіцкай духоўнай калегіі.
Памёр на 96 годзе жыцця. Пахаваны ў Пецярбургу ў пабудаваным ім {{нп5|Касцёл Святога Станіслава, Санкт-Пецярбург|касцёле Св. Станіслава|ru|Храм Святого Станислава (Санкт-Петербург)}}<ref name="ehb"/>.
Уласную маёмасць завяшчаў сваякам. Бібліятэку (3 тысяч тамоў), грашовыя сродкі (20 тысяч рублёў), навуковыя рэчы і прылады — касцёлу Св. Станіслава ў Пецярбургу. Дом у Магілёве — Магілёўскай рымска-каталіцкай кансісторыі. Слуг архібіскупа спадкаемцы мусілі вызваліць з прыгону.
Кавалер ордэнаў [[ордэн Андрэя Першазваннага|Андрэя Першазваннага]], [[ордэн Аляксандра Неўскага|Аляксандра Неўскага]], крыжоў [[крыж Уладзіміра Вялікага|Уладзіміра Вялікага]] і [[крыж Ганны|Ганны]] першай ступені, Белага арла святога Станіслава і Яна Іерусалімскага.
== Дзейнасць і творчасць ==
[[Выява:Malacičy. Маляцічы (XIX).jpg|250px|thumb|Касцёл Святога Станіслава ў вёсцы Маляцічы ў [[Крычаўскі раён|Крычаўскім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]], пабудаваны С. Богуш-Сестранцэвічам.]]
Быў прыхільнікам ідэй гуманізму і асветніцтва, спрыяў адкрыццю школ, развіццю кнігавыдавецкай справы. Заснаваў Магілёўскую друкарню (1774), дзе выдавалася духоўная і свецкая літаратура, урадавыя пастановы. У 1783 годзе ў Магілёве адкрыўся заснаваны архібіскупам тэатр, кіраўніком якога быў А. Жукоўскі, мастаком — [[Антоній Главацкі|А. Главацкі]]. Паспяховая вёў гаспадарчую дзейнасць, заснаваў бровар і суконную фабрыку, у яго працавалі дывановыя майстры, меў аранжарэю ў [[Буйнічы|Буйнічах]].
Аўтар вершаў, казанняў і іншых дыдактычных твораў. Напісаў, паставіў і выдаў у Магілёве вершаваную трагедыю «Гіцыя ў Таўрыдзе» (1783), а таксама трагедыю ў пяці дзеях «Ора» (1788). У рукапісах засталіся паэмы «Выратаваны кароль» і «Аб узяцці Ачакава».
Апекаваў навуцы, сам працаваў у галіне гісторыі, філалогіі, медыцыны і інш. Выбіраўся членам Імператарскай Акадэміі навук, Пецярбургскай медыка-хірургічнай акадэміі. У 1813—1823 гадах старшыня [[Вольнае эканамічнае таварыста|Вольнага эканамічнага таварыства]]{{sfn|Биографический справочник|1982|}}. У 1813 годзе часова быў прэзідэнтам Імператарскай Акадэміі навук.
У 1793 годзе выдаў у Магілёве сваю гістарычна-краязнаўчую працу «Аб Заходняй Расіі» (на польскай мове), дзе разгледзеў праблему паходжання беларусаў, украінцаў і рускіх. Трымаўся [[Заходнерусізм|«заходнерускіх»]] поглядаў<ref name="ehb"/>. Аўтар «Гісторыі Таўрыды» (т. 1-2. Брауншвейг, 1800, руск. перакл. СПб., 1806), «Гісторыі сарматаў і славян» (т. 1-4. СПб., 1812).
Таксама, магчыма, С. Богуш-Сестранцэвіч быў аўтарам «Граматыкі літоўскай» са слоўнікам<ref name="ehb"/>. Праца не публікавалася, а рукапіс не знойдзены. [[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|А. Мальдзіс]], а за ім [[Генадзь Каханоўскі|Г. Каханоўскі]], выказвалі думку, што пад «літоўскай мовай», мусіць, мелася на ўвазе [[беларуская мова|беларуская]], аднак [[Сяргей Мікалаевіч Запрудскі|С. Запрудскі]] паказаў, што ў раздзеле пра літоўскую мову сваёй «Гісторыі сарматаў і славян» С. Богуш-Сестранцэвіч дае словы ''ugnis'', ''akis'', ''wodas'', ''bailus'', ''bruwis'', то-бок пад «літоўскай мовай» разумее менавіта літоўскую<ref>Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст. // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе. — Мн.: БДУ, 2013. — С. 97.</ref>.
Захапляўся помнікамі старажытнасці, збіраў манускрыпты.
== Галерэя ==
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Іканаграфія Станіслава Богуш-Сестранцэвіча">
Выява:Stanisłaŭ Bohuš-Siestrancevič. Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч.jpg|Даўняя мініяцюра
Выява:Stanislovas Bogušas Sestšencevičius by Jonas Damelis.jpg|[[Ян Дамель]], [[1820]]
Выява:Stanisłaŭ Bohuš-Siestrancevič. Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч (1827).jpg|Ю. Хрышчановіч, [[1827]]
Выява:Stanisłaŭ Bohuš-Siestrancevič. Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч (1849).jpg|Ю. Хрышчановіч, [[1849]]
</gallery></center>
{{зноскі}}
== Літаратура ==
* {{кніга
|аўтар =
|частка = Богуш-Сестренцевич Станислав Иванович
|загаловак = Биографический справочник
|арыгінал =
|спасылка =
|адказны =
|выданне =
|месца = Мн.
|выдавецтва = «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки
|год = 1982
|том = 5
|старонкі = 67
|старонак = 737
|серыя =
|isbn =
|тыраж =
|ref = Биографический справочник
}}
* ''Каханоўскі Г.'' Археалогія і гістарычнае краязнаўства Беларусі ў 16—19 стст. — Мн., 1984. — С. 11—22;
* ''Каханоўскі Г.'' Богуш-Сестранцэвіч Станіслаў Іванавіч // {{Крыніцы/ЭГБ|2}} — С. 52;
* ''Папоў М.'' Мітрапаліт Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч (1731—1826): Нарыс жыцця і царкоўнай дзейнасці // Веснік ГрДУ. Сер. І. — 2007. № 2. — С. 3—10;
* ''Філіповіч І.'' Міфы і праўда аб Магілёве. — Магілёў, 1993. — С. 77—79;
* ''Хаўратовіч I.'' Богуш-Сестранцэвіч Станіслаў Іванавіч. (3.9.1731 — 1.12.1826) // Мысліцелі і асветнікі. Энц.давед. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 185;
* ''Яцкевіч З.'' Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч // «Веснік Магілёва», 11 снежня 1992.
== Спасылкі ==
{{Commons|Category:Stanisław Bohusz Siestrzeńcewicz}}
* {{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | год = | url = http://www.csgpb.mogilev.by/Famous/26Bogush.html| загаловак = Богуш-Сестранцэвіч С.| фармат = | назва праекту = | выдавецтва = Сайт Магілёўскай абласной бібліятэкі| дата = 12 студзеня 2011 | мова = | каментар = }}
* {{Спасылка | аўтар = [[Святлана Марозава]]. | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | год = | url = http://belchrist.narod.ru/pages/2_cark_lid/use/19-20/bogush.htm| загаловак = Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч| фармат = | назва праекту = | выдавецтва = Сайт «Хрысціянства ў гістарычным лёсе беларускага народа»| дата = 12 студзеня 2011 | мова = | каментар = }}
* [http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bsies.html Archbishop Stanislaw Jan Siestrzencewicz Bohusz †]{{ref-en}}
* [http://hetman.by/article/2123 Богуш-Сестранцэвіч Станіслаў (ВКЛ, Расійск. Імп.) (1731—1826) — першы рымска-кат. мітрапаліт у Расійск. Імп.]{{ref-be}}
* [http://web.archive.org/web/20110826020602/http://www.inst.by/basis/publ/XII19.pdf Попов М. А. Митрополит Станислав Богуш-Сестренцевич и Павел I]
* [http://www.otechestvo.org.ua/hronika/2004_09/h_14_01.htm «Первый Митрополит Могилёвский Архиепископ Станислав Иоанн Сестренцевич-Богуш» на сайте ''otechestvo.org.ua'']
Радок 144 ⟶ 174:
{{DEFAULTSORT:Богуш-Сестранцэвіч Станіслаў Іванавіч}}
[[Катэгорыя:Постаці Магілёў]]
[[Катэгорыя:Архібіскупы Магілёўскія]]
[[Катэгорыя:Члены Акадэміі Расійскай]]
[[Катэгорыя:Навучэнцы Слуцкай кальвінісцкай гімназіі]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў Санкт-Пецярбургу]]
[[Катэгорыя:Постаці беларускай навукі]]
[[Катэгорыя:Пісьменнікі Беларусі]]
|