Удзельнік:Чобат/Чарнавік: Розніца паміж версіямі

[[Іменная група]] ў мангольскай мове будуецца паводле схемы «займеннік/лічэбнік, прыметнік, назоўнік»<ref name=gunceceg/>, перад іменнай групай звычайна паўстае атрыбутыўны сказ. Тытулы або заняткі людзей, колькасныя лічэбнікі і некаторыя клітыкі ставяцца перад галоўным назоўнікам<ref name=tk>{{Кніга|аўтар = Tserenpil, D.; R. Kullmann.|частка = |загаловак = Mongolian grammar|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Ulaanbaatar|выдавецтва = Admon|год = 2005|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 99929-0-445-3|наклад = }}</ref>. Прыналежныя займеннікі, аднак, могуць стаяць як перад іменнай групай, так і пасля яе<ref name=svantesson2>{{Кніга|аўтар = Svantesson, Jan-Olof.|частка = |загаловак = Khalkha|арыгінал = |спасылка = |адказны = Janhunen|выданне = |месца = |выдавецтва = |год = 2003|том = |старонкі = 154-176|старонак = |серыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. Нефінітная [[граматычная аснова]] ўмоўна падзяляецца на тры часткі: цэнтр, у якім стаіць выказнік, а таксама два бакі навокал яго — [[камплемент]]ы ды прыслоўі (перад выказнікам) і мадальныя часціцы (канец)<ref name=menchamgalan>{{Кніга|аўтар = Mönh-Amgalan, J.|частка = |загаловак = Orčin tsagijn mongol helnij bajmžijn aj|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Ulaanbaatar|выдавецтва = Moncame|год = 1998|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 99929-951-2-2|наклад = }}</ref>. Найбольш шырокая трактоўка мангольскай (халхаскі дыялект) граматычнай асновы ажыццяўляенаяажыццёўлена Ш. Луўсанванданам, аднак у гэтым артыкуле прадстаўленаепрадстаўлена пазнейшае апісанне (паводле Мацуокі).

Выказнік у мангольскай мове часцей за ўсё выражаецца [[дзеяслоў|дзеясловам]] (як, напрыклад, у беларускай мове), што, аднак, не выключае існавання ў граматычнай структуры граматычнай асновы існавання некалькіх тыпаў намінальных прэдыкатыўных канструкцыяўканструкцый з наяўнасцю звязкі або нават без яе<ref name=chasimota2>{{Кніга|аўтар = Hashimoto, Kunihiko.|частка = 54|загаловак = Mongorugo no kopyura kōbun no imi no ruikei|арыгінал = |спасылка = http://mitlib.lib.muroran-it.ac.jp/kiyo/54go/54_toko04.pdf|адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = Muroran kōdai kiyō|год = 2004|том = |старонкі = 91-100|старонак = |серыя = |isbn = |наклад = }}</ref>.

Звычайны пардак слоў у сказе — [[SOV]] (дзейнік-дапаўненне-выказнік)<ref name=gunceceg/>. У той час як прэдыкаты мусяць заставацца ў канцы граматычнай асновы, іншыя часціны могуць поўнасцю змяняць сваю пазіцыю або наогул знікаць<ref name=tk/>. [[тэмаТэма, (лінгвістыка)|Тэма]], як правіла, мае тэндэнцыю месціццаразмяшчацца ў пачатку граматычнай асновы, іншая інфармацыя часцей за ўсё знаходзіцца ў яе канцы<ref name=apatoczky>{{Кніга|аўтар = Apatóczky, Ákos Bertalan.|частка = |загаловак = On the problem of the subject markers of the Mongolian language|арыгінал = |спасылка = |адказны = Wú Xīnyīng, Chén Gānglóng|выданне = Miànxiàng xīn shìjìde ménggǔxué|месца = Пекін|выдавецтва = Mínzú Chūbǎnshè|год = 2005|том = |старонкі = 334-343|старонак = |серыя = |isbn = 7-105-07208-3|наклад = }}</ref>. Тэма можа дапаўняцца значэннямі факусоўкі («нават», «таксама»), ролю якіх выконваюць клітыкі ''č'' ды ''l'' адпаведна<ref name=tk/><ref name=kang>{{Кніга|аўтар = Kang, Sin Hyen.|частка = 10|загаловак = Tay.mong.kol.e chem.sa č-uy uy.mi.wa ki.nung|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = Monggolhak|месца = Сеул|выдавецтва = Hanʼguk Monggol Hakhoe|год = 2000|том = |старонкі = 1-23|старонак = |серыя = |isbn = |наклад = }}</ref>.

ІнвентарНабор [[стан, (лінгвістыка)|станаў]] у мангольскай мове ўключае ў сябе пасіўны, прычынны, узаемны (рэцыпрок), плюратыўны ды сумесны. У пасіўным стане дзеяслоў атрымлівае суфікс ''-gd-'', а агенс дапасуецца ў творным альбоці, што часцей, давальным склонах. У прычынным стане дзеяслоў атрымлівае суфікс ''-uul-'', а агенс дапасуецца ў творным ці давальным (у выпадку пераходнага дзеяння) або вінавальным (непераходнае) склонах. Астатнія лады маркіруюцца суфіксамі ''-ld-'', ''-tsgaa-'', ''-lts-'' адпаведна<ref name=shechenbahatur/>.

Вялікую значнасць мае катэгорыя адушаўлёнасці — у некаторых выпадках у мангольскай мове назоўнікі мусяцьмогуць выкарыстоўвацца толькі ў неадушаўлёным выглядзе.