Рэнтгенаўскае выпраменьванне: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
бібліяінфармацыя moved to Wikidata |
др Дадала абзац "Прымяненне" i "Натуральнае рэнтгенаускае выпраменьванне" |
||
Радок 8:
[[Вільгельм Конрад Рэнтген|Вільгельм Рэнтген]], агульна прызнаны адкрывальнік рэнтгенаўскага выпраменьвання, назваў яго X-промнямі, каб абазначыць ''невядомы'' тып радыяцыі<ref>Novelline, Robert. ''Squire's Fundamentals of Radiology''. Harvard University Press. 5th edition. 1997. ISBN 0-674-83339-2.</ref>.
== <small>Прымяненне</small> ==
* Пры дапамозе рэнтгенаўскіх прамянёў можна «адукаваць» чалавечае цела, у выніку чаго можна атрымаць малюнак костак, а ў сучасных прыборах і ўнутраных органаў (гл.таксама [[рэнтгенаграфія]] і рэнтгенаскапія). Пры гэтым выкарыстоўваецца той факт, што ў які змяшчаецца пераважна ў касцях элемента [[Кальцый|кальцыя]] (Z = 20) атамны нумар значна больш, чым атамныя нумары элементаў, з якіх складаюцца мяккія тканіны, а менавіта [[Вадарод|вадароду]] (Z = 1), [[Вуглярод|вугляроду]] (Z = 6) , [[Азот|азоту]] (Z = 7), [[Кісларод|кіслароду]] (Z = 8). Акрамя звычайных прыбораў, якія даюць двухмерную праекцыю доследнага аб'екта, існуюць камп'ютарныя тамографы<ref>[[Herman, Gabor T.]] (2009). Fundamentals of Computerized Tomography: Image Reconstruction from Projections (2nd ed.). Springer. [[Міжнародны стандартны кніжны нумар|ISBN 978-1-85233-617-2]].</ref>, якія дазваляюць атрымліваць аб'ёмны малюнак ўнутраных органаў.
* Выяўленне дэфектаў у вырабах (рэйках, зварачных швах і т. Д.) з дапамогай рэнтгенаўскага выпраменьвання называецца рэнтгенаўскай дэфектаскапіяй.
* У [[Матэрыялазнаўства|матэрыялазнаўстве]], крышталаграфіі, [[Хімія|хіміі]] і [[Біяхімія|біяхіміі]] рэнтгенаўскія прамяні выкарыстоўваюцца для высвятлення структуры рэчываў на атамным узроўні пры дапамозе дыфракцыйнага рассейвання рэнтгенаўскага выпраменьвання на крышталях (рэнтгенаструктурны аналіз). Вядомым прыкладам з'яўляецца вызначэнне структуры [[Дэзоксірыбануклеінавая кіслата|ДНК]].
* Пры дапамозе рэнтгенаўскіх прамянёў можа быць вызначаны хімічны склад рэчывы. У электронна-прамянёвым мікразонде (альбо ж у электронным мікраскопе) аналізаванай рэчыва апрамяняецца электронамі, пры гэтым атамы іянізуюць і выпраменьваюць характарыстычных рэнтгенаўскае выпраменьванне. Замест электронаў можа выкарыстоўвацца рэнтгенаўскае выпраменьванне. Гэты аналітычны метад называецца рэнтгенафлюарэсцэнтным аналізам.
* У аэрапортах актыўна прымяняюцца рэнтгена-тэлевізійныя інтраскопы, якія дазваляюць праглядаць змесціва ручной паклажы і багажу ў мэтах візуальнага выяўлення на экране манітора прадметаў, якiя ўяўляюць небяспеку.
* Рэнтгенатэрапiя - раздзел прамянёвай тэрапіі, які ахоплівае тэорыю і практыку лячэбнага прымянення рэнтгенаўскіх прамянёў, генераваных пры напрузе на рэнтгенаўскай трубцы 20-60 кВ і скурна-фокуснай адлегласці 3-7 см (короткодистанционная рэнтгенатэрапiя) або пры напрузе 180-400 кВ і скурна-фокуснай адлегласці 30-150 см (дыстанцыйная рэнтгенатэрапiя).Рэнтгенатэрапiю праводзяць пераважна пры павярхоўна размешчаных [[Пухліна|пухлінах]] і пры некаторых іншых захворваннях, у тым ліку захворваннях скуры (ультрамягкие рэнтгенаўскія прамяні Букі).<ref>Back to the future: the history and development of the clinical linear accelerator in [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1088/0031-9155/51/13/R20|10.1088/0031-9155/51/13/R20]]</ref>
== Натуральнае рэнтгенаўскае выпраменьванне ==
На [[Планета Зямля|Зямлі]] электрамагнітнае выпраменьванне ў рэнтгенаўскім дыяпазоне утвараецца ў выніку іянізацыі атамаў выпраменьваннем, якое ўзнікае пры [[Радыеактыўны распад|радыеактыўным]] распадзе, у выніку Комптан-эфекту гама-выпраменьвання, які ўзнікае пры ядзерных рэакцыях, а таксама касмічным выпраменьваннем.Радыеактыўны распад таксама прыводзіць да непасрэднага выпраменьвання рэнтгенаўскіх квантаў, калі выклікае перабудову электроннай абалонкі пагражае распад атама (напрыклад, пры электронным захопе). Рэнтгенаўскае выпраменьванне, якое ўзнікае на іншых нябесных целах, не дасягае паверхні [[Планета Зямля|Зямлі]], так як цалкам паглынаецца атмасферай.Яно даследуецца спадарожнікавымі рэнтгенаўскімі тэлескопамі, такімі як «Чандра» і «XMM-Ньютан».{{зноскі}}
== Спасылкі ==
| |||