Вікіпедыя

Бяла Падляска: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
вікіфікацыя
Радок 57:
}}
 
'''Бя́ла- Падля́ска'''<ref>{{ТКП-Польшча}}</ref> ({{lang-pl|Biała Podlaska}}), традыцыйная беларуская назва — '''Бе́лая''' — горад на правах павета ў [[Польшча|Польшчы]], у [[Люблінскае ваяводства|Люблінскім ваяводстве]], паблізу мяжы з [[Беларусь|Рэспублікай Беларусь]]. Адлегласць па прамой паміж гарадамі Бяла Падляска — [[Горад Мінск|Мінск]] 356 км, да [[Горад Варшава|Варшавы]] — 147 км<ref>[http://wyznacz.pl/odleglosci-drogowe Адлегласці паміж гарадамі -]</ref>.
 
Горад ляжыць на [[Паўднёвае Падляшша|Паўднёвым Падляшшы]] ў [[даліна|даліне]] [[рака|ракі]] [[Кшна|Кшны]], левага прытока [[Заходні Буг|Буга]], уза 36 км ад мяжы з [[Беларусь|Беларуссю]]. Адыгрывае вялікую ролю ў сувязях з усходнімі краінамі з-за блізкага знаходжання буйных памежных пераходаў у [[Ціраспаль|Ціраспалі]] і [[Карошчын]]е, а таксама наяўнасці [[консульства]] [[Беларусь|Беларусі]].
 
== Гісторыя ==
У гістарычных дакументах Белая ўпершыню згадваецца ў [[1481]] г. Яе першымі ўладальнікамі былі [[Род Ільінічаў|Ільінічы]], а заснавальнікам лічыцца [[Пётр ЯнавічМантыгірдавіч Белы]], [[ваявода троцкі]], [[гетман]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У гэты час Белая ўваходзіла ў склад [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага ваяводства]] ВКЛ. У другой палове [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] горад пераходзіць ва ўладанне роду [[Радзівілы|Радзівілаў]], гэта адбылося ў [[1569]] годзе, калі памёр апошні прадстаўнік роду Ільінічаў [[ІльінічыЮрый Феліксавіч Ільініч|ІльінічаўЮрый]] Юрый, які завяшчаў асноўныя свае маёнткі свайму стрыечнаму брату [[Мікалай Радзівіл Сіротка|Мікалаю КрыштофуКрыштафу Радзівілу Сіротку]]. Пад уладай [[Радзівілы|Радзівілаў]] Белая дасягнула вялікага росквіту. У [[1622]] г. сын [[Мікалай Радзівіл Сіротка|Сіроткі]] [[Аляксандр Людвік Радзівіл]] пабудаваў тут крэпасць і замак. З фундацыі Крыштафа Цыбаровіча Вільскага (''Krzysztofa Ciborowicza Wilskiego'') была закладзена ў [[1628]] г. Бельская акадэмія, якая ад [[1633]] г. існавала як філіял [[Кракаўская акадэмія|Кракаўскай акадэміі]].
 
У [[1655]]—[[1660]] гг. горад быў значна зруйнаваны шведамі і казакамі. Аднак дзякуючы наступнаму ўладальніку [[Міхал Казімір Радзівіл|Міхалу Радзівілу]] і яго жонцы [[Кацярына Сабеская|Кацярыне Сабескай]] (сястра [[Ян Сабескі|Яна III Сабескага]]) Белая хутка аднавілася. У [[1670]] г. [[Міхал Казімір Радзівіл|Міхал Радзівіл]] надаў гораду [[магдэбургскае права]], а таксама [[герб]] — [[Міхаіл Арханёл]], які стаіць на [[дракон]]е.
Радок 70:
У [[1720]] г. [[Ганна Кацярына Радзівіл]] распачала будаўніцтва вежы і ўязной брамы (сёння гэта найцікавейшыя рэшткі замку), а таксама перабудавала палац у стылі [[ракако]].
 
Горад і палацавы ансамбль шматразова разбураны ў [[18 стагоддзе|XVIII]]—[[19 стагоддзе|XIX]] стст. (між іншым у часе [[Паўночная вайна|Паўночнай вайны]], а таксама падчас ганенняў на [[Падляскія мучанікі|падляскіх уніятаў]]). Апошні спадчынік [[Дамінік Геранім Радзівіл]], палкоўнік польскага войска Варшаўскага княства, памёр у Францыі 11 лістапада [[1813]] года. Палац разабралі як руіны ў [[1883]] годзе.
 
У Белай навучаўся знакаміты польскі пісьменнік і публіцыст [[Юзаф Ігнацы Крашэўскі]] ({{lang-pl|Józef Ignacy Kraszewski}}). Мужчынская гімназія, якую ён наведваў, сёння носіць яго імя.
Радок 76:
Наступнае хуткае развіццё горада прыпадае на міжваенны час: тут паўстала фабрыка ''Raabego'', гарадская электрастанцыя, а ў [[1923]]—[[1939]] гг. існавала [[Падляская фабрыка самалётаў]] ({{lang-pl|Podlaska Wytwórnia Samolotów — PWS}}), якая была разбурана савецкімі войскамі пасля [[17 верасня]] [[1939]] года.
 
У [[1975]] г. Бяла- Падляска стала сталіцай ваяводства, што прывяло да ўзросту колькасці яе жыхароў у два разы за 20 год. Згодна адміністрацыйнай рэформе [[1999]] года мае статус гарадскога павета, а таксама з'яўляецца важным цэнтрам цэлага рэгіёна.
 
== Насельніцтва ==
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Бяла_Падляска"