Цыганы на Беларусі: Розніца паміж версіямі
[дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
дрНяма тлумачэння праўкі |
|||
Радок 1:
'''Цыганы на Беларусі''' — адна з традыцыйных этнакультурных груп насельніцтва на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]].
== Гісторыя ==
Першыя звесткі аб [[Цыганы|цыганах]] зафіксаваны ў прывілеі [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандра Ягелончыка]] 1501 года<ref name=z.169>''Захаркевич, С.А.'' [http://elib.bsu.by/handle/123456789/228 Социальный статус этнических меньшинств Беларуси в XIV—XVIII вв.] // Працы гістарычнага факультэта: навук. зб. Вып. 1 / рэдкал.: У.К. Коршук (адк. рэд.) [і інш.]. — Мінск: БДУ, 2006. — С. 169</ref>. У [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] цэнтрамі цыганскай культуры былі [[Гарадскі пасёлак Мір|Мір]], [[Горад Смаргонь|Смаргонь]] і [[Горад Эйшышкес|Эйшышкес]]<ref name=z.169 />; існавала таксама некалькі цыганскіх вёсак<ref name=iatp />. У гэтых паселішчах міжэтнічныя кантакты былі асабліва інтэнсіўнымі, што часам прыводзіла на павелічэння сацыяльнай напружанасці<ref name=z.169 />. Хаця ў ВКЛ цыганы ніколі не пераследваліся як у [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]], [[Статуты ВКЛ]] забаранялі цыганам займаць дзяржаўныя пасады<ref>''Захаркевич, С.А.'' [http://elib.bsu.by/handle/123456789/228 Социальный статус этнических меньшинств Беларуси в XIV—XVIII вв.] // Працы гістарычнага факультэта: навук. зб. Вып. 1 / рэдкал.: У.К. Коршук (адк. рэд.) [і інш.]. — Мінск: БДУ, 2006. — С. 170</ref>. У 1586 годзе [[Сойм Рэчы Паспалітай|вальны сойм]] забараніў неаселым цыганам жыць на тэрыторыі Рэчы Паспалітай, аднак рэальных насупстваў для цыганаў гэтая пастанова не мела — цыганы ўсё роўна заставаліся на адным месцы только падчас зімы<ref name=iatp />. Традыцыйным месцам пасялення цыганаў былі ўскраіны гарадоў і мястэчак, дзе яны займаліся звычайнымі заняткамі<ref name=iatp>[http://ethno.iatp.by/2/e11g.htm Цыганы // Этнічны склад насельніцтва Беларусі] <small>([http://www.peeep.us/eb5dade2 Архив])</small></ref>. У Міры цыганы заснавалі шэраг мануфактур<ref name=iatp />.
У 1927 годзе ў [[Віцебскі раён|Віцебскім раёне]] быў створаны першы ў [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] цыганскі [[калгас]] «Новае жыццё», а ў [[Жлобінскі раён|Жлобінскім раёне]] быў хутка створаны другі<ref name=iatp />. У 1930-я ў [[Горад Віцебск|Віцебску]] дзейнічала цыганская школа-сямігодка<ref name=iatp />. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] цыганы Беларусі жорстка знішчаліся [[Нацыянал-сацыялізм|нацыстамі]]<ref name=iatp />. Пасля прыняцця закона 1956 года "Аб далучэнні на працы цыганаў, якія займаюцца бадзяжніцтвам" цыганаў сілком далучалі да аселага ладу жыцця, але ж цыганы імкнуліся жыць разам. У выніку з'явіліся некалькі кампактных цыганскіх паселішчаў — Паўночны пасёлак у [[Мінск]]у, [[Аграгарадок Калодзішчы|Калодзішчы]] і [[Аграгарадок Ратамка|Ратамка]] пад Мінскам, Цітаўка ў [[Бабруйск]]у<ref name=iatp />.
Паводле перапісу 2009 года ў Беларусі налічваецца 7079 цыганоў, што, хутчэй за ўсё, з'яўляецца заніжанай лічбай. Цыганы ў Беларусі жывуць абасоблена, шмат хто з іх не мае дакумантаў. Яны самі лічаць, што павінны жыць паводле сваіх правілаў і законаў. З мясцовай уладай не супрацоўнічаюць або слаба супрацоўнічаюць, у выбарах, перапісах насельніцтва і іншых агульнадзяржаўных мерапрыемствах, як правіла, не ўдзельнічаюць. Жыццём цыганоў кіруюць цыганскія бароны, якіх у Беларусі два: адзін жыве ў Калодзішчах, а другі
Адной з найбольшых праблемаў цыганоў у Беларусі з'яўляецца [[ксенафобія]] з боку суседзяў. Паводле ўкаранёных стэрэатыпаў, цыган
З ксенафобіяй часткова звязаная праблема непісьменнасці сярод цыганоў, асабліва дзяцей. Справа ў тым, што большасць цыганоў выхоўваюць сваіх дзяцей на нацыянальнай мове, а рускую і беларускую мовы малы цыган часцяком чуе ўпершыню толькі ў школе. Адпаведна з першага класу пачынаецца адставанне ад іншых вучняй. Настаўнікі, кіруючыся стэрэатыпам ("гэта ж цыганёнак, яму выпадае кепска вучыцца"), не звяртаюць своечасова на праблему ўвагі, што толькі паглыбляе адставанне. У выніку шмат хто з цыганскіх дзяцей так і не сканчае нават базавую сярэднюю асвету.
Сітуацыю маглі б пераламіць цыганамоўныя класы, хаця б у пачатковай школе. Гэткі тэзіс вылучаўся на выбарах у Палату прадстаўнікоў у 2004 годзе кандыдатам ад БНФ у Мінскім раёне, дзе кампактна пражывае вялікая колькасць цыганоў у Калодзішчах і Ратамцы. У выніку кандыдат здабыў масавую падтрымку цыганоў, што было нечакана для мясцовых уладаў — упершыню за шмат год цыганы пайшлі на выбары. Аднак на гэтым усё і скончылася
У ходзе выбараў 2004 года сярод цыганоў распаўсюджваліся агітацыйныя матэрыялы на цыганскай мове
== Выбітныя цыганы Беларусі ==
|