Вікіпедыя

Высокае: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дрНяма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1:
{{Значэнні2|тып=тапонім|Высокае}}
{{Значэнні|Высока-Літоўск}}
 
{{НП-Беларусь
|статус = горад
Радок 41 ⟶ 40:
|афіцыйная мова-ref =
|двароў =
|насельніцтва = 51645113
|крыніца насельніцтва = <ref name="20162017-Estimate"/>
|год перапісу = 20162017
|шчыльнасць =
|нацыянальны склад =
Радок 68 ⟶ 67:
|add3n =
|add3 =
|OpenStreetMap = 242978995
}}
'''Высо́кае'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Vysokaje''; да [[1939]]  года  — '''''Высо́ка-Літо́ўск''''')  — горад раённага падпарадкавання ў [[Камянецкі раён|Камянецкім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]], на рацэ [[рака Пульва| Пульва]]. За 40  км ад [[Камянец|Камянца]], за 3  км ад чыгуначнай [[станцыя Высока-Літоўск|станцыі Высока-Літоўск]] на лініі [[Брэст]]—[[Беласток]]. Аўтадарогі на Брэст, [[Пружаны]]. Самае заходняе гарадское паселішча [[Беларусь|Беларусі]]. Магчыма, ад назвы горада вытворнае прозвішча вядомага савецкага спевака і акцёра [[Уладзімір Высоцкі|Уладзіміра Высоцкага]]. Насельніцтва 5&nbsp;164113 чал. (20162017)<ref name="20162017-Estimate"/>.▼
 
▲'''Высо́кае''' ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Vysokaje''; да [[1939]] года — '''''Высо́ка-Літо́ўск''''') — горад раённага падпарадкавання ў [[Камянецкі раён|Камянецкім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]], на рацэ [[рака Пульва| Пульва]]. За 40 км ад [[Камянец|Камянца]], за 3 км ад чыгуначнай [[станцыя Высока-Літоўск|станцыі Высока-Літоўск]] на лініі [[Брэст]]—[[Беласток]]. Аўтадарогі на Брэст, [[Пружаны]]. Насельніцтва 5&nbsp;164 чал. (2016)<ref name="2016-Estimate"/>.
 
Самае заходняе гарадское паселішча [[Беларусь|Беларусі]]. Магчыма, ад назвы горада вытворнае прозвішча вядомага савецкага спевака і акцёра [[Уладзімір Высоцкі|Уладзіміра Высоцкага]].
 
{{змест злева}}
Радок 80 ⟶ 76:
Першыя пісьмовыя згадкі пра паселішча пад назвай ''Высокі [[замак|Горад]]'' з'яўляюцца ў [[14 стагоддзе|XIV ст.]], у сувязі з тым, што яго наведваў [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Гедзімін]].
 
У [[1494]] [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] надаў Высокаму [[Магдэбургскае права]] і герб «''у блакітным полі срэбная двухпавярховая, крытая дахоўкай вежа, з двума акенцамі і трыма брамамі''»<ref>[http:// name="knihi.com"/hierb/vysok.html Высокае] // {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў|к}}</ref>. У [[15 стагоддзе|XV ст.]] вялікі князь [[Вітаўт]] фундаваў тут касцёл<ref name="evkl-1">[[Валерый Грынявецкі]]. Высокае // {{Крыніцы/ЭВКЛ|1к}} С. 469.</ref>. У [[1511]] вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] перадаў Высокае ў пажыццёвае валоданне [[Іван Храптовіч|Івану Храптовічу]]. Цягам [[16 стагоддзе|XVІ ст.]] мясцовасць знаходзілася ва ўладанні Пяткевічаў, Ёдкавічаў, Хлявіцкіх. У гэты час яна зрабілася цэнтрам дывановага і палатнянага ткацтва. У [[1603]] новы ўладальнік Высокага Андрэй Война-Грычынавіч заснаваў тут касцёл Найсв. Тройцы, які меў 44 аршыны даўжыні і 12  — шырыні. Найбольшы касцёльны звон насіў імя святых Пятра і Паўла.
 
З [[1647]] Высокім валодалі [[Сапегі]], якія збудавалі тут [[Высокаўскі замак|замак]]. Фартэцыя значна пацярпела ў [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовую]] ([[1654]]—[[1667]]) і [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] ([[1700]]—[[1721]]). [[16 снежня]] [[1671]] горада атрымала прывілей на правядзенне [[год|рэгулярных]] кірмашоў, якія цягнуліся 4 тыдні.
 
У [[1748]] замак і палац згарэлі, па чым Сапегі перанеслі сваю рэзідэнцыю ў [[Слонім]]. У [[1772]] у Высокім на месцы касцёла [[15 стагоддзе|XV ст.]] збудавалі капліцу Св. Барбары. У [[1773]]—[[1785]] на паўднёва-ўсходняй ускраіне горада, у мясцовасці Марыямпаль, [[Аляксандр Міхал Сапега]] фундаваў кляштар баніфратаў (добрых братоў). Пры кляштары дзейнічаў шпіталь на 40 ложкаў<ref name="evkl-2">[[Валерый Грынявецкі]]. Высокае // {{Крыніцы/ЭВКЛ|1к}} С. 470.</ref>. Станам на [[1788]] цагельня, што працавала ў Высокім, давала 22 тыс. цэглы і 8 тыс. дахоўкі ў адзін абпал. Цягам [[1794]]—[[1797]] з ініцыятывы [[Францішак Сапега|Францішка Сапегі]] дзейнічаў водны шлях у [[Гданьск]].
 
У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) Высокае апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref name="evkl-2"/>, у [[Берасцейскі павет, Расійская імперыя|Берасцейскім павеце]] [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]] (паводле іншых звестак да [[1807]] уваходзіла ў склад [[Каралеўская Прусія|Прусіі]]<ref name="ehb">А. С. Барысавец, В. А. Міронаў. Высокае // {{Крыніцы/ЭГБ|2к}} С. 373.</ref>). Статус паселішча панізілі да мястэчка. У [[1816]] поруч з руінамі [[Высокаўскі замак|замка]] ўладальнікі Высокага [[Патоцкія]] ўзвялі палац і пашырылі парк за межы былога замкавага вала (яго плошча вырасла з 30 да больш за 50 га).
 
<center><gallery caption="Даўнія графічныя выявы Высокага" widths=150 heights=150 perrow="4">
Радок 95 ⟶ 91:
</gallery></center>
 
[[24 студзеня]] [[1863]] у часы [[паўстанне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызваленчага паўстання]] аддзел Рамана Рагінскага на пэўны час вызваліў Высокае з-пад расійскай улады. У [[1869]] царскія ўлады збудавалі ў мястэчку мураваную царкву-[[Мураўёўкі|мураўёўку]] Узвышэння Св. Крыжа коштам сродкаў, канфіскаваных у паўстанцаў. Станам на [[1886]] у Высокім меліся аптэка, бальніца, паштовая станцыя, 2 гарбарныя заводы, 3 вадзяныя млыны, 102 крамы і 4 тракціры; [[год|рэгулярна]] праводзілася 15 кірмашоў і 2 базары. На [[1889]] у мястэчку дзейнічалі праваслаўная царква і касцёл, працавалі суконная фабрыка і 4 гарбарні. Паводле вынікаў перапісу ([[1897]])  — 256 двароў, валасная ўправа, царква, касцёл, капліца, сінагога, 4 малітоўныя дамы, мужчынская і жаночая народныя вучэльні, яўрэйская школа, паштовае аддзяленне, лазня, канатны і знічкавы заводы, 4 ветракі, 8 кузняў, 14 абутковых, 13 кравецкіх, 8 сталярных, 4 шорныя майстэрні, 2 маслабойні, 108 дробных крамаў у гандлёвых радах і 13 пры дамах, 2 заезныя двары, 14 піцейных устаноў; кожны чацвер праводзіліся базары, 9 разоў на год кірмашы.
 
Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] ([[1921]]) Высокае апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]]. Статус паселішча павысілі да горада. [[20 красавіка]] [[1934]] да яго далучылі населеныя пункты з аднайменнай гміны  — 3 прадмесці і двор маёнтку ''Высокае Літоўскае''<ref>[http://isap. name="sejm.gov.pl"/DetailsServlet?id=WDU19340340318 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 18 kwietnia 1934 r. o zmianie granic miasta Wysokiego Litewskiego w powiecie brzeskim, województwie poleskiem, Dz. U. Nr 34, poz. 318]{{ref-pl}}</ref>.
 
У [[1939]] Высокае ўвайшло ў [[БССР]], дзе [[12 кастрычніка]] [[1940]] зрабілася цэнтрам [[Высокаўскі раён|раёна]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[23 чэрвеня]] [[1941]] да [[28 ліпеня]] [[1944]] горада знаходзіла пад нямецкай акупацыяй. [[17 красавіка]] [[1962]] паселішча ўвайшло ў склад [[Камянецкі раён|Камянецкага раёна]].
Радок 121 ⟶ 117:
id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6)
DateFormat = yyyy
Period = from:0 till:65008000
ScaleMajor = unit:year increment:15002000 start:0 gridcolor:linegrey
ScaleMinor = unit:year increment:300500 start:0 gridcolor:linegrey2
PlotData =
color:cobar width:15
Радок 136 ⟶ 132:
bar:2008 from:0 till:5200
bar:2016 from:0 till:5164
bar:2017 from:0 till:5113
TextData=
fontsize:10px pos:(20,195)
Радок 141 ⟶ 138:
</timeline></center>
</div>
* '''[[XIX стагоддзе]]''': [[1830]] — 929 муж., з іх шляхты 3, духоўнага саслоўя 5, мяшчан-іўдзеяў 767, мяшчан-хрысціян і сялян 148, жабракоў 6<ref>{{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі, 2010|к}} С. 412.</ref>; [[1886]] — 2&nbsp;729 мяшчан і 284 іншыя жыхары<ref name="ehb"/>; [[1889]] — 3&nbsp;422 чал.<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/25024/Высоко Высоко-Литовск] // {{Крыніцы/ЭСБЕ}}</ref>; [[1897]] — 3&nbsp;434 чал.▼
* '''[[XX стагоддзе]]''': [[1914]] — 3,8 тыс. чал.<ref>[http://gerb.brestobl.com/wysok0.html Высокое (Высокае, Vysokoe)] на [http://gerb.brestobl.com/wysok0.html Гербы Брестской области]</ref>; [[1931]] — 2,8 тыс. чал.<ref>[http://horyzont.narod.ru/encyklopedia_01w.htm Високе] // {{Крыніцы/Энцыклапедыя ўкраіназнаўства|1}}</ref>; [[1939]] — 6,1 тыс. чал.; [[1959]] — 2,6 тыс. чал.; [[1969]] — 3,8 тыс. чал.<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/76697/Высокое Высокое] // {{Крыніцы/Вялікая Савецкая Энцыклапедыя (3 выданне)}}</ref>; [[1991]] — 5,1 тыс. чал.<ref name="ehb"/>
* '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2006]] — 5,2 тыс. чал.<ref>Высокое // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>; [[2008]] — 5,2 тыс. чал.; [[2016]] — 5&nbsp;164 чал.<ref name="2016-Estimate">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_4944/ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа.] {{ref-ru}}</ref>
 
▲* '''[[XIX стагоддзе]]''': [[1830]]  — 929 муж., з іх шляхты 3, духоўнага саслоўя 5, мяшчан-іўдзеяў 767, мяшчан-хрысціян і сялян 148, жабракоў 6<ref>{{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі, 2010|к}} С. 412.<name="miastečki"/ref>; [[1886]]  — 2&nbsp;729 мяшчан і 284 іншыя жыхары<ref name="ehb"/>; [[1889]]  — 3&nbsp;422 чал.<ref>[http://dic. name="academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/25024/Высоко Высоко-Литовск] 1"// {{Крыніцы/ЭСБЕ}}</ref>; [[1897]]  — 3&nbsp;434 чал.
=== Адукацыя ===▼
* '''[[XX стагоддзе]]''': [[1914]] — 3,8 тыс. чал.<ref name="gerb"/>; [[1931]] — 2,8 тыс. чал.<ref name="narod"/>; [[1939]] — 6,1 тыс. чал.; [[1959]] — 2,6 тыс. чал.; [[1969]] — 3,8 тыс. чал.<ref name="academic-2"/>; [[1991]] — 5,1 тыс. чал.<ref name="ehb"/>
У Высокім працуюць каледж ПТК СП, сярэдняя і санаторная школы, навучальна-вытворчы камбінат, дашкольная ўстанова.▼
* '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2006]] — 5,2 тыс. чал.<ref name="TEB"/>; [[2008]] — 5,2 тыс. чал.; [[2016]] — 5&nbsp;164 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 5&nbsp;113 чал.<ref name="2017-Estimate"/>
 
=== Медыцына ===▼
Медыцынскыя паслугі надае гарадская бальніца.▼
 
=== Культура ===▼
Дзейнічаюць дом культуры, 2 бібліятэкі.▼
 
== Эканоміка ==
Радок 167 ⟶ 156:
|}
 
== Інфраструктура ==
== Турыстычная інфармацыя ==
▲=== Адукацыя ===
▲У Высокім працуюць каледж ПТК СП, сярэдняя і санаторная школы, навучальна-вытворчы камбінат, дашкольная ўстанова.
 
▲=== Медыцына ===
▲Медыцынскыя паслугі надае гарадская бальніца.
 
▲=== Культура ===
▲Дзейнічаюць дом культуры, 2 бібліятэкі.
 
=== Славутасці ===
* [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы, Высокае|Касцёл Найсвяцейшай Тройцы]], збудаваны на сродкі [[Андрэй Война|Андрэя Войны]]. У касцёле захоўваліся труны з пахаваннямі роду Сапегаў. Будынак атрымаў пашкоджанні ў [[Другая Сусветная вайна|Другую Сусветную вайну]], а пазней яго перабудавалі на спартыўную залю. Касцёл вярнулі каталіцкай царкве ў [[1990]] годзе.
* Каталіцкая [[капліца Святой Барбары, Высокае|капліца Святой Барбары]], збудаваная ў [[1772]] годзе на высокім беразе ракі [[Пульва|Пульвы]]. У Другую Сусветную вайну выкарыстоўвалася ў якасці крамы. Унутры капліцы роспісы расліннымі арнаментамі і мілітарнымі матывамі.
[[File:Палацава-паркавы ансамбль Сапегаў-Патоцкіх.jpg|thumb|Пейзажны парк]]
* [[Палацава-паркавы комплекс Патоцкіх, Высокае|Палацавы комплекс]] [[Патоцкія|Патоцкіх]], збудаваны ў [[1816]]—[[1820]] гадах. Захаваўся ўнутраны інтэр'ер і рэшткі мастацкага аздаблення. Каля палаца знаходзяцца дзве прыбудовы і комплекс гаспадарчых пабудоў. У Другую Сусветную вайну палацавы комплекс выкарыстоўваўся ў якасці сядзібы пагранічнікаў, пазней  — у якасці школы і інтэрнату. Цяпер палац пусты і закінуты.
* Пейзажны парк, закладзены ў [[18 стагоддзе|XVIIІ ст.]] На тэрыторыі парку захаваліся рэшткі падмуркаў і земляныя ўмацаванні старога замка Сапегаў (XVII ст.). На прылеглай тэрыторыі збудаваны спартыўны стадыён.
 
Іншыя выдатныя мясціны: яўрэйская школа (XVII—XVIII  стст.); капліца прыдарожная (1909); кляштар баніфратаў (1785); могілкі старыя каталіцкія; сінагога; [[Свята-Крыжаўзвіжанская царква, Высокае|Свята-Крыжаўзвіжанская царква]] (1869).
 
== Галерэя ==
Радок 190 ⟶ 187:
 
== Вядомыя асобы ==
* [[Аляксандр Міхал Сапега]] (1730—1793),  [[Вялікае Княства Літоўскае|вялікалітоўскі]] дзяржаўны дзеяч
* [[Трафім Назаравіч Ляшук]]
* [[Павел Канстанцінавіч Лыжын]]
Радок 199 ⟶ 196:
* [[Гарады Беларусі]]
 
== Зноскі ==
{{зноскі}}
{{Reflist|refs=
<ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref>
<ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref>
<ref name="knihi">[http://knihi.com/hierb/vysok.html Высокае] // {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў|к}}</ref>
<ref name="evkl-1">[[Валерый Грынявецкі]]. Высокае // {{Крыніцы/ЭВКЛ|1к}} С. 469.</ref>
<ref name="evkl-2">[[Валерый Грынявецкі]]. Высокае // {{Крыніцы/ЭВКЛ|1к}} С. 470.</ref>
<ref name="ehb">А. С. Барысавец, В. А. Міронаў. Высокае // {{Крыніцы/ЭГБ|2к}} С. 373.</ref>
<ref name="sejm">[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19340340318 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 18 kwietnia 1934 r. o zmianie granic miasta Wysokiego Litewskiego w powiecie brzeskim, województwie poleskiem, Dz. U. Nr 34, poz. 318]{{ref-pl}}</ref>
<ref name="miastečki">{{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі, 2010|к}} С. 412.</ref>
<ref name="academic-1">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/25024/Высоко Высоко-Литовск] // {{Крыніцы/ЭСБЕ}}</ref>
<ref name="gerb">[http://gerb.brestobl.com/wysok0.html Высокое (Высокае, Vysokoe)] на [http://gerb.brestobl.com/wysok0.html Гербы Брестской области]</ref>
<ref name="narod">[http://horyzont.narod.ru/encyklopedia_01w.htm Високе] // {{Крыніцы/Энцыклапедыя ўкраіназнаўства|1}}</ref>
<ref name="academic-2">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/76697/Высокое Высокое] // {{Крыніцы/Вялікая Савецкая Энцыклапедыя (3 выданне)}}</ref>
<ref name="TEB">Высокое // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>
<ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref>
}}
 
== Літаратура ==
Радок 209 ⟶ 222:
 
== Спасылкі ==
{{Commonscat-inline|Vysokaje|Высокае}}
{{OSM relation|5603385|Высокае}}
* [http://www.radzima.org/be/pub/227_m/ Мястэчка Высокае] на [[Radzima.org]]
* [http://catholic.by/2/belarus/dioceses/pinsk/101242.html Высокае  — парафія Найсвяцейшай Тройцы] на [[Catholic.by]]* [http://kamenets.by/index.php?nma=rn_vysokoe&fla=index Высокае на сайце «Каменец и окрестности»] {{ref-ru}}
 
{{Камянецкі раён}}
{{Гарады Брэсцкай вобласці}}
 
[[Катэгорыя:Горад Высокае| ]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Высокае"