Вікіпедыя

Усходні фронт Першай сусветнай вайны: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др вікіфікацыя
Моўныя праўкі. А таксама удакладніў пра Брэсцкую дамову з Украінай. Бо гэта не тая ж дамова. а іншая, заключаная таксама ў Брэсце. Дадаў слова "дадатковую"
Радок 46:
Усходні фронт па сваёй працягласці нашмат пераўзыходзіў [[Заходні фронт Першай сусветнай вайны|Заходні фронт]]. Паводле гэтай прычыны вайна на Усходнім фронце мела менш пазіцыйны характар у параўнанні з Заходнім фронтам.
 
Пасля [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкай рэвалюцыі]], калі ў Расіі была ўсталяваная савецкая ўлада, баявыя дзеянні на Усходнім фронце былі прыпыненыя. Урад Савецкай Расіі заключыў перамір'е з Цэнтральнымі дзяржавамі і пачаў рыхтавацца да падпісання сепаратнага[[Брэсцкі мірнагамір|сепаратнай дагаворамірнай дамовы]]. [[8 лютага]] [[1918]] года Цэнтральныя дзяржавы падпісалі асобны Брэсцкі мірны дагавор з [[УНР|Украінскай народнай рэспублікай]], а [[3 сакавіка]] 1918 года — з [[Расійская Савецкая Рэспубліка|Савецкай Расіяй]]. Савецкая РасіяЯна пазбаўлялася велізарных тэрыторый і павінна была выплачваць рэпарацыі. [[Каралеўства Румынія|Румынія]], апынуўшыся ў ізаляцыі, таксама была вымушаная [[7 мая]] 1918 года падпісаць мір з Германіяй і яе саюзнікамі.
 
Аж да заканчэння сусветнай вайны Цэнтральныя дзяржавы, нягледзячы на паражэнні на іншых франтах, працягвалі трымаць на занятых па Брэсцкім міры тэрыторыях у якасці акупацыйных войскаў значныя сілы.
== Перад вайной ==
=== Асаблівасці тэатра баявых дзеянняў ===
Усходні фронт сусветнай вайны ахопліваў шырокія тэрыторыі на Усходзе Еўропы: заходнюю пагранічнуюпамежную вобласць Расіі, [[Усходняя Прусія|Усходнюю Прусію]], усходнюю частку правінцый [[Познань|Познані]] і [[Сілезія|Сілезіі]], а таксама [[Галіцыя|Галіцыю]]. З захаду [[тэатр ваенных дзеянняў]] абмяжоўваўся ракой [[Вісла]]й, [[Крэпасць|крэпасцямі]] [[Данцыг]], [[Торн]], Познань, [[Браслаўль]] і [[Кракаў]]; з поўдня — [[Карпаты|Карпацкімі гарамі]] і румынскай мяжой; з усходу — лініяй [[Пецярбург]] — [[Вялікія Лукі]] — [[Смаленск]] — [[Гомель]] — [[Кіеў]] і [[Дняпро]]м; з поўначы — [[Балтыйскае мора|Балтыйскім морам]]. Працягласць тэатра па фронце ад Балтыйскага мора да руска-румынскай мяжы складала каля 850—900 кіламетраўкм (па лініі [[Кёнігсберг]] — [[Горад Чарнаўцы|Чарнаўцы]]), максімальная глыбіня (у [[1915]] годзе) — каля 500 кіламетраў (ад лініі [[Баранавічы]] — [[Роўна]] да мяжы з [[Германская імперыя|Германіяй]] (ледзь на захад ад [[Лодзь|Лодзі]]).
 
[[Рэльеф]] тэатра быў пераважна [[Раўніна|раўнінны]] і зручны для разгортвання і прымянення вялікай колькасці войскаў.
Радок 129:
Адначасова з гэтымі баямі на левым крыле паўднёва-заходняга фронту 3-я руская армія таксама вяла наступ. Аўстрыйскія часткі аказвалі млявы супраціў. <ref name = "Вайна1"/> Працягваючы наступленне, 8-я армія [[23 жніўня]] пераадолела раку [[рака Серат|Серат]], якую аўстра-венгерскае камандаванне вырашыла не абараняць, а затым [[рака Стрыпа|Стрыпу]]. [[Аўстрыйцы]] не меркавалі, што [[рускія]] стварылі магутную групоўку на ўсход ад [[Львоў|Львова]], планавалася, што арміі Брудэрмана і групы Кевеса будзе дастаткова для абароны<ref name = "Вайна1"/>. [[26 жніўня]] на рацэ [[рака Залатая Ліпа|Залатая Ліпа]] адбылася бітва паміж 3-й аўстрыйскай і 3-й рускай арміямі, у гэтых баях рускія войскі атрымалі поспех і прымусілі праціўніка адступаць. Аўстра-венгерскія войскі занялі абарону на рацэ [[рака Гнілая Ліпа|Гнілая Ліпа]], аднак і тут пасля жорсткіх баёў рускія войскі працягвалі наступ. Часткі 8-й арміі генерала [[Аляксей Аляксеевіч Брусілаў|Брусілава]] разграмілі 12-ы аўстра-венгерскі корпус і стварылі пагрозу ахопу ўсёй аўстра-венгерскай групоўкі, якая размяшчалася на поўдзень ад Львова<ref name = "Брус"> ''А. А. Брусілаў''. Мае ўспаміны. Выд. 5-е. М., 1963, стар. 90 </ref>. У гэтых умовах аўстрыйцы пачалі агульнае адступленне. Рускія войскі пачалі праследаванне адступаючага праціўніка, [[21 жніўня]] рускія войскі занялі [[Львоў]], [[22 жніўня]] — [[Горад Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіч]]<ref name = "Калян238"> ''А. Калянкоўскі''. Манеўраны перыяд першай сусветнай імперыялістычнай вайны 1914 г, стар. 238 </ref>.
 
Тым часам абараняўшыяся 4-я і 5-я рускія арміі атрымалі падмацаванні. [[21 жніўня]] генерал [[Мікалай Іудавіч Іваноў|Іваноў]] аддаў загад аб агульным наступе рускіх армій паўднёва-заходняга фронту. [[2 верасня|2]] — [[4 верасня]], 4-я руская армія нанесла паражэнне групе Кумера. У той жа час быў разбіты 10-ы корпус арміі Данкля. Камандуючы аўстрыйскай арміі [[Франц Конрад фон Гётцэндорф|Конрад]] прыняў рашэнне нанесці контрудар у напрамку [[Горад Рава-Руская|Равы-Рускай]], для чаго вылучыў дадатковыя сілы (стварыўшы перавагу над рускімі, тры арміі супраць двухдзвюх)<ref name = "Вайна2"> «Стратэгічны нарыс вайны 1914-1918 гг.», ч. 1, стар. 164-165 </ref>. [[Бітва пры Раве-Рускай|Аднак у цяжкіх баях ля Равы-Рускай]] рускія войскі спынілі аўстрыйскі наступ.
[[Файл:EasternFront1914a.jpg|thumb|right|250px|Усходні фронт, [[верасень]] [[1914]] года.]]
 
Радок 136:
=== Варшаўска-Івангарадская аперацыя ===
{{Асноўны артыкул|Варшаўска-Івангарадская аперацыя}}
Пасля таго, як [[Аўстра-Венгерская армія|аўстра-венгерская армія]] была разбіта ў [[Галіцыйская бітва|Галіцыйскай бітве]], на Усходнім фронце склалася неспрыяльная сітуацыя для [[Цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральных дзяржаў]]. У гэтых умовах [[Германская імперыя|Германія]] прыйшла на дапамогу [[Аўстра-Венгрыя|Аўстрыі]], перакінуўшы частку сіл на поўдзень у [[Сілезія|Сілезію]]. Была сфарміраванасфармавана новая [[9-я армія, Германская імперыя|9-я германская армія]] пад камандаваннем генерала [[Аўгуст фон Макензен|Макензена]]<ref name = "Варшава"> «Варшаўска-Івангарадская аперацыя». Зборнік дакументаў. М., 1938, стар. 31 </ref>. Каб прадухіліць меркаванае ўварванне рускіх войскаў у Сілезію, германскае камандаванне вырашыла нанесці ўдар з раёнаў [[Кракаў|Кракава]] і [[Чэнстахова]] на [[Івангарадская крэпасць|Івангорад]] і [[Варшава|Варшаву]]<ref name = "Варшава"/>. Падтрымку 9-ай германскай арміі аказвала 1-я аўстра-венгерская армія генерала [[Данкль|Данкля]]. Расійскія войскі мелі на гэтым напрамку чатыры арміі: [[2-я армія, Расійская імперыя|2-я]], [[4-я армія, Расійская імперыя|4-я]], [[5-я армія, Расійская імперыя|5-я]] і [[9-я армія, Расійская імперыя|9-я]]<ref name = "Варшава"/>.
 
[[28 верасня]] 9-я армія генерала Макензена пачала наступ на Варшаву і Івангарад. [[8 кастрычніка]] немцы выйшлі да [[Вісла|Віслы]]<ref name = "Варшава4"> «Варшаўска-Івангарадская аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 155 </ref>. Да [[12 кастрычніка]] ім удалося заняць увесь левы бераг Віслы да Варшавы. Аднак, падцягнуўшы падмацаванні, рускія здолелі стрымаць напад. Атакі арміі Макензена былі адбіты на лініі варшаўскіх фартоў<ref name = "Варшава5"> «Варшаўска-Івангарадская аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 153 </ref>. Руская армія на левым беразе Віслы ўтрымала перадмаставыя ўмацаванні Івангарада, Варшавы і плацдарм у Казяніцы <ref name = "Варшава1"> «Варшаўска-Івангарадская аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 108 </ref>.
Радок 152:
[[Файл:Battle of Lodz.jpg|thumb|right|300px|[[Лодзінская аперацыя]]]]
 
Апрача 9-й германскай арміі, у наступленні павінны былі прыняць удзел іншыя фарміраванніфармаванні германскай арміі: 3-й германскі кавалерыйскі корпус, карпусы «Брэслаў» і «Позен», група войскаў генерала [[Рэмус фон Войрша|Войрша]] (гвардзейскі рэзервовы корпус і 2 пяхотныя дывізіі), а таксама 2-я аўстра-венгерская армія, якія павінны былі скаваць і стрымаць наступленне рускіх войскаў<ref name = "Фальк">''Э. Фалькенгайн''. «Вярхоўнае камандаванне 1915-1916 гг. у яго найважнейшых рашэннях», стар. 38 </ref>.
 
[[11 лістапада]] часткі 9-й арміі нанеслі ўдар у стык 1-й і 2-й рускіх армій, [[12 лістапада]] вялікімі сіламі германцы атакавалі пазіцыі рускіх, якія былі вымушаныя адступіць<ref name = "Рыбін"> ''Д. Рыбін''. «Лодзінская аперацыя ў 1914 г.» М., 1938, стар. 14 </ref>. Затым да [[15 лістапада]] ішлі жорсткія баі паміж двума рускімі карпусамі і часткамі 9-й германскай арміі, падчас гэтых баёў рускім войскам удалося адстаяць свае пазіцыі<ref name = "Рыбін"/> 15 — [[19 лістапада]] ішла ўпартая бітва па ўсім фронце, адначасова рускае і германскае камандаванне перагрупоўвалі свае войскі, спрабуючы намацаць слабыя месцы ў абароне праціўніка<ref name = "Рыбін"/>.
Радок 185:
{{Асноўны артыкул|Карпацкая аперацыя}}
[[Файл:Zayonchkovsky map33.djvu|thumb|250px|right|[[Карпацкая аперацыя]]. [[Студзень]]—[[сакавік]] [[1915 год]]а.]]
Яшчэ ў канцы 1914 года рускае камандаванне прыняло рашэнне сіламі [[Паўднёва-Заходні фронт, Першая сусветная вайна|Паўднёва-Заходняга фронту]] (3 арміі: 3-я, 8-я і 9-я) фарсіраваць [[Карпаты]] і ўварвацца на раўнінную тэрыторыю [[Венгрыя|Венгрыі]]. Галоўную ролю ў маючым адбыцца наступленні іграла 8-я армія генерала [[Аляксей Аляксеевіч Брусілаў|Брусілава]]. Аднак аўстрыйскае камандаванне таксама планавала наступленне ў Карпатах з мэтай дэблакіравацьдэблакаваць [[Перамышльская аблога|асаджанай рускімі войскамі крэпасць Перамышль]]<ref name = "Зай"> ''А. М. Заянчкоўскі''. «Сусветная вайна. Манеўраны перыяд 1911-1915 гадоў на рускім (еўрапейскім) тэатры», стар. 252-256 </ref>.
 
У канцы студзеня аўстра-германскія войскі (3 аўстра-венгерскія арміі і паўднёвая нямецкая армія) пачалі наступленне наносячы два ўдары: адзін ад [[Ужгарад]]а на [[Самбар]], іншы ад [[Мукачава]] на [[Горад Стрый|Стрый]]. <ref name = "Зай"/> Распачатае адначасова наступленне 8-й арміі Брусілава прывяло да шэрагу цяжкіх сустрэчных баёў на горных перавалах. Рускія войскі, сутыкнуўшыся з колькасна праўзыходным праціўнікам, занялі абарону на горных перавалах.
Радок 207:
Першай аперацыяй стратэгічнага германскага плана на 1915 год стала [[Мазурская бітва|Аўгустоўская аперацыя]]. Германскае камандаванне планавала ударам з [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] прарваць рускі фронт. Галоўныя ўдары наносілі [[10-я армія, Германская імперыя|10-я армія]] генерала [[Герман фон Эйхгорн|Эйхгорна]] з поўначы, і 8-й арміі генерала [[Ота фон Белаў|Бе́лава]] з захаду (усяго 15 пяхотных і 2,5 кавалерыйскіх дывізій) па сыходным напрамкам у бок горада [[Аўгустоў]], каб акружыць і знішчыць [[10-я армія, Расійская імперыя|10-ю рускую армію]] генерала [[Тадэй Васільевіч Сіверс|Сіверса]], якая абаранялася ўва Усходняй Прусіі<ref name = "Калян31">''А. Калянкоўскі''. «Зімовая аперацыя ва Усходняй Прусіі ў 1915 г.» М. - Л., 1927, стар. 30-31 </ref>.
 
Яшчэ ў канцы 1914 года на Усходні фронт былі перакінутыя з [[Францыя|Францыі]] 7 германскіх карпусоў і 6 кавалерыйскіх дывізій. Да гэтага часу і ў Германіі атрымалася стварыць рэзервы — 4 корпусы. Іх таксама перакінулі на Усходні фронт. Гэтыя войскі сфарміравалісфармавалі новую 10-ю армію генерала Эйхгорна. <ref name = "Калян31"/>
 
[[7 лютага]] 1915 года 8-я германская армія атакавала левы фланг 10-й арміі, на наступны дзень часткі 10-й германскай арміі атакавалі правы фланг рускіх войскаў. Германцам ўдалося прарваць фронт<ref name = "Калян32">''А. Калянкоўскі''. «Зімовая аперацыя ва Усходняй Прусіі ў 1915 г.», стар. 32 </ref>. Левафланговыя корпусы рускай арміі ўстойліва стрымлівалі 8-ю нямецкую армію, не даўшы ёй выйсці ў раён [[Аўгустоў|Аўгустова]]. Аднак на правым флангу германскія войскі здолелі прасунуцца наперад, адступіўшыя правафланговыя карпусы агалілі фланг [[20-ы корпус, Расійская імперыя|20-га корпуса]] генерала [[Павел Ільіч Булгакаў|Булгакава]], які трапіў пад магутны ўдар немцаў і быў акружаны ў раёне [[Аўгустоў|Аўгустова]]<ref name = "Зая">''А. М. Заянчкоўскі''. «Сусветная вайна. Манеўраны перыяд 1914-1915 гадоў на рускім (еўрапейскім) тэатры». М. - Л., 1929, стар. 249 </ref>.
Радок 338:
Кампанія [[1916]] года стала для рускай арміі паспяховай. У ходзе [[Брусілаўскі прарыў|летняга наступу]] [[Узброеныя сілы Расійскай імперыі|руская армія]] нанесла цяжкае паражэнне аўстра-германскім войскам і паставіла [[Аўстра-Венгрыя|Аўстра-Венгрыю]] на мяжу ваеннага паражэння <ref> [http://militera.lib.ru/h/kersnovsky1/15a.html Кярсноўскі А. А.: Гісторыя Рускай арміі] </ref>.
 
[[Германія]] не змагла выканаць свой стратэгічны план разгрому [[Францыя|Францыі]] шмат у чым дзякуючы рускай арміі. Таксама ў вайну на Усходнім фронце ўступіла [[Румынія]], аднак яе войска было разбіта, большая частка тэрыторыі акупавана, і рускаму камандаванню тэрмінова прыйшлося фарміравацьфармаваць новы [[Румынскі фронт]] для абароны сваіх паўднёвых межаў. Рускія войскі прыйшлі на дапамогу румынскай арміі і спынілі ў снежні 1916 — студзені 1917 аўстра-германскія войскі на раке [[Сірэт]].
 
На [[Каўказскі фронт, Першая сусветная вайна|Каўказскім фронце]] рускія войскі прасунуліся ўглыб Турцыі, авалодаўшы найважнейшымі і найбуйнейшымі гарадамі — [[Горад Эрзурум|Эрзэрум]], [[Трапезунд]]ам, [[Эрзінджан]]ам і [[Бітліс]]ам<ref name = "Кярсноўскі А.А. Гісторыя Рускай арміі. Барацьба на Каўказе."> [http://militera.lib.ru/h/kersnovsky1/16.html Кярсноўскі А. А. Гісторыя рускай арміі. Барацьба на Каўказе.] </ref>.
Радок 406:
[[15 снежня]] [[1917]] года у [[Брэст-Літоўск]]у савецкім урадам было заключана сепаратнае пагадненне аб перамір'і з [[Германія]]й і яе саюзнікамі. [[22 снежня]] пачаліся перамовы аб міры. [[9 студзеня]] савецкай дэлегацыі былі перададзеныя прапановы, якія прадугледжвалі значныя тэрытарыяльныя саступкі. Паводле некаторых версій, Германія тым самым, запатрабавала ад бальшавікоў выканання раней узятых на сябе абавязацельстваў за сваю падтрымку ў захопе імі ўлады ў Расіі. У бальшавіцкім кіраўніцтве адбыўся раскол. Ленін катэгарычна выступаў за задавальненне ўсіх патрабаванняў Германіі. Троцкі прапаноўваў зацягваць перамовы. Левыя эсэры і некаторыя бальшавікі прапаноўвалі не заключаць мір і працягваць вайну з немцамі, што не толькі вяло да канфрантацыі з Германіяй, але і падрывала пазіцыі бальшавікоў унутры Расіі, паколькі іх папулярнасць у арміі грунтавалася на абяцанні выхаду з вайны. [[28 студзеня]] [[1918]] года савецкая дэлегацыя з лозунгам «вайну спыняем, але міру не падпісваем» перапыніла перамовы. У адказ [[18 лютага]] германскія войскі пачалі наступленне па ўсёй лініі фронту. Адначасова германа-аўстрыйскі бок зрабіў больш жорсткімі ўмовы міру. [[3 сакавіка]] быў падпісаны [[Брэсцкі мір|Брэсцкі мірны дагавор]], паводле якога Расія губляла каля 1 мільёна квадратных кіламетраў (уключаючы Украіну) і абавязвалася дэмабілізаваць армію і флот, перадаць Германіі караблі і інфраструктуру [[Чарнаморскі флот Расійскай імперыі|Чарнаморскага флоту]], выплаціць кантрыбуцыю ў памеры 6 мільярдаў марак, прызнаць незалежнасць [[Украіна|Украіны]], [[Беларусь|Беларусі]], [[Літва|Літвы]], [[Латвія|Латвіі]], [[Эстонія|Эстоніі]] і [[Фінляндыя|Фінляндыі]].
 
Чацвёрты Надзвычайны з'езд Саветаў, кантралюемы бальшавікамі, нягледзячы на супраціўленне «[[левыя камуністы|левых камуністаў]]» і [[левыя эсэры|левых эсэраў]], якія расцэньвалі заключэнне міру як здраду інтарэсаў «сусветнай рэвалюцыі» і нацыянальных інтарэсаў, з прычыны поўнай няздольнасці Чырвонай Арміі супрацьстаяць нават абмежаванаму наступу германскіх войскаў і неабходнасці ў перадышцы для ўмацавання бальшавіцкага рэжыму [[15 сакавіка]] [[1918]] года ратыфікаваў [[Брэсцкі мір|Брэсцкі мірны дагавор]]. Нямецкая армія бесперашкодна заняла Прыбалтыку, Беларусь і Украіну. На тэрыторыі гэтых краін былі створаны ўрады, якія знаходзіліся ў залежнасці ад Германіі. Урад [[Цэнтральная рада Украінскай народнай рэспублікі|Цэнтральнай рады]] ва Украіне не апраўдаў надзей акупантаў і быў разагнаны, на яго месцы 29 красавіка быў сфарміраванысфармаваны новы ўрад на чале з гетманам [[Павел Пятровіч Скарападскі|Скарападскім]].
 
Акупацыйныя сілы Германіі на ўсходзе, уключаючы тэрыторыю Румыніі, ацэньваюцца ў 1 045 000 штыкоў <ref>''Куль і Г.Дельбрюк''. «Крушэнне германскіх наступальных аперацый 1918 г.» М., 1935, стар. 24 [http://militera.lib.ru/science/strokov_aa/08.html]</ref>, Турцыі (група «Усход») — каля 30 тысяч штыкоў.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Усходні_фронт_Першай_сусветнай_вайны"