Урал: Розніца паміж версіямі

'''Урал''', Уральскія горы  — горная сістэма на мяжы [[Еўропа|Еўропы]] і [[Азія|Азіі]]. Тэрыторыя паміж [[Усходне-Еўрапейская раўніна|Усходне-Еўрапейскай]] і [[Заходне-Сібірская раўніна|Заходне-Сібірскай]] раўнінамі, у [[Расія|Расіі]]. Даўжыня 2100  км. Найвышэйшы пункт  — гара [[гараНародная (гара)|Нарадная]].

Уральская горная сістэма цягнецца ад [[Карскае мора|Карскага мора]] на поўначы да р.ракі [[Урал (рака Урал)|Урал]] на поўдні больш як на 2 тыс. км, шырыня ад 40 да 150  км. Уздоўж усходняга падножжа Урала звычайна праводзяць граніцу паміж [[Еўропа]]й і [[Азія]]й. Складаецца з нізкагорных і сярэднягорных хрыбтоў, большасць якіх мае мерыдыянальны напрамак, часта парэзана шырокімі падоўжнымі далінамі і катлавінамі.

Вылучаюць Палярны, Прыпалярны, Паўночны, Сярэдні і Паўднёвы Урал. Палярны Урал мае моцна расчлянёны рэльеф з вышынямі 1000-13001000—1300 м (г.гара Паер, 1499 м). Найбольш высокі Прыпалярны Урал ([г.гара Нарадная, 1895 м). На Палярным і Прыпалярным Урале ёсць сляды плейстацэнавых горна-далінных зледзяненняў (кары, трогі, [[марэна]]), развіта сучаснае зледзяненне (больш за 140 невялікіх ледавікоў, плошча 25 км²); шматгадовая мерзлата. Паўночны Урал мае сярэднія вышыні хрыбтоў (800-1000800—1000 м) з плоскімі вяршынямі; верхнія часткі найбольш высокіх гор (г.гара Тэльпасіз, 1617 м) расчлянёныя. Сярэдні Урал  — самая нізкая частка горнай сістэмы (300- 500 300—500 м, г.гара Сярэдні Басег, 994 м) са згладжаным рэльефам. Паўднёвы Урал  — сярэднягорны раён (максімальная вышыня 1640  м, г.гара Ямантау) са шматлікімі хрыбтамі і глыбокімі міжгорнымі катлавінамі. Уздоўж заходніх схілаў Урала і ў Перадураллі пашыраны [[карст]]. Шмат пячор ([[Дзівава пячора]], [[Капава пячора]], [[Кунгурская пячора]], [[Сумганская пячора]]), карставых варонак, правалаў, падземных рэчак.

Урал  — эпіплатформавыя адроджаныя горы герцынскай складкавасці [[Урала-Мангольскі геасінклінальны пояс|Урала-Мангольскага геасінклінальнага пояса]]. Складзены з дакембрыйскіх крышталічных ([[гнейс]]ы, амфібаліты, кварцыты), палеазойскіх асадкавых ([[пясчанік]]і, сланцы, [[вапняк]]і, кангламераты) і разнастайных паводле ўзросту магматычных ([[граніт]]ы, дыябазы, габра, розныя эфузіўныя) парод.

Урал багаты карыснымі выкапнямі: медныя, нікелевыя, хромавыя, жалезныя руды, каменны і буры вугаль, [[нафта]], газ, калійныя і каменная солі, [[азбест]], [[золата]], [[плаціна]], каштоўныя і вырабныя камяні.

Сярэдняя тэмпература студзеня ад -22−22 °СC на поўначы да -15−15 °СC на поўдні, ліпеня адпаведна 9 °СC і 20 °СC. Ападкаў на заходніх схілах 600-840600—840 мм (на Прыпалярным Урале да 1000  мм на ўсходзе 300-500 300—500 мм за год).

Рэкі басейна Паўночнага Ледавітага акіяна ([[рака Пячора (рака)|Пячора]], прытокі р.ракі Об  — [[Табол]], [[Ісець]], Тура, [[Сосьва]]), Каспійскага мора ([[Кама]] з [[Чусавая|Чусавой]] і [[Белая (прыток Камы)|Белай]]; р. Урал). Шмат азёр, пераважна на ўсходніх схілах ([[Таватуй]], [[Увільды]], [[Аргазі]] і інш.).

Большая частка Урала пад лясамі на горна-падзолістых і шэрых лясных глебах (верхняя мяжа лесу ад 300  м на поўначы 1200  м на поўдні). Заходнія схілы ўкрыты цёмнахвойнымі (елка, піхта, кедр), усходнія  — хваёвымі, месцамі лістоўнічнымі і бярозавымі лясамі. У перадгор'яхперадгор’ях Паўднёвага Урала лесастэп з астраўнымі шыракалістымі лясамі (на захадзе) і бярозавымі гаямі (на ўсходзе) на чарназёмных і шэрых лясных глебах. На крайнім паўднёвым усходзе кавыльна-разнатраўныя стэпы на чарназёмных і каштанавых глебах. На Палярным і Прыпалярным, часткова Паўночным і на вяршынях Паўднёвага Урала мохава-лішайнікая тундра і каменныя россыпы. Жывёльны свет: у тундры  — [[паўночны алень]], пясцы, [[лемінгі]], белая і тундравая курапаткі; лясной  — [[лось]], [[буры мядзведзь]], [[расамаха]], лясная куніца; у стэпах  — [[суслікі]], [[хамякі]], [[тушканчыкі]] і інш.

У межах Урала  — Пячора-Ілыцкі запаведнік, Ільменскі, Башкірскі, Вісімскі запаведнікі.