Вікіпедыя

Скорасць: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др Дзяніс Тутэйшы перанёс старонку Хуткасць у Скорасць: паводле Вуч. прагр. па фізіцы 6-11 кл. 2012 г.; БелЭн т. 14 с. 467
Памылковае тлумачэнне тэрмінаў ды іх памылковае ўжыванне.
Тэгі: першае рэдагаванне Візуальны рэдактар
Радок 1:
{{іншыя значэнні}}
{{Фізічная велічыня
| Назва = СкорасцьХуткасць
| Сімвал = <math>\vec v = \frac{d\vec r}{dt}</math>
| Размернасць = LT<sup>−1</sup>
Радок 8:
| Заўвагі =
}}
'''Ско́расцьХуткасць'''<ref>Вучэбныя праграмы: Фізіка VI—XI класы(рэдк. Астраноміяскорасць) XI клас. — Мн.: Нацыянальны інстытут адукацыі, 2012.</ref><ref>Скорасць // Беларуская энцыклапедыя т. 14, с. 467—468.</ref>, ці '''ху́ткасць''' — фізічная велічыня, якая паказвае, наколькі скора змяняецца палажэнне ([[радыус-вектар]]) [[матэрыяльны пункт|матэрыяльнага пункта]] ў [[прастора|прасторы]].
 
== Сярэдняя і імгненная скорасць ==
 
'''Сярэдняя скорасцьхуткасць''' матэрыяльнага пункта на некаторым адрэзку [[час]]у Δt ёсць [[дзель двух велічынь|дзеллю]] перамяшчэння, зробленага ім за гэты час, на працягласць гэтага адрэзку:
 
<math><\mathbf v> = \frac {\Delta \mathbf r} {\Delta t}</math>
Радок 18:
Сярэдняя скорасць — гэта [[Вектар, матэматыка|вектар]], аднанапраўлены з вектарам перамяшчэння.
 
'''Імгне́нная ско́расцьхуткасць''' матэрыяльнага пункта ў некаторы момант часу — гэта [[граніца функцыі|граніца]] яго сярэдняй скорасці пры <math>\Delta t \to 0</math>. Імгненную скорасць можна вызначыць як [[вытворная функцыі|вытворную]] радыус-вектара па часе:
 
<math>\mathbf v = \frac {d\mathbf{r}} {dt}</math>
 
Вектар імгненнай скорасціхуткасці матэрыяльнага пункта накіраваны ўздоўж прамой, [[датычная прамая|датычнай]] да траекторыі яго руху.
 
== Праекцыі скорасціхуткасці ў дэкартавай сістэме каардынат ==
 
У прамавугольнай [[дэкартава сістэма каардынат|дэкартавай сістэме каардынат]]
Радок 34:
<math>\mathbf v = \frac {d(x\mathbf i + y\mathbf j + z\mathbf k)} {dt} = \frac {dx} {dt} \mathbf i + \frac {dy} {dt} \mathbf j + \frac {dz} {dt} \mathbf k</math>
 
Такім чынам, каардынаты вектара скорасціхуткасці — гэта скорасціхуткасці змянення адпаведных каардынат матэрыяльнага пункта:
 
<math>v_x = \frac {dx} {dt}; \quad v_y = \frac {dy} {dt}; \quad v_z = \frac {dz} {dt}</math>
 
== Радыяльная і трансверсійная скорасцьхуткасць ==
 
Калі запісаць радыус-вектар як <math>\mathbf r = r\hat r</math>, то (у двухмернай сістэме каардынат):
Радок 50:
<math>\mathbf v = v_r \hat r + v_{\Phi} \hat n</math>,
 
дзе <math>v_r = \frac {dr} {dt}</math> — '''радыяльная скорасцьхуткасць''', <math>v_{\Phi} = \frac {d\theta} {dt} r</math> — '''трансверсійная скорасцьхуткасць.'''.
 
Велічыня радыяльнай скорасціхуткасці паказвае скорасцьхуткасць змянення велічыні радыус-вектара, а па кірунку радыяльная скорасцьхуткасць супадае з ім; у той жа час радыяльная скорасцьхуткасць з'яўляецца праекцыяй вектара скорасціхуткасці на напрамак радыус-вектара.
 
Трансверсійная скорасцьхуткасць паказвае скорасцьхуткасць змянення напрамку радыус-вектара; па кірунку яна перпендыкулярная яму.
 
== Лінейная і вуглавая скорасцьхуткасць ==
 
{{main|Вуглавая скорасць}}
 
Пры [[вярчальны рух|вярчэнні]] цела разглядаецца [[Вуглавая хуткасць|вуглавая скорасць]] як [[вытворная функцыі|вытворная]] па часе [[вугал|вугла]] яго павароту. У такім разе, каб пазбегнуць блытаніны, «звычайную» скорасць хуткасць цела (кропкі) называюць '''лінейнай скорасцюхуткасцю'''. Лінейная скорасцьхуткасць матэрыяльнага пункта звязана з вуглавой наступным чынам:
 
<math>\mathbf v = \mathbf \omega \times \mathbf r</math>
 
Увогуле, тэрмінам «скорасцьхуткасць» можа называцца вытворная па часе ад той ці іншай велічыні.
 
== Вымярэнне скорасціхуткасці ==
 
[[Адзінка вымярэння|Адзінкай вымярэння]] скорасціхуткасці ў [[сістэма СІ|сістэме СІ]] ёсць [[метр за секунду]] (м/с). 1 м/с адпавядае скорасціхуткасці, пры якой за 1 [[секунда|секунду]] цела пройдзе [[адлегласць]] 1 [[метр]].
 
У штодзённым жыцці скорасцьхуткасць часцей вымяраюць у [[кіламетр]]ах за [[гадзіна|гадзіну]]. У [[навігацыя|навігацыі]] традыцыйнай мерай скорасціхуткасці з'яўляецца [[вузел, мера скорасці|вузел]] ([[марская міля]] за гадзіну).
 
СкорасцьХуткасць можнамагчыма вымяраць як простым, так і ўскосным шляхам. Просты спосаб: вымераць адлегласць, якую праходзіць цела, і адрэзак часу, за які гэтае перамяшчэнне зроблена, а потым знайсці іх дзель.
 
Ускосны шлях палягае ў вымярэнні велічынь, якія залежаць ад скорасціхуткасці руху. Напрыклад, дзеянне прылад для вымярэння скорасціхуткасці марскіх і паветраных суднаў засноўваецца на вымярэнні напору воднага (паветранага) патоку.
 
== Некаторыя скорасціхуткасці ==
 
= У назвах фізічных ды астранамічных паняткаў можа выкарыстоўваецца слова "скорасць". У астатніх выпадках гэтае слова ўжываць памылкова. =
=== Касмічныя скорасці ===▼
 
* [[Касмічная скорасць]]▼
▲=== Касмічныя скорасціхуткасці ===
 
▲* [[Касмічная скорасць]]
* [[1-я касмічная скорасць]]
* [[2-я касмічная скорасць]]
Радок 85 ⟶ 88:
* [[4-я касмічная скорасць]]
 
=== Скорасціхуткасці распаўсюджання ўзбурэнняў ===
 
* [[Скорасць гравітацыі]]
* [[Скорасць гуку]]
* [[Скорасць святла]]
 
=== Кампаненты скорасціхуткасці ===
 
* [[Папярочная скорасць]]
* [[Радыяльная скорасць]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Скорасць"