Вікіпедыя

Чачэрскае староства: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др Замена лацінскага і на беларускае
др вырашенне неадназначнасцей з дапамогай AWB
Радок 9:
|Гімн =
|Статус =
|Уваходзіць у = [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкі павет]], [[Менскае ваяводства]]
|Улучае =
|Цэнтр = [[Чачэрск]]
Радок 64:
== Гісторыя ==
Тэрыторыя Чачэрскага староства знаходзіцца на [[Палессе|Палессі]], на землях былых плямёнаў [[Радзімічы|радзімічаў]]
і [[Дрыгавічы|дрыгавічоў]]<ref>стар. 40-45, 51-52, Памяць. Чачэрскі раён [Текст]: гісторыка-дакументальная хроніка Серия: Гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэд. Г. К. Кісялёў [і інш.]. — г. Мінск: выд. «Белта», 2000 г. — 621 с.: фот. ISBN 985-6302-22-6 </ref>. У часы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] на тэрыторыі староства размяшчаліся ўладанні г.зв. «сожскай [[Шляхта|шляхты]]» (ад ракі [[Рака Сож|Сож]], аналагічна «друцкай шляхце» ад ракі [[Рака Друць|Друць]]), якая паходзіла ў асноўным з мясцовага баярства<ref>стр. 77-107 отд. IV (Могилевская шляхта), «Вестник Юго-Западной и Западной России», Том 4, изд. К. Говорским, в типографии А. К. Киркора, г. Вильна, 1866 г. {{ref-ru}}</ref><ref>стр. 600—607 (Бывшая шляхта), «Опыт описания Могилевской губернии», книга 1, сост. А. С. Дембовецкий, Типография Губернского Правления, г. Могилев на Днепре, 1882 г. {{ref-ru}}</ref><ref>Аляксандр Залівака, «Шляхта магілёўскай губерні. Спісы», Фасцыкул II, г. Мінск, выд. «Энцыклапедыкс», 2012 г. ISBN 978-985-6958-44-4</ref><ref>Аляксандр Залівака, «Шляхта Магілёўскай губерніі. Радаводы», Фасцыкул III: г. Мінск, выд. «Энцыклапедыкс», 2013 г. ISBN 978-985-6958-59-8</ref>.
 
У сярэдзіне [[XIV ст.]] [[Чачэрск]] з навакольнымі землямі быў далучаны да [[ВКЛ|Літвы]], як цэнтр аднайменнай воласці, дзяржавы і староства да 1509 г.<ref>«Метрыка Вялікага Княства Літоўскага (1522—1552)», Мінск, 2000 г., ISBN 985-6374-10-3 т. 1 кн. 28 c. 233</ref>.
* У [[1510]] г. паўстала Чачэрскае староства з правамі самакіравання<ref name=autogenerated2>с. 744, Том 2, «Вялiкае Княства Лiтоускае», В. Пазднякоў, изд. «Беларуская Энцыклапедыя імя П.Броўкі», г. Мінск, 2007 г. ISBN 978-985-11-0394-8, ISBN 978-985-11-0392-4 </ref>, у цэнтры горада [[Горад Чачэрск|Чачэрска]] была ўзведзена драўляная [[ратуша]], што ўскосна сведчыць аб тым, што Чачэрск меў [[Магдэбургскае права]]. У [[XV]] ст. у Чачэрску збудавалі [[Чачэрскі замак|замак]] ([[Турма|астрог]]).
* У [[1506]] г., [[1523]] г., [[1563]] г. — рускія войскі разам з татарамі, [[Горад Пуціўль|пуціўльскі]] намеснік князь Рыгор Мяшчэрскі ваявалі супраць жыхароў дадзенага стараства<ref name=autogenerated2 />.
* З [[1562]] г. уладальнікі староства ўносілі ў казну на ўтрыманне войска «кварту» — 1/4 частку чыстага даходу.
* З [[1566]] г. уваходзіў у [[Рэчыцкі павет]] Менскага ваяводства<ref>Памяць. Чачэрскі раён [Текст]: гісторыка-дакументальная хроніка Серия: Гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэд. Г. К. Кісялёў [і інш.]. — г. Мінск: выд. «Белта», 2000 г. — 621 с.: фот. ISBN 985-6302-22-6 </ref>.
* Згадана ў кнігах [[Горад Варшава|Варшаўскіх]] 1599 года.
* 22 Кастрычніка [[1629]] [[мястэчка]] Чачэрск і вёска Зяцькавічы па просьбе мяшчан атрымалі ад [[Кароль|караля]] [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонта III]] права на штотыднёвае правядзенне торгу і штогадовы кірмаш (працягласцю ў два тыдні)<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и. д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», г. Витебск, 1900 г., выпуск 28, стр. 89 (№ 3)</ref>. Староства — гэта дзяржаўны маёнтак, які даваў вялікі князь або кароль на часовае карыстанне феадалам у якасці натуральнай пенсіі за службу.
Радок 80:
* У [[1765]] г. «[[лен]]нае» права на Чачэрскае староства меў [[Горад Вільнюс|Віленскі]] [[ваявода]] [[Род Агінскіх|Агінскі]].
[[File:Town Holl in Čačersk, Belarus.JPG|thumb|right|300px|Чачэрская ратуша XVIII ст.]]
* Па законах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] рэгулярна праводзіліся перапіс насельніцтва і вопісы маёмасці: Люстрацыі і Інвентары ([[1704]] г., [[1726]] г., [[1738]]<ref>ЦГА ЛССР (ДА № 3774) ф.11 оп.1 д.1058</ref> г., [[1765]], [[1777]]<ref>стар. 66-73, «Памяць. Чачэрскі раён» [Текст]: гісторыка-дакументальная хроніка Серия: Гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / рэд. Г. К. Кісялёў [і інш.]. — г. Мінск: выд. «Белта», 2000 г. — 621 с.: фот. ISBN 985-6302-22-6 </ref> г. і ін.)
* Спыніла сваё існаванне ў [[1772]] г. з падзелам Рэчы Паспалітай (тэрыторыя ўвайшла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]).
 
Радок 87:
 
* Па Інвентару [[1704]] г. да Чачэрскага стараства належала 22 вёскі у Чачэрскай воласці (без указання войтаўстваў): Вотар, Турыщанічы, Ліцвінавічы, Зяцькевічы, Вощанкі, Бярозаўка, Струмень, Валасовічы, Палессе, Колюды, Нізімковічы, Кублічы, Залессе, Стоўбынь​​, Хлусы, Пліскі, Дудзічы, Сябровічы, Рыскоў, Мутневічы, Глыбочыца<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и.д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», 1900 г., выпуск 28, стр. IV (отд.1), стр. 3-26 отд. № I {{ref-ru}}</ref>.
 
* Па Інвентары 1726 г. 24 вёскі належала Чачэрскаму замку. Сяляне якіх дзяліліся ў адміністрацыйным дачыненні на 6 [[войт]]аўства: Воласаўскае, Вотарскае, Залескае, Літвіноўскае, Палескае, Сяброўскае.
 
* Паводле Люстрацыі [[1765]] года у Чачэрскім старостве быў [[Горад Чачэрск|г. Чачэрск]] (у колькасці 170 дамоў на 9 вуліцах<ref>ЦГА ЛССР ф. SA д.3786 л.53 (л.27)</ref>) і воласці: Пшедсожская з колькасцю 242 хрысціянскіх «дымоў»; Засожская з колькасцю 344 [[Хрысціянства|хрысціянскіх]] «[[Дым, адзінка падаткаабкладання|дымоў]]». З 756 дымоў староства — 20 [[Іўдаізм|іўдзейскіх]].
 
* У структуры гэтых двух валасцей уваходзілі войтаўства: Шабраўскае, Літвіноўскае, Вотарскае, Стаўбунскае; Залескае, Анісімкаўскае, Воласаўскае, Палескае, Хлусоўскае, Грыцкоўскае, Беляёўскае.
* У складзе іх былі сялянскія вёскі неваеннага саслоўя «цяглавых» ({{lang-pl|ciahlych}}).
Радок 108 ⟶ 105:
 
* «Цяглае» саслоўе [[Сялянства|сялян]] мела свае «павіннасці» ({{lang-pl|Powinność ludzi ciahłych}})<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и. д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», г. Витебск, 1900 г., выпуск 28, стр. 82-83 {{ref-pl}}</ref>: павінна было даваць «подать» (падатак) ад кожнага [[Дым, адзінка падаткаабкладання|«дыму»]] (дома) па 26 [[Грошы|«грошаў»]] (12-15 [[Капейка|капеек]]) або 1 меру [[мёд]]у, меру [[Хмель|хмелю]], 1 [[Курыца|курыцу]]. Статыстычна агульная «гушчыня засялення» староства сялянамі была на момант Інвентара 1704 г. 142 «дыму» (дома) з 24 [[Вёска|вёсак]]<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и.д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», 1900 г., выпуск 28, стр. 82-83 (V—VI)</ref>. На момант Інвентара 1726 г. — у воласцях 230 дома і ў [[Слабада, паселішча|слабадах]] 63 дома (хрысціянскія)<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и.д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», 1900 г., выпуск 28, стр. 85</ref>.
 
* На момант Інвентара 1726 г. [[мяшчане|мяшчанскае]] неваеннае саслоўе было засяроджана ў асноўным у Чачэрску — на 7 вуліцах 104 дома [[Хрысціянства|хрысціянскіх]] і 5 дамоў [[Іўдаізм|іўдзейскіх]]. І мяшчане мелі свае саслоўныя «павіннасці»<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и. д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», г. Витебск, 1900 г., выпуск 28, стр. 48-50 {{ref-ru}} {{ref-pl}}</ref>. У цэнтры староства ў горадзе былі [[карчма]], 3 гандлёвыя крамы, [[рынак]], пляц, іўдзейская школа. У Чачэрску таксама былі [[Царква|царквы]]: Васкрасенская, Нікольская, Прэчістінская, Спаская; каля [[Замак|замка]] — яшчэ [[касцёл]] святой Тройцы. «павіннасці» саслоўя мяшчан (асноўнае занятак) — ціснулі [[хлеб]] дваровай, лавілі [[Рыбы|рыбу]] і рыхтавалі яе празапас, дапамагалі саслоўю баяраў у рамонце і будаўніцтве і т.д.. Іх «подать» ([[падатак]]) — ад кожнага «дыму» (дома) па 18 «грошаў» (9-10 капеек).
 
* Насельніцтва Чачэрскага староства агульным лікам у 542 «дыму» на момант Інвенатря 1726 г. дзялілася на саслоўя ваеннае — [[Баяры|баяр]], і неваеннага [[мяшчане|мяшчан]] з [[Сялянства|сялянамі]]. Таму асобна ў склад Чачэрскага староства ўваходзілі [[Баяры|баярскія]] пасёлкі «{{lang-pl|komput bojarów starostwa Czeczerskiego}}» («Спіс баяраў Чачэрскага староства» паводле Інвентара [[1726]] г.)<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и. д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», г. Витебск, 1900 г., выпуск 28, стр. 31 {{ref-ru}} {{ref-pl}}</ref> з [[Дым, адзінка падаткаабкладання|дымамі]] (колькасцю дамоў, сем'яў): [[Вёска Багданавічы|Багдановічы]] (5 дамоў), [[Вёска Ворнаўка|Варановщіна]] (9), [[Вёска Старыя Грамыкі|Грамыкі]] (21), [[Вёска Енцы|Енцы]] (6), Жабіно (10), [[Вёска Жалезнікі, Веткаўскі раён|Жалезнікі]] (15), [[Вёска Кароткавічы|Каратковічы]] (10), [[Вёска Куракі|Курагі]] (4), [[Вёска Лапічы, Буда-Кашалёўскі раён|Лапічы]] (8), Сапогі (4), [[Вёска Свяцілавічы|Свяцілавічы]] (7), [[Вёска Струмень|Струмень]] (7), [[Вёска Сябровічы|Сябровічы]] (8), [[Вёска Хізы|Хизы]] (13), [[Вёска Шапатовічы|Шепетовічы]] (7), [[Вёска Шылавічы, Чачэрскі раён|Шылавічы]] (10)<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и.д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», 1900 г., выпуск 28, стр. IV (отд.1) {{ref-ru}} {{ref-pl}}</ref>. На момант Інвентара 1726 г. ў Чачэрскім старостве знаходзілася 144 баярскіх дома з хрысціян, агульным лікам. Адмысловыя, асабіста гэтага саслоўя прысвоеныя «павіннасці» ({{lang-pl|Punkta powinnosci bojarow starostwa Czeczerskiego}}) — выязджалі на абарону дзяржаўных граніц (аблога баяраў «{{lang-pl|bojarska obloha}}»), рамонт [[Байніца|байніц]] замкаў і [[Замак|замкавых]] умацаванняў, утрыманне [[Мост|мастоў]], з'яўляліся ў якасці паліцыі на кірмашы, вазілі [[Пошта|пошту]], павінны былі мець добрае ўзбраенне і [[Конь свойскі|каня]] і г.д., і т.п.<ref>«Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске и изданные под редакцией и.д. архивариуса сего архива Дм. Ив. Довгялло», 1900 г., выпуск 28, стр. 39-40 (п.1-11) {{ref-ru}} {{ref-pl}}</ref>. Іх «подать» (падатак) — штогадовая «[[гіберна]]» 2770 злотых.
 
Радок 120 ⟶ 115:
[[Староства]] — гэта дзяржаўны [[маёнтак]], які вялікі [[князь]] ці кароль даваў у трыманне [[феадал]]ам як натуральны [[юргельт]] за службу.
 
* У [[1510]]—[[1511]] гг. — [[Ян Неміровіч]]<ref name="ReferenceA">str. 358, Tom XV cz.1 (Czeczersk) «SLOWNIK GEOGRAFICZNY» KROLESTWA POLSKIEGO I innich KRAJOW SLOWIANSKICH, WARSZAWA, 1880—1914 {{ref-pl}}</ref>.
* У [[1518]]—[[1524]] гг. — намеснік князь [[Сямён Аляксандравіч Чартарыйскі]]<ref>Любавский М. К., «Областное деление и местное самоуправление Литовско-Русского государства», г. Масква, 1892 г., прил. XXX—XXXI.</ref>.
* У [[1524]]—[[1529]] гг. — князь [[Фёдар Міхайлавіч Вішнявецкі]]<ref>str. 358, Tom XV cz.1 (Czeczersk) «SLOWNIK GEOGRAFICZNY» KROLESTWA POLSKIEGO I innich KRAJOW SLOWIANSKICH, WARSZAWA, 1880—1914 {{ref-pl}}<name="ReferenceA"/ref>.
* У [[1535]] г. — атрымаў ва ўзнагароду [[Астафій Дашкевіч]] за заслугі ад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта I]]<ref>str. 782, Tom I, «SLOWNIK GEOGRAFICZNY» KROLESTWA POLSKIEGO I innich KRAJOW SLOWIANSKICH, WARSZAWA, 1880—1914 {{ref-pl}}</ref>.
* У [[1536]]—[[1543]] гг. — князь [[Іван Міхайлавіч Вішнявецкі]]<ref>str. 358, Tom XV cz.1 (Czeczersk) «SLOWNIK GEOGRAFICZNY» KROLESTWA POLSKIEGO I innich KRAJOW SLOWIANSKICH, WARSZAWA, 1880—1914 {{ref-pl}}<name="ReferenceA"/ref>.
* У [[1547]]—[[1570]] гг. — [[Юрый Мікалаевіч Зяновіч]] (Зяноўевіч)<ref name="ReferenceA"/><ref>РГАДА. Ф. 389 (Литовская метрика), оп. 1, д. 38, лл. 540−541.</ref><ref>str. 358, Tom XV cz.1 (Czeczersk) «SLOWNIK GEOGRAFICZNY» KROLESTWA POLSKIEGO I innich KRAJOW SLOWIANSKICH, WARSZAWA, 1880—1914 {{ref-pl}}</ref>.
* У [[1577]]—[[1590]] гг. — [[Крыштаф Зяновіч, ваявода берасцейскі|Крыштаф Зяновіч]]<ref>str. 358, Tom XV cz.1 (Czeczersk) «SLOWNIK GEOGRAFICZNY» KROLESTWA POLSKIEGO I innich KRAJOW SLOWIANSKICH, WARSZAWA, 1880—1914 {{ref-pl}}<name="ReferenceA"/ref>.
* У [[1609]] г. — стараста Зяновіч<ref>ДАМВ ф.694 воп.4 спр.1556 л.137</ref>.
* З [[1614]] г. — [[Мікалай Багуслаў Зяновіч]].
* У [[1621]]—[[1622]] гг. — [[Аляксандр Дажбог Сапега|Аляксандр Сапега]] атрымаў староства ад караля [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонта III Вазы]]<ref>str. 358, Tom XV cz.1 (Czeczersk) «SLOWNIK GEOGRAFICZNY» KROLESTWA POLSKIEGO I innich KRAJOW SLOWIANSKICH, WARSZAWA, 1880—1914 {{ref-pl}}<name="ReferenceA"/ref>.
* У [[1633]] г. — [[Крыштаф Радзівіл]]<ref>[http://cdiak.archives.gov.ua/baza_rech_pol/Data/PL_AGAD_354.xml Главный архив древних актов в Варшаве (AGAD) Władysław IV, król polski, nadaje Krzysztofowi Radziwiłłowi, kasztelanowi wileńskiemu, starostwo czeczerskie.] </ref>.
* Пасля [[1638]] г. — [[Андрэй Казімір Завіша]]<ref>Насевіч В. Завішы // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 639.</ref>.
* Да [[1652]] г. — стараста [[Казімір Тышкевіч, падчашы літоўскі|Казімір Тышкевіч]]<ref>[[:pl:Kazimierz Tyszkiewicz (podczaszy wielki litewski)]] {{ref-pl}}</ref>;
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Чачэрскае_староства"