Вікіпедыя

Фанетычная транскрыпцыя беларускай мовы: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др катэгорыя
Праўкі ў прэамбулы артыкула, а таксама яго ўдакладненне.
Тэгі: першае рэдагаванне Візуальны рэдактар
Радок 1:
'''Фанетычная транскрыпцыя беларускай мовы''' —адлюстроўвае сістэмаасаблівасці [[Транскрыпцыя,беларускага вуснага маўлення. Яна ажыццяўляецца паводле спецыяльнай сістэмы запісу. Кожная літара ў мовазнаўства|транскрыпцыі]] гучанняабазначае [[Беларускаятолькі мова|беларускайадзін гук (а не спалучэнне гукаў) і заключаецца ў квадратныя дужкі [ мовы]].
 
Беларуская транскрыпцыя грунтуецца на базе літар [[Беларускі алфавіт|беларускага алфавіта]]. Але паколькі ў беларускай мове гукаў больш, чым літар, то для абазначэння некаторых гукаў выкарыстоўваюцца асобныя літары з іншых графічных сістэм ([[Лацінскі алфавіт|лацінскай]], [[Грэчаскі алфавіт|грэчаскай]]), а таксама спецыяльныя [[дыякрытычныя значкі]].
Сістэма выкарыстоўвае ўсе зычныя і частку<ref>Не ўжываюцца літары «ё», «ю», «я», «ь». Таксама не ўжываецца апастроф.</ref> галосных літар [[Беларускі алфавіт|беларускага алфавіту]], а таксама некаторыя дадатковыя літары і знакі. Транскрыбаваны тэкст бярэцца ў квадратныя дужкі, знакі прыпынку, апроч [[Інтанацыя, лінгвістыка|інтанацыйных]], не ставяцца.
 
== Асноўныя правілы ==
Малыя [[Паўза|паўзы]] у сярэдзіне [[Фраза|фразы]] азначаюцца як [/], вялікія паўзы як [//]. Абавязкова пазначаюцца асноўны ([ ́]<ref><u>Над</u> адпаведным гукам, напр., знак U+0301.</ref>) і пабочны ([ ̀]<ref><u>Над</u> адпаведным гукам, напр., знак U+0300.</ref>) [[націск]]і.
Гукі, якія абазначаюцца літарамі ''а'', ''о'', ''у'', ''ы'', ''і'', ''э'', у транскрыпцыі перадаюцца адпаведнымі знакамі [а], [о], [у], [ы], [і], [э].
 
[[Ётавыя галосныя]] ''е,'' ё, ''ю'', ''я'' перадаюцца як [э], [о], [у], [а] з пазначэннем [[Мяккі зычны|мяккасці]] папярэдняга зычнага.
[[Галосны гук|Галосныя]] гукі запісваюцца галоснымі літарамі: [а], [о], [у], [ы], [і], [э]<ref>Гук э пасля цвёрдых зыч</ref>, [е]<ref>Азначае гук э пасля мяккіх зыч</ref>.
 
[[Дыграф|Дыграфы]] ''дз'' і ''дж'' звычайна транскрыбіруюцца з дапамогай лацінскіх сімвалаў [z] і [ž] адпаведна, што ўказвае на іх злітнае вымаўленне.
[[Зычны гук|Зычныя]] гукі запісваюцца адпаведнымі зычнымі літарамі, дадаткова ўводзяцца наступныя азначэнні: [дз]—z, [дж]—ž, [[Фрыкатыўны гук|фрыкатыўны]] [г]—[г], [[Выбухны гук|выбухны]] [г´]—[г´]<ref>Простая рыска справа</ref>, [й]—[j].
 
Калі літара ''г'' абазначае [[Фрыкатыўныя зычные|фрыкатыўны]] гук, яна адлюстроўваецца ў транскрыпцыі знакам γ (''ся''[γ]''óння''), калі [[Выбухныя зычные|выбухны]] — знакам г ([г]''ýзік'').
[[Мяккасць гука]] азначаецца значком [ ’]<ref>Коска ўверсе і справа</ref> падоўжанасць — [ ̅ ]<ref>U+0305</ref>.
 
Дыякрытычныя значкі паказваюць на наступыя асаблівасці гукаў:
== Гл. таксама ==▼
 
* ( ’ ) — абазначае мяккасць зычнага: [с’м’]''ех'', [б’]''яроза'', ''б''[л’]іскавіца;
* [[Лабіялізацыя]]
* ( : ) — абазначае падаўжэнне зычнага: ''узбярэ''[ж:]''а'', ''світа''[н:]''е'', ''паме''[ж:]''а'';
* ( ́ ) — абазначае асноўны [[націск]] над галосным націскнога склада, заўсёды пазначаецца ў транскрыпцыі асобных слоў: [в’іхл’áц’], [в’íшн’а];
* ( ̀ ) — абазначае пабочны націск у складаных словах: [мнòγастанóчны];
* ( ‿ ) — абазначае адно фанетычнае слова: [у‿хáц’э], [на‿вýха], [γл’áн’‿жа].
 
Не выкарыстоўваюцца ў фанетычнай транскрыпцыі вялікая літара, знакі прыпынку і знак пераносу. Малыя паўзы у сярэдзіне [[Фраза|фразы]] азначаюцца як [/], вялікія паўзы як [//]<ref>Сучасная беларуская літаратурная мова, Мінск:Вышэйшая школа, 2017 г., стар. 52-53</ref>.
 
=== Узор фанетычнай транскрыпцыі ===
{{У планах}}{{Зноскі}}1. Сучасная беларуская літаратурная мова, Мінск:Вышэйшая школа, 2017 г., стар. 52-53
 
▲== Гл. таксама ==
 
*[[Транскрыпцыя (мовазнаўства)|Транскрыпцыя]]
{{зноскі}}
*[[Арфаэпія]]
*[[МФА]]
 
[[category:беларуская мова]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Фанетычная_транскрыпцыя_беларускай_мовы"