Вікіпедыя

Пяршаі: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др added Category:Пяршаі using HotCat
паводле be-tarask:Пяршаі
Радок 66:
|OpenStreetMap = 243002125
}}
'''Пярша́і'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Пярша́й, м.'''</ref> ({{lang-be-trans|Piaršai}}, {{lang-ru|Першаи}}) — [[аграгарадок]] уна рацэ [[Пяршайка|Пяршайцы]] ў [[Валожынскі раён|Валожынскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Пяршайскі сельсавет|Пяршайскага сельсавета]]. РазмешчаныМесціцца на аўтадарозе Валожын—[[Івянец]], за 12  км на паўднёвы ўсход ад [[Горад Валожын|Валожына]], за 63  км ад [[Мінск]]а. ЦэнтрАдміністрацыйны сельсаветацэнтр і[[Пяршайскі СВКсельсавет|Пяршайскага «Пяршаі-2003»сельсавета]].
 
Пяршаі — даўняе [[мястэчка]] [[Ашмянскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|гістарычнай Ашмяншчыны]] (частка [[Віленскае ваяводства|Віленшчыны]]).
 
== Гісторыя ==
 
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Першы пісьмовы ўпамін пра Пяршаі як [[сяло]], уладанне касцёла датуецца 1492 годам. З 1493 года паселішча знаходзілася ў валоданні біскупа віленскага Войцеха.
Сяло Пяршаі вядома 3 1492 г. уласнасць касцёла. У 1539 г. мястэчка і цэнтр воласці.
 
Пад 1539 годам Пяршаі ўпамінаюцца як мястэчка, цэнтр воласці. У гэты час тут дзейнічаў касцёл, працавалі 2 карчмы. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) паселішча ўвайшло ў склад [[Ашмянскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Ашмянскага павета]] [[Віленскае ваяводства|Віленскага ваяводства]].
 
=== Пад уладай РасійскайРасейскай імперыі ===▼
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Пяршаі апынуліся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дзе сталі цэнтрам воласці [[Мінскі павет|Мінскага павета]]<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Pierszaje // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/99 99].</ref>. На 1800 год тут было 36 двароў, касцёл, плябанія, карчма, 2 вадзяныя млыны. Маёнтак знаходзіўся ў валоданні І. Ражэрсона, у 1858 годзе — В. Тышкевіча.
 
Паводле вынікаў перапісу (1897) у Пяршаях было 59 двароў, дзейнічала царква, працавалі народная вучэльня, аптэка, хлебазапасны магазін, крама і карчма.
 
=== Найноўшы час ===
25 сакавіка 1918 года згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] вёскаПяршаі абвяшчаласяабвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. З [[1 студзеня]] 1919 года ў адпаведнасці з пастановай [[I з’езд КП(б)Б|І з’езда КП(б) Беларусі]] янаяны ўвайшлаўвайшлі уў склад [[Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусі|СавецкайБеларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор (1921)|Рыжскай мірнай дамовай]] (1921) Пяршаі апынуліся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе сталі цэнтрам гміны [[Стаўбцоўскі павет|Стаўпецкага]], з 1926 года [[Валожынскі павет|Валожынскага павета]].▼
 
У 1939 годзе Пяршаі ўвайшлі ў [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]], дзе 12 кастрычніка 1940 года сталі цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1999 год тут было 270 двароў. У 2000-я Пяршаі атрымалі афіцыйны статус [[аграгарадок|аграгарадка]].
 
<gallery widths="215" heights="180" class="center" caption="Мястэчка на старых здымках">
Файл:Piaršaji, Rynak. Пяршаі, Рынак (1914).jpg|Стары касцёл
Файл:Piaršaji, Rynak. Пяршаі, Рынак (1930-39).jpg|Новы касцёл
Файл:Piaršaji, Kaścielnaja. Пяршаі, Касьцельная (1930-39).jpg|Касцельная вуліца
</gallery>
 
== Насельніцтва ==
 
=== Дэмаграфія ===
* '''XVIII стагоддзе''': 1800 год — 191 чал.
* '''XIX стагоддзе''': 1897 год — 391 чал.
* '''XX стагоддзе''': 1921 год — 361 чал.<ref>Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VII. Część I: Województwo Nowogródzkie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.</ref>; 1999 год — 688 чал.<ref>[[Марат Батвіньнік|Батвіннік М.]] Пяршаі // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 16.</ref>
* '''XXI стагоддзе''': 2010 год — 663 чал.
 
=== Інфраструктура ===
У Пяршаях працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, амбулаторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта. На тэрыторыі СВК «Пяршаі—2003».
 
== Турыстычная інфармацыя ==
▲=== Пад уладай Расійскай імперыі ===
Пасля [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] у [[1795]] годзе ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У 1800 г. ва ўласнасці Ражэрсона, у 1858 — В. Тышкевіча. У 1897 г. цэнтр воласці [[Мінскі павет, Расійская імперыя|Мінскага павета]].
 
=== Найноўшы часСлавутасці ===
* Гаспадарчы двор Тышкевічаў (XIX ст.)
▲25 сакавіка 1918 года згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] вёска абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. З [[1 студзеня]] 1919 года адпаведнасці з пастановай [[I з’езд КП(б)Б|І з’езда КП(б) Беларусі]] яна ўвайшла у склад [[Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусі|Савецкай Беларусі]].
* Касцёл Святога Юр’я і Божай Маці (1930-я)
 
=== Страчаная спадчына ===
У 1921 годзе Пяршаі адышлі да [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], цэнтр гміны [[Стаўбцоўскі павет|Стаўбцоўскага]], з 1926 г. Валожынскага павета [[Навагрудскае ваяводства, Польшча|Навагрудскага ваяводства]]. З 1939 г. Пяршаі ў складзе [[БССР]], з 12 кастрычніка 1940 г. цэнтр сельсавета ў Валожынскім раёне.
* Сядзіба
 
== СлавутасціГалерэя ==
<gallery widths="215" heights="180" class="center" caption="Краявіды Пяршаяў">
* Помнік землякам, загінуўшым у [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]]
Файл:Pershai.jpg|Касцёл
* [[Касцёл Святога Юрыя і Маці Божай (Пяршаі)|Касцёл Святога Юрыя і Маці Божай]]
Файл:Pierszaje fr-kosciol fc01.jpg|Інтэр'ер касцёла
* Сядзіба Тышкевічаў (часткова захаваліся гаспадарчыя пабудовы і дом рабочых)
Файл:Пяршаі. Царква.jpg|Новая царква
* Дом [[Ядвігін Ш.|Ядвігіна Ш.]]
</gallery>
 
== Вядомыя асобы ==
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Пяршаі"