Арсеніты (раскол)

Арсеніты — усходне-еўрапейская хрысціянская секта.

Прынцыпы

Асноўнай ідэяй арсенітаў быў абсалютны падзел дзяржавы і царквы з поўнай незалежнасцю апошняй. Таксама вельмі важнымі лічыліся ідэі маральнасці і падзвіжніцтва, неабходнасць жа адукацыі адсоўвалася на другі план.

Гісторыя руху

Секта існавала з 1265 года і амаль да канца XIV ст, з'явіўшыся ў Візантыі пасля так званага «арсеніцкага расколу», які ўзнік у выніку звяржэння патрыярха нікейскага і канстанцінопальскага Арсенія Аўтарыяна (Αρσένιος Αυτωρειανός). У выніку дзейнасці арсенітаў узнікалі хваляванні на ўсёй тэрыторыі «Усходняй царквы», якія дайшлі і да Расіі.

Гістарычны аспект

Патрыярх Арсеній не ўхваляў палітыкі візантыйскага імператара Міхаіла VIII Палеалога і метадаў яе правядзення. Апошняй кропляй з'явілася адхіленне ад улады і асляпленне малалетняга Іаана IV, якое адбылося у 1262 годзе. Амаль адразу ж пасля гэтага Арсеній адлучыў Міхаіла ад Царквы.

У 1265 г. Міхал, які набраў да таго часу палітычную вагу і заручыўся падтрымкай часткі біскупаў, незадаволеных Арсеніем, склікае сінод, на якім вылучае шэраг абвінавачванняў супраць патрыярха. Аднак той не прызнае легітымнасць сабора і не з'яўляецца на яго. У выніку сабор прымае рашэнне аб дэтранізацыі патрыярха in absentia (гэта значыць у адсутнасці).

Герман III , які змяніў Арсенія, не вырашыў пытанне з адлучэннем Міхаіла, і праз 3 гады таксама быў скінуты (па некаторых крыніцах з-за карумпаванасці і некампетэнтнасці). Зняць адлучэнне з імператара даў згоду пераемнік Германа - Іосіф, высунуўшы абавязковай умовай, каб Міхаіл, апрануты ў рыззё, на каленях маліў аб прабачэнні. Аднак прыхільнікі Арсенія не былі задаволеныя і такім варыянтам і сышлі ў раскол, утварыўшы ўласную іерархію на чале з патрыярхам. Манаская партыя і іерархі, якія далучыліся да яе і  падзялялі студыйскую традыцыю супрацьстаяння імперскай уладзе (па імені Феадора Студыта), негатыўна ставяцца да імператарскага двара і лічачы Арсенія амаль святым, які адважыўся спрачацца з імператарам, адмаўляліся прызнаць кампраміс, прапанаваны Іосіфам, і працягваюць лічыць імператара адлучаным, што, натуральна, прывяло да жорсткага пераследу арсенітаў.

Літаратура

• Κοντογιανοπούλου Α. Το σχίσμα των Αρσενιατόν (1265-1310). Συμβολή στην μελέτη της πορείας και της φύσης του κινήματος // Βυζαντιακά, 1998. Τ. 18. Σ. 179-235.
• Συκουτρὴς Ι. Περὶ τὸ σχίσμα τῶν Ἀρσενιατῶν // Ἑλληνικά. 1929. Τ. 2. Σ. 267-332; 1930. Τ. 3. Σ. 15-44; 1932. Τ. 5. Σ. 107-126.
• И.Троицкий. Арсений и арсениты. — СПб., 1874; репринт, переизд.: London: Variorum, 1973 (с введением и обновленной библиографией И.Мейендорфа)
• Барабанов Н.(недаступная спасылка) Д. Борьба внутри византийской церкви на рубеже XIII—XIV вв. // Античная древность и средние века. — Свердловск, 1981. — [Вып. 18]: Античный и средневековый город. — С. 141-156.
• Барабанов Н. Д. О характере выступления Иоанна Дримия в начале XIV в. // Античная древность и средние века. — Свердловск, 1980. — [Вып. 17]: Античные традиции и византийские реалии. — С. 53-60.
• Георгий Пахимер(недаступная спасылка). История о Михаиле и Андронике Палеологах. Под ред. В. Н. Карпова. СПб. 1862.
• Михайленко С. В. Роль арсенитов в политической жизни Византии в начале XIV века. // // Мир Православия: Сборник статей. — Вып. 5. — Волгоград, 2004. С. 77-102.
• Никифор Григора. Римская история Никифора Григоры, начинающаяся со взятия Константинополя латинянами. Τ.1. СПб., 1862.
• Пржегорлинский А. А. Антиарсенитские трактаты св. Феолипта Филадельфийского // Мир Православия. Вып. 5. Волгоград, 2004. С. 124—134.
• Пржегорлинский А. А. Арсенитская схизма в изображении св. Феолипта Филадельфийского и личность Феолипта в свете его противостояния арсенитам // Мир Православия: Сборник статей. — Вып. 4. — Волгоград, 2002. — С. 51-76.
• Пржегорлинский А. А. Митрополит Филадельфии Феолипт и византийская Церковь его времени // ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ. Сборник статей в честь Владимира *Васильевича Кучмы / отв. редактор С. Н. Малахов; сост. Н. Д. Барабанов. Армавир, 2008. С.126-159.
• Сидоров А. Святитель Феолипт Филадельфийский: его эпоха и его учение о Церкви (на материале «Двух слов против арсенитов») // Альфа и Омега. 1998. № 3 (17). С. 80-112.

Спасылкі

• История религии
• Дворкин А. Л. «Очерки по истории Вселенской Православной Церкви»
• А. Архівавана 27 снежня 2008. А. Васильев «История Византийской империи» Архівавана 27 снежня 2008.
• Тхелидзе А.Г. Отношение святителя Феолипта Филадельфийского к отделяющимся от Церкви Архівавана 6 кастрычніка 2016.