Андрэй Нічыпаравіч Вараніхін

Андрэй Нічыпаравіч Вараніхін (17 (28) кастрычніка 1759, Новае Усолле — 21 лютага (21 лютага) 1814, Санкт-Пецярбург) — рускі архітэктар і жывапісец, прадстаўнік класіцызму, адзін з заснавальнікаў рускага ампіру.

Андрэй Нічыпаравіч Вараніхін
Дата нараджэння	17 (28) кастрычніка 1759
Месца нараджэння	Усолле, Салікамскі павет[d], Solikamsk Province[d], Казанская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	21 лютага (5 сакавіка) 1814 (54 гады)
Месца смерці	Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя
Месца пахавання	Лазараўскія могілкі Аляксандра-Неўскай лаўры[d]
Грамадзянства
Альма-матар	Імператарская Акадэмія мастацтваў
Працы і дасягненні
Месца працы	Імператарская Акадэмія мастацтваў
Працаваў у гарадах	Санкт-Пецярбург, Пецяргоф, Стрэльна, Гатчына, Паўлаўск
Архітэктурны стыль	Класіцызм, рускі ампір
Найважнейшыя пабудовы	Казанскі сабор, Горны інстытут
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Андрэй Вараніхін нарадзіўся ў руска-пярмяцкая сям’і прыгонных графаА. С. Строганава, былога доўгі час прэзідэнтам пецярбургскай Акадэміі мастацтваў. Навучаўся жывапісу ў майстэрні уральскага іканапісца Гаўрылы Юшкова. Талент юнака прыцягнуў увагу Строганава, і ў 1777 годзе граф адправіў Вараніхіна вучыцца ў Маскву. Як мяркуецца, настаўнікамі Вараніхіна былі В. І. Бажэнаў і М. Ф. Казакоў. З 1779 года Вараніхін працаваў у Пецярбургу.

У 1785 годзе Вараніхін быў адпушчаны на волю. З 1786 па 1790 ён вывучаў архітэктуру, механіку і матэматыку ў Францыі і Швейцарыі.

Від Строганаўскай дачы

Ружовы павільён у Паўлаўскім парку, спраектаваны А. Вараніхіным

У 1797 у мастак атрымаў званне акадэміка «перспектыўнага жывапісу» Акадэміі Майстэрстваў за карціны «Від карціннай галерэі ў Строганаўскім палацы» (1793, Эрмітаж) і «Від Строганаўскай дачы» (1797, Рускі музей , Санкт-Пецярбург). Званне акадэміка архітэктуры Вараніхін атрымаў у 1800 годзе за праект каланад ў Пецяргофе. З пачатку 1800-х выкладаў, а з 1802 года быў прафесарам у Акадэміі мастацтваў.

Да ранніх дойлідскіх прац Вараніхіна ставіцца аздабленне інтэр’ераў Строганаўскага палаца (1793). Пышныя барочныя формы, прапанаваныя Растрэлі, Вараніхін замяніў строгімі класічнымі, адметнымі прастатой і вытанчанасцю. Аналагічным чынам ён перабудаваў інтэр’еры Строганаўскай дачы на Чорнай рэчцы (1795—1796), а таксама дома ў сядзібе Горадня (1798).

Галоўным тварэннем Воронихина стаў сабор у гонар іконы Казанскай Божай Маці ў Санкт-Пецярбургу. Закладка сабора адбылася 27 сакавіка 1801 года, скончаны працы былі ў 1811 годзе. З нагоды асвячэння храма Вараніхін быў падараваны ордэнам Св. Ганны другой ступені і пенсіяй.

У ліку іншых работ Вараніхіна — дом Дзяржаўнага казначэйства, будынак Горнага інстытута, каланады і каскад у Пецяргофе, інтэр’еры палацаў у Стрэльне, Гатчыне і Паўлаўску, а таксама паркавыя збудаванні ў гэтых палацава-паркавых ансамблях.

Дойлід памёр 21 лютага (5 сакавіка па новым стылі) 1814 года ў Пецярбургу. Пахаваны на Лазараўскіх могілах Аляксандра-Неўскай лаўры.

Сям’я

Вараніхін з сям’ёй. Мастак А. Ф. Лагрэне

У асяроддзі сучаснікаў архітэктара хадзілі чуткі аб тым, што ён з’яўляўся пазашлюбным сынам барона Аляксандра Мікалаевіча Строганава ад сувязі з комі-пярмячкай Марфай Чароевай, аднак сваякі дойліда, якія цяпер жывуць (у прыватнасці, ігумен Аляксандр (Фёдараў) — прапрапрапраўнучаты пляменнік Вараніхіна) абвяргаюць гэтую здагадку.

• Бацька — Нічыпар Сцяпанавіч Вараніхін
• Маці — Пелагея Іванаўна
• Пляменнік — Мікалай Ільіч Вараніхін, разанскі губернскі архітэктар.

У 1801 годзе Вараніхін ажаніўся з 31-гадовай Марыяй Фёдараўнай Лонд (1770 — 23 студзеня 1822) — англічанкай і чарцёжніцай, якая прапрацавала з ім каля дзесяці гадоў і служыла гувернанткай у доме Строганавых. Каб заключыць сямейны саюз, Вараніхіну прыйшлося сабраць шмат усякіх папер, паколькі Мэры не захацела пераходзіць у праваслаўе. Пасля вяселля маладыя пакінулі дом Строганавых і пераехалі ва ўласную кватэру. У мужа і жонкі было шэсць сыноў: двое памерлі ў дзяцінстве, астатнія, за выключэннем Канстанціна, таксама пражылі няшмат. Нашчадкаў пасля сябе яны не пакінулі.

Адрасы ў Санкт-Пецярбургу

Памятная манета Банка Расіі, прысвечаная 250-годдзю з дня нараджэння А. Н. Вараніхіна. 2 рублі, срэбра, 2006

• 1807 — 21.02.1814 года — уласная дача — Каменнаастроўскі праспект, 62 (дача была разабраная ў 1980 годзе, а ў 2006—2008 гг. на яе месцы пабудаваны сучасны жылы дом).

Бібліяграфія

• Гримм Г. Г. Архитектор Воронихин. — Л. — М.: Гос.изд. литературы по стр-ву, арх-ре и стр. материалам, 1963.
• Лисовский В. Г. Андрей Воронихин. — Л.: Лениздат, 1971 (Серия: Зодчие нашего города)
• Панов В. А. Архитектор А. Н. Воронихин, М., 1937;

Шуйский В. К. Андрей Воронихин // Зодчие Санкт-Петербурга. XIX — начало XX века / сост. В. Г. Исаченко; ред. Ю. Артемьева, С. Прохватилова. — СПб.: Лениздат, 1998. — С. 19-38. — 1070 с. — ISBN 5-289-01586-8

• Коничев К. И. Повесть о Федоте Шубине. Повесть о Воронихине / Художник Н. И. Васильев. — Л., 1973. — С. 308-527. — 528 с. — 100 000 экз. (в пер.)
• Кузнецов С. О. Диалог Франческо Растрелли и Андрея Воронихина в истории Строгановского дворца в кн.: Новейший путеводитель по Строгановскому дворцу. СПб., 1995 и в кн.: Архитектура мира. Материалы конференции «Запад-Восток: Искусство композиции в истории архитектуры». Ред.-сост. Н. Смолина. М., 1996. С. 44-51.
• Кузнецов С. О. Новые материалы о творчестве Андрея Воронихина в первой половине 1790-х годов // Петербургские чтения 99. Ред. коллегия под пред. Т. А. Славиной. СПБ., 1999. — С. 555—559.
• Кузнецов С. О. Греческий сад графа Строганова // Русская галерея. 2000. № 1-2. — С. 74—77.
• Кузнецов С. О. «Сочинить хорошенький кабинет». Собрание дома Строгоновых // История Петербурга. 2001. № 2. — С. 66—71.
• Кузнецов С. О. Дворец и его архитекторы // Наше наследие. 2001 № 59-60. С.34-45 [1]
• Кузнецов С. О. Строгановская дача: «Одиссея на Черной речке» // Наше наследие. 2002. № 61. — С. 15—20 [2]
• Кузнецов С. О. Братцево // Там же. С.39. [3]
• Кузнецов С. О. Казанский собор // Три века Санкт-Петербурга. Энциклопедия в трех томах. Том II. Девятнадцатый век. Книга третья. К-Л. СПб., 2004. — С. 36—38.
• Кузнецов С. О. Прорубить окно на восток. Алхимический зал Строгоновского дома // Реликвия. 2005. № 4. — С. 44—49.
• Кузнецов С. О. Не хуже Томона. Государственная, меценатская, собирательская деятельность рода Строгоновых в 1771—1817 гг. и формирование имперского облика С.-Петербурга. СПБ.: Нестор, 2006—447 с. — ISBN 5-303-00293-4
• Кузнецов С. О. Дворцы и дома Строгоновых. Три века истории.. — М-СПб: Центрполиграф, МиМ-Дельта, 2008. — 319 с. — ISBN 978-5-9524-3471-4
• Кузнецов С. О. Строгоновы. 500 лет рода. Выше только цари. — М-СПб: Центрполиграф, 2012. — 558 с — ISBN 978-5-227-03730-5
• Кузнецов С. О. Строгоновский сад. О почти исчезнувшем памятнике. — СПб: Коло, 2012. — 304 с — ISBN 978-5-901841-94-5