Аляксандр Міхайлавіч Прохараў

Алякса́ндр Міха́йлавіч Про́хараў (11 ліпеня 1916, Атэртан, штат Квінсленд, Аўстралія — 8 студзеня 2002, Масква) — выдатны савецкі і расійскі фізік, адзін з заснавальнікаў квантавай электронікі. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы (1964) (сумесна з Мікалаем Басавым і Чарльзам Таўнсам), адзін з вынаходнікаў лазерных тэхналогій. Акадэмік РАН (1966, член-карэспандэнт 1960). Замежны член НАН Беларусі (1995), Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1972) і АН іншых краін. Двойчы Герой Сацыялістычнай Працы (1969, 1986).

Аляксандр Міхайлавіч Прохараў
руск.: Александр Прохоров
Дата нараджэння	11 ліпеня 1916(1916-07-11)[…]
Месца нараджэння	Атэртан[d], Квінсленд, Аўстралія
Дата смерці	8 студзеня 2002(2002-01-08)[…] (85 гадоў)
Месца смерці	Масква, Расія
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Грамадзянства	СССР  Расія
Жонка	Галіна Шалепіна[d]
Род дзейнасці	фізік, выкладчык універсітэта, рэдактар
Навуковая сфера	фізіка
Месца працы	Маскоўскі фізіка-тэхнічны інстытут МДУ Фізічны інстытут імя П. М. Лебедзева РАН[d] Інстытут агульнай фізікі імя А. М. Прохарава РАН[d] Навукова-даследчы інстытут ядзернай фізікі імя Д. У. Скабяльцына[d] Laser Physics[d]
Навуковая ступень	доктар фізіка-матэматычных навук (1952)
Навуковае званне	прафесар, акадэмік АН СССР (1966) акадэмік РАН (1991)
Альма-матар	фізічны факультэт Санкт-Пецярбургскага дзяржаўнага ўніверсітэта[d] (1939) Фізічны інстытут імя П. М. Лебедзева РАН[d] Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт
Навуковы кіраўнік	У. В. Мігулін С. М. Рытаў
Вядомыя вучні	Яўген Паўлавіч Веліхаў, Yevgeny Dianov[d], Nikolay Karlov[d], Vyacheslav Osiko[d], Мікалай Генадзевіч Басаў і Pavel Pavlovich Pashinin[d]
Вядомы як	адзін з заснавальнікаў квантавай электронікі
Партыя	УКП(б)
Член у	Акадэмія навук ГДР Леапальдзіна Расійская акадэмія навук Акадэмія навук СССР Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Акадэмія навук СССР Венгерская акадэмія навук
Прэміі
Узнагароды	Нобелеўская прэмія па фізіцы (1964) Вялікі залаты медаль імя М. В. Ламаносава (1987) Ордэн «За заслугі перад Айчынай» II ступені Медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна» Юбілейны медаль «Сорак гадоў перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» Медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.» Медаль «Ветэран працы» Медаль «50 гадоў Узброеных Сіл СССР» Медаль «У памяць 800-годдзя Масквы» Медаль «У памяць 850-годдзя Масквы»
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Скончыў Ленінградскі ўніверсітэт (1939). У 1939—1941 і 1944—1982 у Фізічным інстытуце АН СССР (з 1968 намеснік дырэктара). Адначасова з 1954 прафесар Маскоўскага ўніверсітэта, з 1973 загадчык кафедры Маскоўскага фізіка-тэхнічнага інстытута, у 1973—1992 акадэмік-сакратар Аддзялення агульнай фізікі і астраноміі РАН, у 1982—1998 дырэктар Інстытута агульнай фізікі РАН (з 1998 ганаровы дырэктар). З 1969 старшыня Навукова-рэдакцыйнага савета выдавецтва «Савецкая энцыклапедыя» (цяпер «Вялікая Расійская энцыклапедыя»); у 1969—1978 галоўны рэдактар 3-га выдання Вялікай Савецкай Энцыклапедыі.

Навуковы ўклад

Навуковыя працы па тэорыі нелінейных ваганняў, фізіцы сінхратроннага выпрамянення, радыёспектраскапіі, квантавай электроніцы, фізіцы цвёрдага цела і магнітных з’яў, радыёфізіцы, нелінейнай і валаконнай оптыцы, лазернай фізіцы і тэхніцы, дастасаваннях лазераў у прамысловасці, медыцыне, сувязі і інш.

Разам з М. Г. Басавым стварыў першы квантавы генератар — мазер (1954), прапанаваў метад стварэння асяроддзяў з адмоўным паглынаннем (1955), які выкарыстаны ў першым лазеры. Прапанаваў адкрыты рэзанатар для субміліметровых хваль (1958).

Узнагароды

• Нобелеўская прэмія 1964 (разам з М. Г. Басавым, Ч. Таўнсам).
• Ленінская прэмія 1959.
• Дзяржаўная прэмія СССР 1980.
• Залаты медаль імя Ламаносава АН СССР (1988).

Публікацыі

• Методы изготовления астрономической оптики М., 1980 (разам з Э. А.Вітрычэнкам, Я. В. Трушыным).
• Научные основы прогрессивной технологии. М., 1982 (у сааўт.).
• Квантавая электроника. М., 1996.

Літаратура

• Прохараў Аляксандр Міхайлавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. С. 43.
• А. М. Прохоров. М., 1989.

Спасылкі

• Аляксандр Міхайлавіч Прохараў на сайце «Героі краіны»
• Біяграфія на сайце Нобелеўскага камітэта (англ.)