Бакавы прыцэл
Бакавы прыцэл - дапаможнае прыстасаванне ў стралковы (агнястрэльнай) зброі (звычайна ў вінтовак), якое выкарыстоўваецца для навядзення яго на мішэнь, якая знаходзіцца ў зоне лімітавай далёкасці палёту кулі (або, у залежнасці ад характарыстык зброі, у зоне агню), але за межамі прыцэльнай далёкасці асноўнага прыцэла (гэта значыць, далёкасці адпаведнай найбольшай дзяленню асноўнага прыцэла зброі)[1].
Апісанне правіць
У канцы XIX — пачатку XX стагоддзя мела месца масавае "захапленьне" ваенных і канструктараў зброі далёкасцю і дакладнасцю стральбы, у асноўным праз вынік некалькіх досыць спрэчных эпізодаў Франка-прускай і Руска-турэцкай вайны. У гэты перыяд, на ўзбраенні былі вінтоўкі, якія мелі прыцэльныя прыстасаванні, размечаныя для стральбы на адлегласці парадку некалькіх кіламетраў. Напрыклад, руская вінтоўка ўзору 1891 года мела прыцэл, размечаны да 3 200 крокаў (2 276 метраў), а ангельскія Лі-Метфард і Лі-Энфілд - асноўны прыцэл да 1 600 ярдаў (1 463 метраў) і дадатковы бакавы да 2 800 ярдаў (2 560 метраў)[2].
Прычынай з'яўлення бакавых прыцэлаў паслужыла тое, што для стральбы на вялікія дыстанцыі, карыстаючыся сярэдзінным прыцэлам, прыйшлося б мець занадта доўгую рамку прыцэла і прытым нельга было б упіраць прыклад у плячо (апошняе моцна ўскладняла прыцэльванне і стварала праблемы з кампенсацыяй аддачы). Для ліквідацыі гэтых нязручнасцяў (за кошт дадатковай бакавой мушкі[3]) была паменшаная даўжыня прыцэльнай лініі, што дало магчымасць практычна не змяняючы цалік значна павялічыць куты прыцэльвання, а такім чынам і яе далёкасці[4].
.jpg)
(«Ваенная энцыклапедыя Сыціна»)
Аднак прыцэльны агонь па адзіночнай мішэні са стралковай зброі на такой адлегласці быў ужо практычна немагчымы, так як такая задача значна пераўзыходзіць магчымасці чалавечага зроку. Тым не менш бакавы прыцэл выкарыстоўваўся пры стральбе падстрэшкам па групе мішэняў, што ажыццяўляецца залпам («плутонгавая стральба»). Стралкоў вучылі браць пры стральбе папраўку на вецер і весці агонь па нябачнай мішэні, размешчанай за хованкай або зморшчынай рэльефу мясцовасці. Стральба з ручной зброі на дыстанцыі каля кіламетра лічыліся нармальнай і была цалкам распаўсюджанай практыкай пры баявой падрыхтоўцы асабістага складу. Але на практыцы эфектыўнасць такога агню ўжо ў той час была досыць спрэчнай, так як пры значным расходзе баявых патронаў страты, якія нанасіліся суперніку ружэйным абстрэлам з дыстанцыі больш за 1 000 метраў, часцяком былі з большага не сімвалічнымі.
Распаўсюджванне аўтаматычнай зброі у пачатку XX стагоддзя значна скараціла такую практыку, выцесненую нашмат больш эфектыўным вядзеннем агню з станковага кулямёта, аднак, з прычыны інэрцыі мыслення, уяўленні ваенных тэарэтыкаў аб адлегласці прымянення ручной стралковай зброі ў будучых войнах заставаліся істотна завышанымі.
Пад час баявых дзеянняў Першай сусветнай вайны высветлілася, што пасля паўсюднага ўвядзення уніформы ахоўных колераў і пры наяўнасці ў войсках дастатковай колькасці сродкаў агнявога паражэння, якія могуць эфектыўна страляць па-над галовамі сваіх войскаў (дывізіёнай і траншэйнай артылерыі, станковых і ручных кулямётаў), рэальная далёкасць вядзення сапраўднага агню з стралковай зброі на еўрапейскіх ТВД ужо не перавышае трохсот-пяцісот метраў (у залежнасці ад месца баявых дзеянняў), а асноўныя баявыя дзеянні з выкарыстаннем лёгкай стралковай зброі часцяком разгортваюцца ў межах двух-чатырох сотняў метраў, і далёкасць гэтая абумоўліваецца галоўным чынам мяжой бяспечнага выдалення сваёй агнявой падтрымкі. У такіх умовах, перамогу ў баю, як правіла, атрымліваў не той бок, які быў ўзброена больш дакладнай і дальнабойным зброяй, а тая, якая забяспечвала найбольшую шчыльнасць агню ў на кароткай і сярэдніх дыстанцыях.
Таму, пасля Першай сусветнай вайны, бакавыя прыцэлы з вінтовак зніклі, а пазначаць прыцэлы на вінтоўках звыш 1000 метраў у асноўным перасталі (Італія нават прыняла на ўзбраенне 7,35-мм вінтоўку з перакідным прыцэлам). Мішэні, аддаленыя далей трохсот метраў, аказалася шмат рацыянальней паражаць пры дапамозе больш цяжкіх відаў зброі, так што пры насычэння армій у 1930-я — 1940-я гг. палкавой артылерыяй, батальённымі і ротнымі мінамётамі з мінамі Брандта, вінтовачнымі гранатамётамі, бронетэхнікай, штурмавой і бамбардзіровачноай авіяцыяй вядзенне агню па праціўніку са стралковай зброі, за выключэннем снайперскага, і нават з кулямёта, стала лічыцца нядзейным і практычна перастала прымяняцца.
Аднак, ідэя выкарыстання бакавых прыцэлаў жывая і па цяперашні час. У прыватнасці, такім прыцэлам забяспечаны амерыканскі падствольны гранатамёт M203. У 2012 годзе, у горадзе Лас-Вегас, амерыканскія вытворцы стралковай зброі прадставілі новую мадэль самазараднай вінтоўкі AR-15 з класічным прыцэлам вынесеным убок. У адрозненне ад сваіх папярэднікаў, дадзены прыцэл мае прама супрацьлеглае прызначэнне і прызначаецца для бою на кароткіх дыстанцыях і ў абмежаваных прасторах[5].
Заўвагі правіць
- ↑ Кириллов В. М. «Основы устройства и проектирования стрелкового оружия», Пенза, 1963 год
- ↑ Боковой прицел // Военная энциклопедия / под ред. В. Ф. Новицкого [и др.]. — СПб. ; [М.] : Тип. т-ва И. В. Сытина, 1911—1915.
- ↑ Боковая мушка // Военная энциклопедия / под ред. В. Ф. Новицкого [и др.]. — СПб. ; [М.] : Тип. т-ва И. В. Сытина, 1911—1915.
- ↑ Боковой прицел. Архівавана з першакрыніцы 24 верасня 2015.
- ↑ Всё о стрелковом оружии. Боковой прицел [[AR-15]] (фото). Архівавана з першакрыніцы 3 мая 2016.
Літаратура правіць
- Якимович А. А. Прицел // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.