Бітва пры Крбаве

Бітва пры Крбаве (Битва на Крбавском поле) — бітва, якая адбылася 9 верасня 1493 года паміж войскам Каралеўства Харватыя (якая знаходзілася ў уніі з Вянгерскім каралеўствам) і Асманскай імперыі.

Бітва пры Крбаве
Асноўны канфлікт: Асмана-венгерскія войны
Акынджы падчас бою
Дата	9 верасня 1493 года
Месца	Крбаўскае поле, усходняя Ліка
Вынік	Бясспрэчная перамога Асманскай імперыі
Праціўнікі
Асманская імперыя Каралеўства Харватыя (у уніі з Венгрыяй
Камандуючыя
Хадзім Якуп-паша Мірка Дзерэндыч Іван Франкапан Цэтінскі
Сілы бакоў
8000 10000
Страты
малыя, дакладная колькасць невядомая 8000
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Бітва скончылася поўным разгромам харвацкага войска і азначала сабой пачатак перыяду заваявання туркамі харвацкіх зямель, якое спынілася толькі пасля бітвы пры Сісаке (1593). За гэтыя сто гадоў паміж двума бітвамі большая частка гістарычных харвацкіх зямель былі акупаваныя Асманскай імперыяй.

Харвацкая армія налічвала каля 10 тысяч жаўнераў, з якіх 8 тысяч складала пяхота, а іншае — цяжкая кавалерыя. Камандаваў арміяй бан Харватыі Мірка Дзерэнчын. Турэцкія сілы колькасцю каля 8 тысяч чалавек амаль цалкам складаліся з лёгкай кавалерыі (акынджы) і ўзначальваліся беем баснійскага санджака Хадзім Якуп-пашой.

Перадгісторыя

Пасля таго, як Асманская імперыя ў 1463 годзе знішчыла Баснійскае каралеўства, туркі пачалі здзяйсняць напады на тэрыторыю каралеўства Харватыя. Харватыя з пачатку XII стагоддзя была звязана асабістай уніяй з Вянгерскім каралеўствам, захоўваючы ў рамках аб'яднанай дзяржавы істотную аўтаномію. Узначальваў краіну бан, які выконваў функцыі каралеўскага намесніка. Вянгерскае каралеўства перажывала глыбокія ўнутраныя праблемы і не мела дастатковых сіл і сродкаў для якаснай абароны Харватыі. У 1477 годзе кароль падаў харвацкай парламенту (сабору) права абіраць камандуючага харвацкім войскам і перадаў большую частку адказнасці мясцовай улады. Абарона рубяжоў вялася ў гэты перыяд у асноўным сіламі атрадаў харвацкай знаці, якія размяшчаліся ва ўмацаваных замках. Гэтыя атрады не былі здольныя перашкодзіць частым прарывам турэцкай лёгкай конніцы (акынджы) ўглыб харвацкай тэрыторыі. У 1478 годзе асманы нават здзейснілі набег на землі Габсбургаў у Крайне, прайшоўшы з рабаваннямі і падпаламі ўсю Харватыю.

Бітва

План бітвы і размяшчэнне войскаў

Від на поле Крбаве з Удбіны

Адно з найстарэйшых сведчанняў аб бітве, напісанае святаром Марцініцам ў глагалічным рукапісы 27 верасня 1493 года

У 1493 года баснійскі бей Хадзім Якуп-паша на чале войска лёгкай кавалерыі распачаў буйную экспедыцыю на Харвацкае Загор'е і імперскую Карынтыю. Харваты, да гэтага моманту пазбягаўшыя буйных сутыкненняў з туркамі, вырашыліся на бітву і сабралі ўсе свае сілы пад камандаваннем бана Мірка Дзерэнчына, каб падсцерагчы туркаў падчас іх вяртання.

Бітва адбылася 9 верасня на Крбавском поле ва ўсходняй Ліке, непадалёк ад сучаснага пасёлка Удбіна. Пасля першапачатковай атакі харватаў, туркі адступілі, спрабуючы выманіць праціўніка на роўную і адкрытую прастору. Манёўр цалкам атрымаўся, на роўным месцы лёгкая турэцкая кавалерыя мела поўную перавагу над непаваротлівай харвацкай арміяй, аснову якой складала пяхота. Харваты былі акружаны і цалкам разгромленыя. Загінула амаль усё войска, нешматлікія выжылыя былі ўзятыя туркамі ў палон. На Крбаўскім поле за адзін дзень загінула краса  харвацкага дваранства, у тым ліку і бан.

Разгром і гібель найбольш баяздольных сіл каралеўства выклікалі ў Харватыі ўсеагульны смутак. Святар Марцінец пісаў: «І смутак быў вялікі ... небывалы з часоў бязбожных татараў і готаў, і Атылы». Вялікая колькасць бежанцаў з-за страху перад турэцкім наступам бегла з унутраных рэгіёнаў Харватыі ў паўночную частку краіны і ў Далмацыю. Туркі з гэтага моманту рэгулярна спусташалі цэнтральную Харватыю і паступова далучалі яе па частках да сваіх уладанняў на Балканах.

Спасылкі і крыніцы

• Фрейдзон, В. И. История Хорватии. Краткий очерк с древнейших времён до образования республики. — Санкт-Петербург: Алетейя, 2001. — С. 44. — 318 с. — ISBN 5-89329-384-3.
• Poraz Hrvata kod Udbine (харв.)