Вікіпедыя

ВІЧ у Беларусі

ВІЧ у Беларусі з’яўляецца трэцяй па памерах успышкай эпідэміі ў Еўрапейскім рэгіёне СААЗ[1]. Да 2023 года колькасць зарэгістраваных чалавек з ВІЧ-інфекцыяй склала 33,9 тысячы чалавек[2].

ВІЧ у Беларусі
Краіна
Месцазнаходжанне
Дата пачатку 1987
Колькасць загінулых
  • 7 257 чал. (2020)
Колькасць выпадкаў
  • 30 538 чал. (2020)

Да 2022 года краіна дабілася прыкметнага поспеху ў дасягненні мэтаў ААН па ВІЧ/СНІДу «90-90-90»: 85,3% носьбітаў ВІЧ ведалі свой статус, з іх 85% атрымлівалі лячэнне, з іх 82% маюць невызначальную вірусную нагрузку[3]. Тым не менш штогадовы прырост новых выпадкаў ВІЧ-інфекцый дасягаў 1,4—1,6 тыс. (або 11—13 %)[4][5]. Пагаршэнню сітуацыі спрыяюць стыгматызацыя і недастатковае інфармаванне насельніцтва пра спосабы перадачы віруса[6][7]. Беларусь таксама з’яўляецца адной з краін, дзе крыміналізавана перадача ВІЧ у выпадку, калі інфікаваны не інфармуе партнёра аб сваім дыягназе, што можа прыводзіць да адмовы ад тэрапіі і рэгістрацыі з-за страху пераследу[6][8].

Гісторыя

правіць

1990-я і 2000-я

правіць

За дзесяць гадоў з моманту рэгістрацыі першага выпадку ВІЧ у СССР на тэрыторыі Беларусі было выяўлена толькі 117 інфікаваных, з якіх 43 прыехалі ў рэспубліку на вучобу або працу. У 1996 годзе вірус пракраўся ў асяроддзе наркаманаў Гомельскай вобласці, і за два гады толькі ў Светлагорску і Жлобіне было выяўлена больш за тысячу новых выпадкаў. У выніку Светлагорск стаў адным з гарадоў з самым высокім узроўнем заражэння на постсавецкай прасторы. Асноўнай часткай пацярпелых былі мужчыны да 25 гадоў[9][10][11][12].

Яшчэ праз дзесяць гадоў, да 2006 года, штогадовы прырост новых выпадкаў у рэспубліцы ўжо перавышаў 700 чалавек[13]. Агульная колькасць носьбітаў дасягнула 7,6 тыс. Для стабілізацыі становішча Глабальны фонд для барацьбы са СНІДам, туберкулёзам і малярыяй выдаў $ 7 млн на праекты Міністэрства аховы здароўя. Дзякуючы дадатковым сродкам 70—73% носьбітаў атрымлівалі антырэтравірусную тэрапію (АРТ). Аднак доля хворых на СНІД усё роўна заставалася досыць высокай — з 1987-га па 2007 год гэты дыягназ паставілі 920 ВІЧ-інфікаваным (або дзесятай часткі ад агульнай колькасці). Смяротнасць ад ВІЧ з 24 чалавек у 2002 годзе павялічылася да 2009 года ў 9,3 разы. Актывісты паказвалі на недастатковую дасведчанасць насельніцтва як адну з прычын эпідэміі. Да прыкладу, каля чвэрці рэспандэнтаў пазбягалі абдымкаў з носьбітам, але не асцерагаліся неабароненага сексу. Большасць маладых людзей не бачылі сэнсу ў тэставанні на ВІЧ[14][15][16].

Акрамя таго, большая частка інфікаваных уключала асоб, якія ўжывалі наркотыкі ін’екцыйным шляхам, секс-работнікаў з алкагольнай залежнасцю, былых зняволеных і беспрацоўных[16][12]. Працэнт інфікаваных у гэтых групах вар’іраваўся ад 2,4% да 13,3%, у той час як агульная распаўсюджанасць ВІЧ сярод насельніцтва складала 0,4 %[13]. Беларускія СМІ актыўна абмяркоўвалі праблему ВІЧ, фарміруючы негатыўнае меркаванне аб інфікаваных, што спрыяла стыгматызацыі і дыскрымінацыі[6]. Апытанні ва Усходняй Еўропе і Цэнтральнай Азіі паказвалі, што больш за 60% рэспандэнтаў не падтрымлівалі навучанне дзяцей з ВІЧ у звычайных школах[1]. У выніку, як мяркуецца, 80 % людзей з ВІЧ хавалі свой статус з-за асцярогі дыскрымінацыі[7].

У другой палове 2009 года ў Беларусі было зарэгістравана звыш 10,4 тысячы выпадкаў ВІЧ-інфекцыі або 107,8 заражэнняў на кожныя 100 тысяч насельніцтва[9]. У наступным годзе ў краіне штодня рэгістравалі два—тры новыя выпадкі ВІЧ, пераважна сярод моладзі. Адпаведна, расла колькасць дзяцей, народжаных ВІЧ-інфіцыраванымі маці, і нягледзячы на прафілактычную тэрапію 11% такіх нованароджаных заражаліся ВІЧ[9][12].

2010-я

правіць

Да 2012 года колькасць штогадовых выпадкаў дасягнула 1,2 тысячы[13]. У асноўным гэта былі людзі 30—39 гадоў, 60% складалі мужчыны. Выпадкі ВІЧ рэгістравалі па ўсёй краіне, але звыш дзвюх трацін выпадкаў прыпадала на Гомельскую вобласць. Фінансавання для прафілактыкі і лекаў ад мясцовых бюджэтаў не хапала, і больш за палову сродкаў падавалі Глабальны фонд і іншыя міжнародныя арганізацыі. У 2013 годзе толькі 50 % хворых атрымлівалі лячэнне[13]. Метадонавая замяшчальная тэрапія, якую СААЗ называла адным са спосабаў знізіць рызыку інфікавання, ахоплівала толькі 0,3 % з прыкладна 75 тысяч наркаманаў краіны[13][17][18]. Максімальны ўзровень уключэння ў праграму быў дасягнуты ў 2018 годзе ў Мінску — 5,3 %. У наступныя гады ён не рос з-за строгага рэгламенту працэдуры[1].

Хоць у другой палове 2010-х гадоў дасведчанасць аб спосабах перадачы ВІЧ расла, штогадовая колькасць новых выпадкаў працягвала расці. Калі ў 2014 годзе было выяўлена 1,1 тысячы новых выпадкаў, у 2015 годзе — ужо 2,3 тысячы. Тым не менш ААН адзначала поспехі краіны ў барацьбе з інфекцыяй. У 2016 годзе каля 87% з больш як 15 тысяч ВІЧ-інфікаваных атрымлівалі антырэтравірусную тэрапію (АРТ)[19]. Краіна атрымала сертыфікат СААЗ, які пацвярджае ліквідацыю перадачы ВІЧ ад маці да дзіцяці[20][21]. У 2018 годзе ўлады забяспечылі ўніверсальны доступ да лячэння для ўсіх інфіцыраваных, падаючы бясплатную антырэтравірусную тэрапію, тады як раней яна была даступная для людзей з высокім узроўнем віруснай нагрузкі (менш за 350 кл/мкл CD4)[7][22].

Сітуацыя з ВІЧ у Беларусі шмат у чым вызначалася знешнім фінансаваннем. У 2019 годзе Глабальны фонд быў адзіным спонсарам праграм па раздачы шпрыцаў нарказалежным, што з’яўляецца адным з асноўных напрамкаў прафілактыкі віруса сярод наркаспажыўцоў. Калі ў пачатку года чарговы грант Глабальнага фонду некалькі месяцаў не мог прайсці рэгістрацыю ва ўрадзе, сістэма дапамогі і прафілактыкі ва ўразлівых групах у краіне была паралізаваная[23]. Дзейнасць актывістаў абмежаваная з-за пераследу ЛГБТ-супольнасці ў Рэспубліцы[24]. На гэтым фоне колькасць інфікаваных сярод гомасексуальных мужчын працягвала расці, з 2010 па 2020 гады колькасць выпадкаў ВІЧ-інфекцыі павялічылася больш чым у 6 разоў[25][26].

2020-я

правіць

Да пачатку 2020 года ў краіне было зарэгістравана 22 тысячы ВІЧ-інфікаваных, хоць рэальная колькасць ацэньвалася ў 28 тысяч. Найбольш цяжкая сітуацыя была ў Гомельскай вобласці (37,3 % ад усіх інфікаваных у краіне), а таксама ў Мінску і Мінскай вобласці (22,2% і 16,2 %). Узровень распаўсюджвання склаў 582,75, 247,98 і 250,99 на 100 тысяч насельніцтва адпаведна. У іншых рэгіёнах гэты паказчык быў прыкметна ніжэйшы за сярэдні па краіне і вар’іраваўся ад 88,84 у Гродзенскай вобласці да 149,68 на 100 тысяч насельніцтва ў Магілёўскай вобласці[27][28][29].

У рамках праграмы ААН «90-90-90» да 2021 года краіна дамаглася наступных вынікаў: 85,3% ад ацэначнай колькасці людзей з ВІЧ ведалі пра свой дыягназ, з іх 85% атрымлівалі тэрапію, і ў 82% з іх была неазначальная вірусная нагрузка[3][30][31]. Аднак мясцовыя СМІ паведамлялі пра адсутнасць некаторых прэпаратаў праз санкцыі, што стварала рызыку, што праз змены курсу тэрапіі вірус мутуе[4].

Беларусь заняла 3-е месца сярод краін Еўрапейскага рэгіёну СААЗ па колькасці ўпершыню дыягнаставаных выпадкаў ВІЧ-інфекцыі[1]. У 2021 і 2022 выяўлялі па 1,4—1,6 тысячы новых выпадкаў[28][5][32], а да сакавіка 2023 года ў краіне было зарэгістравана 33,9 тысяч выпадкаў ВІЧ[2].

Тэставанне і антырэтравірусная тэрапія

правіць

Кожны жыхар краіны мае права на праходжанне тэставання на ВІЧ бясплатна і ананімна ў дзяржаўных медустановах. Пры станоўчым выніку лекар-інфекцыяніст прымае рашэнне аб прызначэнні належнага лячэння. Антырэтравірусная тэрапія ў Беларусі бясплатная. У 2017 годзе ў рэспубліцы было зарэгістравана 26 лекавых сродкаў. Да 2018 года тэрапія прызначалася толькі тым, чый узровень віруснай нагрузкі менш за 350 кл/мкл CD4 у крыві, аднак потым лячэнне прызначалася ўсім ВІЧ-станоўчым[22].

У 2018 годзе 82% ВІЧ-станоўчых атрымлівалі антырэтравірусную тэрапію і мелі неазначальную вірусную нагрузку[7].

Лекі выдаюцца пацыентам на 3 месяца. У пазаштатных сітуацыях антырэтравірусную тэрапію выдаюць толькі на месяц ці нават на тыдзень.

Крымінальнае пакаранне

правіць

Беларусь — адна з краін, дзе палавое інфікаванне пераследуецца законам. У КК РБ існуе артыкул 157 «Заражэнне вірусам імунадэфіцыту». Першая яе частка мяркуе штраф, арышт або крымінальную адказнасць тэрмінам да трох гадоў за свядомае заражэнне вірусам імунадэфіцыту чалавека. Другая частка прадугледжвае пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі на тэрмін ад двух да сямі гадоў за заражэнне іншай асобы па легкадумнасці або з ускосным намерам ВІЧ асобай, якая ведала аб наяўнасці ў яго гэтага захворвання. Частка трэцяя прадугледжвае пазбаўленне волі на тэрмін ад пяці да трынаццаці гадоў за дзеянне, прадугледжанае часткай 2 артыкула, здзейсненае ў дачыненні да двух або больш асоб, альбо загадзя непаўналетняга, альбо з прамым намерам[33].

Неабаронены палавы акт, здзейснены ВІЧ-станоўчым без інфармавання свайго партнёра аб дыягназе, пагражае крымінальнай справай, якая можа быць распачата без заявы пацярпелага. У якасці доказаў дастаткова станоўчага тэсту на ВІЧ, прынцып «Undetectable = Untransmittable» не прызнаецца беларускімі ўладамі. Вядомыя выпадкі, калі расследаванне пачыналі з ініцыятывы медперсаналу. На 2019 год было зарэгістравана 490 спраў. З 2012 па 2016 год было заведзена 38 спраў, а толькі за 6 месяцаў 2017 года асуджана больш за 50 чалавек. Для параўнання, агульная колькасць дыскардантных пар у 2017 годзе складала каля 500[6][8][27].

Пасля ціску актывістаў у 2018 годзе былі прынятыя папраўкі, якія скарачаюць пакаранні і вызваляюць ад крымінальнай адказнасці пры інфармаванні партнёра аб ВІЧ-статусе і атрыманні згоды. У снежні 2020 года ўрад заявіў аб разглядзе скасавання артыкулаў 157 і 158 Крымінальнага кодэкса, але яны былі пакінуты[34].

Крыніцы

правіць
  1. ↑ а б в г Эпидемия ВИЧ в стадии концентрации, или Как помочь наркопотребителям. Новости Беларуси (31 сакавіка 2022). Архівавана з першакрыніцы 7 чэрвеня 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  2. ↑ а б Эпидемическая ситуация по ВИЧ-инфекции в г.Пинске на 01.03.2023 года. ”Пинский зональный центр гигиены и эпидемиологии” (1 сакавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 6 кастрычніка 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  3. ↑ а б Human immunodeficiency virus. UNICEF in Belarus (17 чэрвеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 4 красавіка 2023. Праверана 27 лістапада 2022.
  4. ↑ а б ВИЧ-инфицированным в Беларуси не хватает лекарств?. Belsat TV (12 студзеня 2022). Архівавана з першакрыніцы 4 красавіка 2023. Праверана 27 лістапада 2022.
  5. ↑ а б В Беларуси в 2022 году выявлено на 11% больше случаев заражения ВИЧ-инфекцией. Новости Беларуси (22 студзеня 2023). Архівавана з першакрыніцы 22 студзеня 2023. Праверана 27 лістапада 2022.
  6. ↑ а б в г Belarusian legislation discriminates the HIV-positive people. “East Europe and Central Asia Union of People Living with HIV (6 кастрычніка 2017). Архівавана з першакрыніцы 7 лютага 2023. Праверана 27 лістапада 2022.
  7. ↑ а б в г Более 80 % людей, живущих с ВИЧ, вынуждены скрывать свой статус, опасаясь дискриминации. United Nations Development Programme (1 сакавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 29 сакавіка 2023. Праверана 27 лістапада 2022.
  8. ↑ а б Criminal Code of the Republic of Belarus July 9, 1999 No. 275-Z. The HIV Justice Network (17 чэрвеня 2023). Архівавана з першакрыніцы 28 верасня 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  9. ↑ а б в Vladimir Eremin, Elena Gasich, Sergei Eremin, Ekaterina Ambarcumian, and Vladimir Lukashov HIV/AIDS epidemic in Belarus(англ.) // 16th International Symposium on HIV and Emerging Infectious Diseases. — 2010. — DOI:10.1186/1742-4690-7-S1-P112 Архівавана з першакрыніцы 4 красавіка 2023.
  10. ↑ Сосинович С. В., Еремин В. Ф., Гасич Е. Л. Рекомбинантные формы ВИЧ, выявленные в Беларуси(руск.) // «Здравоохранение». — 2016. — Июль — № 7. Архівавана з першакрыніцы 4 красавіка 2023.
  11. ↑ Belarus: A Small Town Suffers High HIV Infection Rate. Radio Free Europe (9 кастрычніка 1996). Архівавана з першакрыніцы 27 лістапада 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  12. ↑ а б в Migration and HIV in the Republic of Belarus. International Organization for Migration (17 чэрвеня 2018). Архівавана з першакрыніцы 8 сакавіка 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  13. ↑ а б в г д HIV/AIDS treatment and care in Belarus. WHO Collaborating Centre on HIV and Viral Hepatitis (17 чэрвеня 2014). Архівавана з першакрыніцы 4 красавіка 2023. Праверана 27 лістапада 2022.
  14. ↑ СПИД в Беларуси. DW (30 лістапада 2006). Архівавана з першакрыніцы 12 жніўня 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  15. ↑ Национальный отчет о выполнении Декларации о приверженности делу борьбы с ВИЧ/СПИДом. UNAIDS (17 чэрвеня 2007). Архівавана з першакрыніцы 28 чэрвеня 2013. Праверана 27 лістапада 2022.
  16. ↑ а б Andrei Astrauko, Aliaksandr Skrahin, Alena Skrahina HIV/TB in Belarus(англ.) // European Respiratory Journal. — 2011. Архівавана з першакрыніцы 4 красавіка 2023.
  17. ↑ Заместительная поддерживающая терапия в ведении пациентов с опиоидной зависимостью и в профилактике ВИЧ-инфекции и СПИДа. Всемирная Организация Здравоохранения (17 чэрвеня 2004). Архівавана з першакрыніцы 24 верасня 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  18. ↑ Belarus country overview. EMCDDA (17 чэрвеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 14 кастрычніка 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  19. ↑ Национальный отчет о достигнутом прогрессе в осуществлении глобальных мер в ответ на СПИД(англ.) // UNAIDS. — 2015. Архівавана з першакрыніцы 20 студзеня 2023.
  20. ↑ World AIDS Day marked in Minsk. United Nations in Belarus (2 снежня 2022). Архівавана з першакрыніцы 22 сакавіка 2023. Праверана 27 лістапада 2022.
  21. ↑ Joint United Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS). Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Belarus (17 чэрвеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 3 лютага 2023. Праверана 27 лістапада 2022.
  22. ↑ а б Кирилюк А. А., Петрище Т. Л. Антиретровирусная терапия в Республике Беларусь: современное состояние и пути совершенствования(руск.) // «Современные проблемы здравоохранения и медицинской статистики». — РУП «БЕЛФАРМАЦИЯ», Витебский государственный медицинский университет: 2018. — № 1. Архівавана з першакрыніцы 6 чэрвеня 2022.
  23. ↑ Без помощи Глобального фонда Беларусь не справится со СПИДом. DW (20 сакавіка 2019). Архівавана з першакрыніцы 22 верасня 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  24. ↑ Госпропаганда и хейт: как режим Лукашенко травит ЛГБТ. DW (3 лютага 2022). Архівавана з першакрыніцы 26 лістапада 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  25. ↑ Краткая справка о ВИЧ среди МСМ и транс людей в Беларуси. Евразийская коалиция по мужскому здоровью (17 чэрвеня 2018). Архівавана з першакрыніцы 30 студзеня 2023. Праверана 27 лістапада 2022.
  26. ↑ Оценка устойчивости ответа на ВИЧ среди ключевых групп населения. ЕАСВ (17 чэрвеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 1 ліпеня 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  27. ↑ а б Отчет Республики Беларусь о достигнутом прогрессе в сфере ВИЧ/СПИДа за 2019 год. UNAIDS (1 студзеня 2020). Архівавана з першакрыніцы 19 студзеня 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  28. ↑ а б Почти 1,5 тыс. новых случаев ВИЧ зарегистрировано в Беларуси за год. Новости Беларуси (24 студзеня 2022). Архівавана з першакрыніцы 7 чэрвеня 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  29. ↑ Доступ к диагностическим средствам для выявления и мониторинга ВИЧ-Иинфицированных в республике Беларусь. БОО «Позитивное движение» (17 чэрвеня 2022). Праверана 27 лістапада 2022.
  30. ↑ Отчет Республики Беларусь о достигнутом прогрессе в сфере ВИЧ/СПИД за 2018 год. UNAIDS (17 чэрвеня 2018). Архівавана з першакрыніцы 1 верасня 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  31. ↑ Отчет Республики Беларусь о достигнутом прогрессе в сфере ВИЧ/СПИД за 2018 год. UNAIDS (17 чэрвеня 2018). Архівавана з першакрыніцы 1 верасня 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  32. ↑ Заболеваемость ВИЧ-инфекцией в Беларуси за январь-июль выросла на 15,6%. Новости Беларуси (18 сакавіка 0202). Архівавана з першакрыніцы 4 снежня 2022. Праверана 27 лістапада 2022.
  33. ↑ Статья 157 Уголовного Кодекса «Заражение вирусом иммунодефицита человека» - что делать? — «Позитивное движение» (руск.). pmplus.by. Праверана 9 чэрвеня 2023.
  34. ↑ ЮНЭЙДС: необходимо отменить законы, направленные против людей, живущих с ВИЧ/СПИДом. OOH (1 сакавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 4 красавіка 2023. Праверана 27 лістапада 2022.

Спасылкі

правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=ВІЧ_у_Беларусі&oldid=4780695"