Вірусы мозгу
Вірусы мозгу (англ.: Viruses of the Mind) — нарыс брытанскага эвалюцыйнага біёлага Рычарда Докінза, упершыню быў апублікаваны ў кнізе «Dennett and His Critics: Demystifying Mind» (1993). Першапачаткова Докінз напісаў нарыс у 1991 годзе і выступіў з ім на лекцыі ў гуманістычным цэнтры Конвей Хол 6 лістапада 1992 года. У нарысе разглядаецца, як рэлігію можна разглядаць як мем, ідэю, якую Докінз раней выказваў у сваёй кнізе «Эгаістычны ген» (1976). Докінз аналізуе распаўсюджванне рэлігійных ідэй і паводзін як меметычны вірус, аналагічна распаўсюджванню біялагічных і камп’ютарных вірусаў. Нарыс пазней быў апублікаваны ў «Служцы Д’ябла» (2003), дадаткова яго ідэі вывучаюцца ў тэлевізійнай праграме «Корань усіх бедаў?» (2006).
Змест
правіцьДокінз дае вызначэнне «сімптомам» заражэння «вірусам рэлігіі», прыводзіць прыклады для большасці з іх, і спрабуе вызначыць сувязь паміж элементамі рэлігіі і яе значэннем для выжывання (выкладзеная Завахі канцэпцыя гандыкапа ў палавым адборы, прымяняецца да вернікаў). Докінз апісвае рэлігійныя вераванні як «паразітаў мозгу» і як «Яны ператвараюцца ў сукупнасці, дастаткова стабільныя, каб атрымаць агульную назву, напрыклад „каталіцызм“ ці „вудуізм“»
Докінз мяркуе, што рэлігійная вера ў «хворага на веру» звычайна паказвае наступныя элементы:
- Узнікае нейкае глыбокае ўнутраннае перакананне, што нешта ёсць сапраўднае, ці правільнае, ці дабрадзейнае: перакананне, якое, відаць, не мае нічога, ні доказу, ні прычыны, але якое, тым не менш, вернік адчувае для сябе цалкам пераканаўчым і правільным.
- Звычайна вернік стварае пазітыўную сілу, каб вера была моцнай і непахіснай, нягледзячы на тое, што яна не грунтуецца на доказах.
- Існуе пераканне, што «таямніца» сама па сабе з’яўляецца добрай справай; вера ў тое, што не варта разгадваць таямніцы, а атрымліваць асалоду ад іх невырашальнасці.
- Могуць узнікаць нецярпімыя паводзіны да іншых вераванняў, якія ў крайніх выпадках могуць прыводзіць да забойстваў іх прыхільнікаў. Вернікі могуць быць аднолькава жорсткімі да адступнікаў ці ерэтыкоў, нават калі тыя прытрымліваюцца толькі трохі іншай версіі веры.
- Канкрэтныя перакананні, якіх трымаецца вернік, не маюць нічога агульнага з доказамі, і падобныя да перакананняў яго бацькоў.
- Калі вернік — з’яўляецца адным з рэдкіх выключэнняў, і прытрымліваецца іншай, чым яго бацькі рэлігіі, патлумачыць гэта магчыма культурнай перадачай ад харызматычнага лідара.
- Унутранныя адчуванні «хворага на веру» могуць нагадваць звязаныя звычайна с сексуальным пачуццём.
Докінз падкрэслівае сваё сцвярджэнне, што рэлігійныя праяўленні распаўсюджваюцца не ў выніку доказаў у іх падтрымку, а звычайна шляхам культурнай перадачы, у большасці ад бацькоў ці харызматычных асоб. Ён называе гэта «эпідэміялогіяй, а не доказамі». Далей Докінз адрознівае гэты спосаб ад распаўсюджвання навуковых ідэй, якія, на яго думку, стрымліваюцца патрабаваннем адпавядаць вызначаным вартасцям станадартнай метадалогіі: «праверка, доказная падтрымка, дакладнасць, колькаснасць, паслядоўнасць, міжсуб’ектыўнасць, паўтаральнасць, універсальнасць, прагрэсіўнасць, незалежнасць ад культурнага асяроддзя і гэтак далей». Ён падкрэслівае, што вера «распаўсюджваецца, нягледзячы на поўную адсутнасць кожнай з гэтых вартасцей».
Крытыка
правіцьІдэя аб тым, што паняцці «Бог» і «вера» з’яўляюцца вірусамі розуму выклікала некалькі варожую крытыку, у тым ліку з боку Джона Боўкера[1], які сцвярджаў, што ацэнка Докінзам рэлігіі і яе ідэі далёкая ад рэальнага стану рэчаў, і нават калі паняцце «Бог» было б проста мемам, то гэта не прывяло нас да вышэйапісанай сітуацыі.
Хрысціянскі тэолаг Алістэр Макграт таксама крытычна пракаментаваў твор Докінза, сказаўшы, што «мемам няма месца ў сур’ёзнай навуковым творы»[2], і што існуюць пераканаўчыя доказы таго, што такія ідэі не распаўсюджваюцца выпадкова, а з’яўляюцца вынікам наўмысных дзеянняў[3], і што ідэі такой эвалюцыі больш падобныя на ідэі ламаркізму, чым дарвінізму[4], і што няма ніякіх доказаў (у тым ліку і ў артыкуле), што эпідэміялагічная мадэль добра тлумачыць распаўсюджванне рэлігійных ідэй[5].
Гл. таксама
правіцьЗноскі
- ↑ Твор напісаны сумесна с псіхіятрам Quinton Deeley і апублікаваны пад назвай Is God a Virus?. Цытата прыведзена на стар. 73.
- ↑ Dawkins’s God: Genes, Memes and the Meaning of Life p. 125 quoting Simon Conway Morris is support
- ↑ Dawkins’s God p. 126
- ↑ Dawkins’s God p. 127
- ↑ Dawkins’s God (pp. 137—138)