Галёшы
Галёшы або галошы, інакш — макраступы (фр.: galoches, ням.: Galoschen) — непрамакальныя (звычайна гумовыя) накладкі, напрананыя на абутак, некаторыя віды выкарыстоўваюцца як самастойны абутак (садовыя, уцепленыя, дыэлектрычныя і г. д.).
Галёшы з тонкай гумы носяць з валёнкамі. У мінулым іх насілі для абароны абутку, надзяваючы і на туфлі, і на чаравікі (гл. гамашы).
Параўнальна зручна насіць галёшы як зменны абутак на прадпрыемствы, у тэатр, у школу, бо няма неабходнасці, ідучы па вуліцы, несці з сабой мяшок або пакет з абуткам, а для таго, каб пераабуцца, трэба проста зняць галёшы, што займае мала часу.
Па матэрыялах, аздабленні і асаблівасцях выкарыстання адрозніваюцца:[крыніца?]
- галёшы садовыя;
- галёшы азіяцкія баваўняныя (мужчынскія, жаночыя, дзіцячыя, немаўлячыя) і ваўняныя;
- галёшы з полівінілхларыднага пластыкату чорныя і каляровыя;
- галёшы гумовыя: клееныя і камбінаваныя, з чорнай і каляровай гумы, лакаваныя і без лакіроўкі, хлапчуковыя і дзявочыя, для нашэння на абутку, валёнках, унтах і г. д.
Першыя гумовыя галёшы з’явіліся ў продажы ў Бостане 12 лютага 1831 года.
Этымалогія правіць
Слова паходзіць ад фр.: galoche (з 1263 г.), з нявызначанай формы. Па адной з версій, са старажытна-грэцкага καλόπους «сапожная калодка» (κᾶλον «драўніна» + πούς «нага») праз лац.: calopodia; па іншай — з лац.: caliga «бот», па трэцяй — з лац.: gallica «гальская сандалія». Рускае галоша, магчыма, запазычана праз ням.: Galosche[1].
У арміі правіць
У амерыканскай арміі гумовыя галёшы ў форме чаравіка з высокім верхам выкарыстоўваліся падчас Другой сусветнай вайны для нашэння на вайсковых чаравіках. Падчас карэйскай вайны амерыканцы прынялі да выкарыстання варыянт валёнак з галёшамі, у якіх лямец быў цалкам запакаваны ў нутро гумовага чаравіка. Паколькі лямец знаходзіцца ўнутры двухслойнага гумовага чаравіка, ён абаронены ад намакання, тым самым вырашаецца праблема рэгулярнай сушкі валёнак. Такі абутак трэба насіць з тоўстымі ваўнянымі шкарпэткамі. Паказаны варыянт валёнак выкарыстоўваецца і ў нашы дні часткамі, якія нясуць службу на Алясцы.
Галёшы ў культуры правіць
Купила мама Лёше
Отличные галоши.
Галоши настоящие,
Красивые, блестящие,
Теперь хоть и захочешь,
А ноги не промочишь!
«Вершы і песні для дзяцей»[2]
- У вершаванай казцы для дзяцей Карнея Чукоўскага «Тэлефон» («У мяне зазваніў тэлефон…»; 1924, па іншых звестках 1926) Кракадзіл са слязамі просіць даслаць яму галёшы, а таксама яго жонцы і Татошы. З далейшага дыялогу высвятляецца, што высланыя «на мінулым тыдні» дзве пары «выдатных галёшаў» сямействам Кракадзілаў ўжо з’едзены:
— Ах, те, что ты выслал
На прошлой неделе,
Мы давно уже съели
И ждём, не дождёмся,
Когда же ты снова пришлёшь
К нашему ужину
Дюжину
Новых и сладких калош![3]
- У вершаванай казцы таго ж Чукоўскага «Кракадзіл» (1916) Ваня Васільчыкаў перасцерагае сына Кракадзіла Татошу ад бяздумнага ўчынку:
Тут голос раздался Тотоши:
— А можно мне кушать калоши?
Но Ваня ответил:
— Ни-ни! Боже тебя сохрани!
- Вядомасцю карыстаецца дзіцячая песенька «Алёшыны галёшы», музыка Аркадзя Астроўскага на верш Зоі Пятровай, пачатковыя радкі з якой цытуюцца ў творах мастацкай літаратуры, публіцыстыцы, у разнастайных журналісцкіх матэрыялах.
- У аўтабіяграфічным рамане «Абяцанне на досвітку» (фр.: La promesse de l’aube, 1960) французскага пісьменніка Рамэна Гары гатоўнасць хлопчыка ў доказ сваёй любові да суседскай дзяўчынкі Валянціны з’есці сырую галошу прадстаўлена як найвышэйшы подзвіг самаадданага пачуцця[4]. Эпізод рамана паслужыў асновай для помніка Рамэну Гары, адкрытага 22 чэрвеня 2007 года ў Вільнюсе на вуліцы Басанавічаўс (Jono Basanavičiaus g., былая Вялікая Пагулянка, дзе жыў будучы пісьменнік і дзе разгортваецца частка дзеяння рамана). Помнік уяўляе сабой бронзавую скульптуру, якая паказвае хлопчыка з прыціснутым да грудзей галёшам у руках (скульптар Ромас Квінтас)[5].
- Радыёстанцыя «Срэбны дождж» штогод з 1996 года ўручае ўзнагароду «Серебряная калоша» «за самыя сумнеўныя дасягненні ў шоў-бізнэсе». Назва, відавочна, паходзіць ад выразу «сесці ў галёш», што азначае «трапіць у дурное становішча», «пацярпець няўдачу», «зведаць правал» (выраз «пасадзіць каго-небудзь у галёш» азначае «паставіць у смешнае або няёмкае становішча»).
- Часам ужываецца прастамоўны выраз «Зара галёшы надзену!», па сэнсе аналагічны выразу «Зара, разбегся!».
Гл. таксама правіць
Заўвагі правіць
- ↑ Галоша, Этимологический словарь русского языка.
- ↑ «Галёшы»
- ↑ Телефон Архівавана 29 верасня 2007.
- ↑ Ромен Гари «Обещание на рассвете».
- ↑ Vilniuje atidengiamas paminklas rašytojui Romain Gary (літ.) Архівавана 28 верасня 2007.