Кобальт-60
Кобальт-60 — штучны радыеактыўны нуклід хімічнага элементу кобальту з зарадавым лікам 27 і масавым лікам 60. У прыродзе практычна не сустракаецца з-за малога перыяду паўраспаду. Адкрыты ў канцы 1930-х гадоў Г. Сібаргам і Дж. Лівінгудам у Каліфарнійскім універсітэце.
Актыўнасць аднаго грама гэтага нукліда складае каля 44 ТБк (1200 Кі). Кобальт-60 мае найбольшы час жыцця сярод радыеактыўных нуклідаў кобальту і мае шэраг важлівых практычных прымяненняў.
Утварэнне правіць
Кобальт-60 з’яўляецца прадуктам β−-распаду нукліда жалеза-60 (перыяд паўраспаду складае 1,5(3)×106 гадоў):
У далейшым кобальт-60 таксама распадаецца праз бэта-распад (перыяд паўраспаду 5,2713 гадоў), у выніку якога ўзнікае стабільны ізатоп нікель-60:
У працэсе распаду 60Co найбольш верагодна выпраменьванне квантаў з энергіяй 1,1732 МеВ і 1,3325 МеВ. Поўная энергія распаду кобальту-60 складае 2,823 МеВ.
Атрыманне правіць
Кобальт-60 атрымліваюць штучна, падвяргаючы адзіны стабільны ізатоп кобальту 59Co ўздзеянню цеплавых нейтронаў (у ядзерным рэактары або з дапамогай генератара нейтронаў).
Выкарыстанне правіць
Кобальт-60 выкарыстоўваецца ў вытворчасці крыніц гама-выпраменьвання з энергіяй каля 1,3 МэВ, якія выкарыстоўваюцца для:
- стэрылізацыі харчовых прадуктаў (радурызацыя), медыцынскіх інструментаў і матэрыялаў;
- актывацыі насення (для стымулявання росту і ўраджайнасці збожжавых і агароднінных культур);
- абеззаражвання і ачысткі прамысловых сцёкаў, цвёрдых і вадкіх адходаў розных відаў вытворчасці;
- радыяцыйнай мадыфікацыі палімераў і вырабаў з іх;
- радыёхірургіі розных паталогій (гл. кобальтавая гармата, гама-нож);
- гама-дэфектаскапіі.
Таксама кобальт-60 выкарыстоўваецца ў сістэмах кантролю ўзроўню металу пры бесперапыннай разліўцы сталі. Акрамя таго, гэта адзін з ізатопаў, якія выкарыстоўваюцца ў радыеізатопных крыніцах энергіі.