Ордэн Стужкі
Ордэн Стужкі (la Orden de la Banda) — кастыльскі рыцарскі Ордэн і яго інсігніі.
| Ордэн Стужкі | |
|---|---|
 |
|
| Краіна | |
| Тып | рыцарскі ордэн[d] |
| Дата заснавання | 1332 |
| Статус | {{{Статус}}} |
.svg){kind=small}
Створаны як рыцарская карпарацыя ў 1330 годзе кастыльска-леонскім каралём Альфонса XI (1312—1350), у адрозненне ад ранейшых манаскіх Калатравы і Алькантары, ад пачатку быў свецкі, хоць і створаны на ўзор рэлігійных[1]. Кавалерамі былі ідальга абавязаныя служыць каралю, збірацца на яго заклік, стала практыкавацца са зброяй (браць удзел у турнірах і баявых дзеяннях). Магчыма, Ордэн ствараўся каралём як апора ў супрацьстаянні з буйнымі феадаламі. Пасля смерці Альфонса XI (1350) паступова занепадае, а пасля смерці яго сына Педра I Жорсткага (1369) існаванне Ордэна Стужкі было намінальным да валадарства Хуана II (1406—1454) і яго сына Энрыке IV (1454—1474).[2]
Пры Альфонса XI і Педра I кавалерамі Ордэна Стужкі маглі быць выключна васалы караля[2]. Інсігніі ўяўлялі сабой мантыю ці накідку (узору ранняга паліума або фелоні) часта аздабляную шлякам, у т.л. з футра, паверх якой насілі стужку[3]. Ад пачатку кавалеры мусілі насіць адзежу са стужкамі (paños con banda), якую кароль даваў ім штогод і сам насіў падобную. Тым часам, адзежы — футраныя тунікі (pellotes) або іншыя віды накідак (vestiduras) — былі белыя, а стужкі чорныя. Накідка зашпілялася каля шыі двума матузкамі або ланцужкамі[4]. Стужка была шырынёю ад двух пальцаў (5-6 см) да далоні (10-11 см), яе насілі паверх накідкі наўскось грудзей ад левага пляча да падолу (falda)[2], адпаведна ішла яна і па спіне ад падолу ўверх да левага пляча[4]. Пазней, яшчэ пры каралю Альфонса XI і потым пры Педра I, адзежы сталі чырвонымі, а стужкі — залатымі.[2]
Кароль Хуан II (1406—1454) адрадзіў узнагароджанне інсігніямі Ордэна, які да XV ст. напэўна ўжо не існаваў як карпарацыя. Каралі Хуан II і потым Энрыке IV (1454—1474), актыўна надавалі Ордэн Стужкі, а таксама створаны Хуанам II Ордэн Лускі і іншыя інсігніі, іншаземным рыцарам, каб узмацніць свой міжнародным аўтарытэт і прыцягнуць на свой бок сілы ў трывалай цягам XV ст. барацьбе паміж пірэнейскімі дзяржавамі.[4] У XV—XVI ст. Ордэн Стужкі быў вядомы у Польшчы і Літве як «стрыхъ ушпаньский» (strich wspanski)[5], бо польскія і вялікалітоўскія рыцары, як нямецкія, чэшскія і венгерскія, з 2-й паловы XIV ст. і найболей у XV ст. наведвалі іспанскія землі для ўдзелу ў розных ваенных аперацыях (кастыльскіх — супраць Гранады, партугальскіх — у Паўночную Афрыку), а таксама для паломніцтва ў Сант’яга-дэ-Кампастэла.[6]
Інсігніі Ордэна Стужкі, якія атрымаў у 1469 годзе пан Солтан Аляксандравіч, у 1516 годзе апісваюцца як «на двухъ качалехъ стрыхъ Ушпаньский перловый, со шлягомъ трясенымъ, уроблено в него чотыри гривенки перелъ, а за пять копъ шлягу». У гэтым выпадку «дзве качалі» — два матузкі ці ланцужкі, «шляг» — шляк, напэўна, з футра на час апісання ўжо трэсенага, колішнім коштам 5 коп (300) грошаў, напэўна, літоўскіх, накідка або стужка была ўпрыгожана пярлінамі агульнай вагой 4 грывенкамі, што роўна 800—820 грамам, залежна ад тыпу грывенкі[7].
Зноскі
- ↑ Астахов 2019, с. 176.
- ↑ а б в г Астахов 2019, с. 177.
- ↑ Астахов 2019, с. 171-173.
- ↑ а б в Астахов 2019, с. 178.
- ↑ Астахов 2019, с. 173.
- ↑ Астахов 2019, с. 173-174.
- ↑ Астахов 2019, с. 179-180.
Літаратура правіць
- Астахов М. А. Загадочный испанский орден литовского шляхтича XV века // Средние века. — 2019. — Т. 80. — № 1. — С. 159—183.