Паўночная Асеція

Паўночная Асеція (ас.: Республикæ Цæгат Ирыстон — Алани, руск.: Республика Северная Осетия — Алания) — суб’ект Расійскай Федэрацыі, размешчаны на Паўночным Каўказе. Мяжуе з Інгушэціяй, Чачнёю Кабардзіна-Балкарыяй, Стаўрапольскім краем, Паўднёвай Асеціяй і Грузіяй.

Паўночная Асеція
руск.: Республика Северная Осетия-Алания
ас.: Цæгат Ирыстон
Герб[d] Сцяг
Герб[d] Сцяг
Краіна
Гімн Гімн Паўночнай Асеціі[d]
Уваходзіць у
Адміністрацыйны цэнтр
Дата ўтварэння 9 лістапада 1993
Кіраўнік Сяргей Іванавіч Мяняйла
Насельніцтва
  • 693 098 чал. (1 студзеня 2021)
Плошча
  • 7 987 км²
Паўночная Асеція на карце
Часавы пояс MSD, UTC+03:00 і Еўропа/Масква[d][2]
Код ISO 3166-2 RU-SE
Код аўтам. нумароў 15
Афіцыйны сайт
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Нацыянальны склад: асеціны (62,7 %), рускія (23,2 %), інгушы (3 %), армяне (2,4 %), кумыкі (1,8 %), грузіны (1,5 %).

Падзяляецца на 8 раёнаў:

  • Алагірскі раён
  • Ардонскі раён
  • Дыгорскі раён
  • Ірафскі раён
  • Кіраўскі раён
  • Маздокскі раён
  • Правабярэжны раён
  • Прыгарадны раён

Найбуйнейшыя гарады: Уладзікаўказ, Маздок, Беслан, Алагір.

Геаграфія правіць

Геаграфічнае становішча правіць

 
Выгляд на Каўказскі хрыбет

Рэспубліка размешчана на паўночным схіле Вялікага Каўказа. Паўночную частку займаюць раўніны ды нізіны, пры прасоўванні на поўдзень ландшафт становіцца гарыстым, пераходзячы ў Галоўны ці Водападзельны хрыбет Вялікага Каўказа. Найвышэйшая кропка — гара Казбек (5033 м). Рэспубліка мяжуе з Інгушэціяй, Чачнёй, Кабардзіна-Балкарыяй, Стаўрапольскім краем, Паўднёвай Асеціяй і Грузіяй.

Клімат правіць

Клімат у рэспубліцы лагодна кантынентальны. На Маздоцкай раўніне — засушлівы, частыя сухавеі; сярэдняя тэмпэратура студзеня −4,3 °C, ліпеня +24 °C, ападкаў 400—450 мм за год.

Гісторыя правіць

Далучэнне да Расійскай імперыі правіць

Тэрыторыі, на якіх жылі асеціны, былі сярод першых на Паўночным Каўказе, што былі далучаныя да Расійскай імперыі ў 1774 годзе. Уладзікаўказ стаў першай расійскай фартэцыяй у рэгіёне (заснаваны ў 1784 годзе). У XIX стагоддзі адбылося масавае перасяленне асецін з гор на раўніны ды ў наваколле Маздока.

Савецкі час правіць

У 1921 годзе Асеція стала часткай Горскай Савецкай Рэспублікі, атрымаўшы статус аўтаномнай вобласці ў 1924 ды ў 1936 годзе была пераўтвораная ў Паўночна-Асецінскую Аўтаномную Савецкую Сацыялістычную Рэспубліку.

Насельніцтва правіць

Насельніцтва рэспублікі на 2013 год — 706 123 чал., шчыльнасць — 88,41 чал./км², удзельная вага гарадскога насельніцтва — 64,3 % (2009). Паўночная Асеція з’яўляецца адным з самых густанаселеных суб’ектаў Расійскай Федэрацыі. Каля паловы насельніцтва рэспублікі (48 %) жыве ва Уладзікаўказе. Нацыянальны склад: асеціны (68,2 %), рускія (20,8 %), інгушы (3,2 %), армяне (2,3 %), кумыкі (2,3 %), грузіны (1,3 %)[3][4][5].

Населеныя пункты правіць

Населеныя пункты з колькасцю жыхароў больш за 5 тысяч
на 1 студзеня 2009 года
Уладзікаўказ 312,4 Міхайлаўскае 10,3 (2003)
Маздок 40,4 Чармен 8,4 (2003)
Беслан 36,2 Кізляр 8,4 (2003)
Алагір 19,5 Архонская 7,9 (2003)
Ардон 17,0 Камбілееўскае 7,6 (2003)
Завадскі 15,4 Гізель 7,1 (2003)
Эльхотава 12,2 (2003) Чыкола 7,0 (2003)
Нагір 11,3 (2003) Змейская 6,4 (2003)
Сунжа 11,3 (2003) Паўладольская 5,7 (2003)
Дыгора 10,7 Лукаўская 5,2 (2003)
Акцябрскае 10,6 (2003) Майскае 5,1 (2003)

Вядомыя асобы правіць

Гл. таксама правіць

Зноскі

Спасылкі правіць