Паўночная Асеція

	Суб'ект Расійскай Федэрацыі
	Рэспубліка Паўночная Асеція — Аланія ; руск.: ас.: Республикæ Цæгат Ирыстон — Алани; руск.: Республика Северная Осетия — Алания
Сцяг	Герб[d]
Сталіца	Уладзікаўказ
Плошча	80-я
- Усяго; - % водн. пав.	7987 км²; 0,2
Насельніцтва	73
- Усяго; - Шчыльнасць	↘703 745 (2016); Expression error: Unexpected < operator. чал./км²
ВРП	64
- Усяго, у бягучых коштах; - На душу насельніцтва	126,8 млрд. руб. (2014); 180,0 тыс. руб.
Федэральная акруга	Паўночна-Каўказская
Эканамічны раён	Паўночна-Каўказскі
Дзяржаўная мова	асецінская, руская
Глава рэспублікі	Вячаслаў Бітараў (чва)
Старшыня Урада	Таймураз Тускаеў (чва)
Старшыня Парламента	Аляксей Мачнеў
Гімн	Гімн Паўночнай Асеціі[d]
Код суб'екта РФ	15
Код па ISO 3166-2	RU-SE
Код АКАТП	90
Часавы пояс	MSK (UTC+3)
Узнагароды:
Афіцыйны сайт:	rso-a.ru

Паўночная Асеція (ас.: Республикæ Цæгат Ирыстон — Алани, руск.: Республика Северная Осетия — Алания) — суб’ект Расійскай Федэрацыі, размешчаны на Паўночным Каўказе. Мяжуе з Інгушэціяй, Чачнёю Кабардзіна-Балкарыяй, Стаўрапольскім краем, Паўднёвай Асеціяй і Грузіяй.

Нацыянальны склад: асеціны (62,7 %), рускія (23,2 %), інгушы (3 %), армяне (2,4 %), кумыкі (1,8 %), грузіны (1,5 %).

Падзяляецца на 8 раёнаў:

Алагірскі раён
Ардонскі раён
Дыгорскі раён
Ірафскі раён
Кіраўскі раён
Маздокскі раён
Правабярэжны раён
Прыгарадны раён

Найбуйнейшыя гарады: Уладзікаўказ, Маздок, Беслан, Алагір.

ГеаграфіяПравіць

Геаграфічнае становішчаПравіць

Выгляд на Каўказскі хрыбет

Рэспубліка размешчана на паўночным схіле Вялікага Каўказа. Паўночную частку займаюць раўніны ды нізіны, пры прасоўванні на поўдзень ландшафт становіцца гарыстым, пераходзячы ў Галоўны ці Водападзельны хрыбет Вялікага Каўказа. Найвышэйшая кропка — гара Казбек (5033 м). Рэспубліка мяжуе з Інгушэціяй, Чачнёй, Кабардзіна-Балкарыяй, Стаўрапольскім краем, Паўднёвай Асеціяй і Грузіяй.

КліматПравіць

Клімат у рэспубліцы лагодна кантынентальны. На Маздоцкай раўніне — засушлівы, частыя сухавеі; сярэдняя тэмпэратура студзеня −4,3 °C, ліпеня +24 °C, ападкаў 400—450 мм за год.

ГісторыяПравіць

Далучэнне да Расійскай імперыіПравіць

Тэрыторыі, на якіх жылі асеціны, былі сярод першых на Паўночным Каўказе, што былі далучаныя да Расійскай імперыі ў 1774 годзе. Уладзікаўказ стаў першай расійскай фартэцыяй у рэгіёне (заснаваны ў 1784 годзе). У XIX стагоддзі адбылося масавае перасяленне асецін з гор на раўніны ды ў наваколле Маздока.

Савецкі часПравіць

У 1921 годзе Асеція стала часткай Горскай Савецкай Рэспублікі, атрымаўшы статус аўтаномнай вобласці ў 1924 ды ў 1936 годзе была пераўтвораная ў Паўночна-Асецінскую Аўтаномную Савецкую Сацыялістычную Рэспубліку.

НасельніцтваПравіць

Насельніцтва рэспублікі на 2013 год — 706 123 чал., шчыльнасць — 88,41 чал./км², удзельная вага гарадскога насельніцтва — 64,3 % (2009). Паўночная Асеція з’яўляецца адным з самых густанаселеных суб’ектаў Расійскай Федэрацыі. Каля паловы насельніцтва рэспублікі (48 %) жыве ва Уладзікаўказе. Нацыянальны склад: асеціны (68,2 %), рускія (20,8 %), інгушы (3,2 %), армяне (2,3 %), кумыкі (2,3 %), грузіны (1,3 %)^[19]^[20]^[21].

Населеныя пунктыПравіць

Населеныя пункты з колькасцю жыхароў больш за 5 тысяч
на 1 студзеня 2009 года

Уладзікаўказ	▼312,4	Міхайлаўскае	10,3 (2003)
Маздок	▼40,4	Чармен	8,4 (2003)
Беслан	▲36,2	Кізляр	8,4 (2003)
Алагір	▼19,5	Архонская	7,9 (2003)
Ардон	▲17,0	Камбілееўскае	7,6 (2003)
Завадскі	▲15,4	Гізель	7,1 (2003)
Эльхотава	12,2 (2003)	Чыкола	7,0 (2003)
Нагір	11,3 (2003)	Змейская	6,4 (2003)
Сунжа	11,3 (2003)	Паўладольская	5,7 (2003)
Дыгора	▼10,7	Лукаўская	5,2 (2003)
Акцябрскае	10,6 (2003)	Майскае	5,1 (2003)

Вядомыя асобыПравіць

Анатоль Уладзіміравіч Ларукоў

Гл. таксамаПравіць

Помнік воінам-куртацінцам

Зноскі

↑ ^а ^б Оценка численности постоянного населения на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 27 сакавіка 2016. Праверана 27 сакавіка 2016.
↑ Всесоюзная перепись населения 1926 года. М.: Издание ЦСУ Союза ССР, 1928. Том 9. Таблица I. Населённые места. Наличное городское и сельское население (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 7 лютага 2015. Праверана 7 лютага 2015.
↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 10 кастрычніка 2013. Праверана 10 кастрычніка 2013.
↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года. Численность наличного населения городов, поселков городского типа, районов и районных центров СССР по данным переписи на 15 января 1970 года по республикам, краям и областям (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 14 кастрычніка 2013. Праверана 14 кастрычніка 2013.
↑ Всесоюзная перепись населения 1979 г.
↑ Народное хозяйство СССР за 70 лет. Юбилейный статистический ежегодник. Финансы и статистика, Москва, 1987 год (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 28 чэрвеня 2016. Праверана 28 чэрвеня 2016.
↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 23 жніўня 2011.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у Численность постоянного населения на 1 января (человек) 1990-2013 года
↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 3 лютага 2012.
↑ Итоги Всероссийская перепись населения 2010 года по РСО-Алания. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и селельских поселений и населённых пунктов
↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 31 мая 2014. Праверана 31 мая 2014.
↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов) (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 16 лістапада 2013. Праверана 16 лістапада 2013.
↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2014 года (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 13 красавіка 2014. Праверана 13 красавіка 2014.
↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2015. Праверана 6 жніўня 2015.
↑ Валавы рэгіянальны прадукт па суб'ектах Расійскай Федэрацыі ў 1998-2014гг. (руск.) (xls). Расстат.
↑ Валавы рэгіянальны прадукт па суб'ектах Расійскай Федэрацыі ў 1998-2014гг. (руск.) (xls). Расстат.
↑ Вячаслаў Бітараў прызначаны ЧВА главы Паўночнай Асеціі
↑ Біяграфія Таймураза Тускаева
↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls Архівавана 20 кастрычніка 2017.
↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/results2.html Архівавана 9 снежня 2021.
↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Materials/doklad2.rar Архівавана 18 кастрычніка 2012.

СпасылкіПравіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Паўночная Асеція

[2016AB-1] а ^б Оценка численности постоянного населения на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 27 сакавіка 2016. Праверана 27 сакавіка 2016.

[1926W-2] Всесоюзная перепись населения 1926 года. М.: Издание ЦСУ Союза ССР, 1928. Том 9. Таблица I. Населённые места. Наличное городское и сельское население (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 7 лютага 2015. Праверана 7 лютага 2015.

[1959B-3] Всесоюзная перепись населения 1959 года (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 10 кастрычніка 2013. Праверана 10 кастрычніка 2013.

[1970B-4] Всесоюзная перепись населения 1970 года. Численность наличного населения городов, поселков городского типа, районов и районных центров СССР по данным переписи на 15 января 1970 года по республикам, краям и областям (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 14 кастрычніка 2013. Праверана 14 кастрычніка 2013.

[1979B-5] Всесоюзная перепись населения 1979 г.

[1987B-6] Народное хозяйство СССР за 70 лет. Юбилейный статистический ежегодник. Финансы и статистика, Москва, 1987 год (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 28 чэрвеня 2016. Праверана 28 чэрвеня 2016.

[1989A-7] Всесоюзная перепись населения 1989 года (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 23 жніўня 2011.

[1990A-8] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у Численность постоянного населения на 1 января (человек) 1990-2013 года

[2002B-9] Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 3 лютага 2012.

[2010L-10] Итоги Всероссийская перепись населения 2010 года по РСО-Алания. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и селельских поселений и населённых пунктов

[2012A-11] Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 31 мая 2014. Праверана 31 мая 2014.

[2013W-12] Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов) (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 16 лістапада 2013. Праверана 16 лістапада 2013.

[2014AF-13] Оценка численности постоянного населения на 1 января 2014 года (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 13 красавіка 2014. Праверана 13 красавіка 2014.

[2015DS-14] Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2015. Праверана 6 жніўня 2015.

[15] Валавы рэгіянальны прадукт па суб'ектах Расійскай Федэрацыі ў 1998-2014гг. (руск.) (xls). Расстат.

[16] Валавы рэгіянальны прадукт па суб'ектах Расійскай Федэрацыі ў 1998-2014гг. (руск.) (xls). Расстат.

[17] Вячаслаў Бітараў прызначаны ЧВА главы Паўночнай Асеціі

[18] Біяграфія Таймураза Тускаева

[19] ttp://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls Архівавана 20 кастрычніка 2017.

[20] ttp://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/results2.html Архівавана 9 снежня 2021.

[21] ttp://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Materials/doklad2.rar Архівавана 18 кастрычніка 2012.

[1]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]