Саксы

Са́ксы — паўночна-усходняя група старажытнагерманскіх плямёнаў (англ.: Saxons, ням.: Sachsen), якія ўтварылі з англамі і ютамі на востраве Брытанія сучасны англійскі этнас. Саксы ў пятым стагоддзі падзяліліся на 2 галіны: адны пайшлі на поўдзень — у Германію, а іншыя на захад. Ад назвы саксаў адбылася назва гістарычнай вобласці ў Германіі — Саксонія.

Этымалогія

Этымалогія слова «саксы» яшчэ не да канца зразумелая. Верагодна, саманазва саксаў была іншая, а антычныя аўтары, якія ўпершыню выкарысталі гэта слова, вырабілі яго ад сакса — тыповай зброі саксаў, баявога нажа.

Арэал рассялення

З II стагоддзя н.э ахоплівае прыблізна Усходнія Нідэрланды, сённяшнія нямецкія землі Вестфалія (Westfalen), Ніжняя Саксонія (Niedersachsen) (выключаючы тэрыторыі, заселеныя плямёнамі Фрызаў (Friesen), Хольштэйн, Мекленбург і поўнач Саксоніі-Анхальт (Sachsen-Anhalt).

У рымскіх крыніцах, пачынаючы з III стагоддзя н.э, сустракаюцца скаргі на марскі разбой і пірацтва саксаў.

У перыяд ад III да V стагоддзя н. э частка саксаў, нароўні з англамі і ютамі, перасялілася ў паўднёвую частку вострава Брытаніі. З прычыны сілавога захопу земляў і зліцці з англамі яны ператварыліся ў супольнасць англасаксаў, якая стала дамінантнай на Брытанскіх астравах.

Мова

Мова саксаў стала асновай англасаксонскай мовы, з якой развілася сучасная англійская мова. Адсюль у ірландскай і іншых кельцкіх мовах найменне племя саксаў выкарыстоўваецца для абазначэння сучасных англічан: у ірландскай — «Sasana» (Англія) і «Sasanach» (англічане), у гэльскай — «Sasunn» (Англія) і «Sasunnach» (англійская); хоць у іншых мовах гэтыя назвы вядуцца ад племя англаў.

Цяперашняя абагульненая назва краіны — Англія — паходзіць ад наймення племя англаў, а назва такіх тэрыторый, як Wessex («West-Saxons»), Essex («East-Saxons»), Sussex («South-Saxons») і Middlesex паказвае на іх паходжанне ад саксонскіх пасяленцаў.

Палітычны лад

Аж да падпарадкавання і звароту ў хрысціянства Карлам Вялікім кантынентальныя саксы захоўвалі свой старажытны племянны статут і не мелі караля, а ўсе важныя пытанні вырашалі на штогадовым сходзе старэйшын племя, якое звалася «Тынг» (сяр. ням. «Ding» або англ. «Thing»). Герцагі (военачальнікі) прымалі правадырства над народам толькі на час ваенных канфліктаў.

Плямёны ў складзе саксаў

Вестфалы

Вестфалы жылі пераважна паміж Рэйнам і Везерам, іх імя азначала «заходнія людзі», гэта значыць заходнія саксы.

Остфалы

Остфалы, «усходнія людзі», жылі паміж Везером і Эльбай.

Энгры

Энгры займалі сярод саксаў цэнтральнае становішча, як у геаграфічным, так і ў культурна-грамадскім стаўленні. У іх землях на Везеры знаходзілася Маркло, месца штогадовых сходаў.

Літаратура

Шор Т. У. Глава II. Саксы і іх плямёны // Паходжанне англа-саксонскай расы = Origin of the Anglo-Saxon Race: A Study of the Settlement of England and the Tribal Origin of the Old English People. — Лондан, 1906. — С. 18-33.