Т-18

Т-18 (МС-1 — малы суправаджэння) — савецкі лёгкі пяхотны танк. Створаны ў 1925—1927 гадах. Першы танк савецкай распрацоўкі. Серыйна вырабляўся з 1928 па 1931 год. Усяго ў некалькіх варыянтах было выпушчана 959 танкаў гэтага тыпу, не лічачы прататыпа. У канцы 1920-х — пачатку 1930-х гадоў Т-18 складаў аснову танкавага парку РСЧА, але даволі хутка быў выцеснены больш дасканалым Т-26. Прымяняўся ў баі ў канфлікце на Кітайска-Усходняй чыгунцы, але ў 1938—1939 гадах састарэлыя Т-18 былі ў асноўным знятыя з узбраення або выкарыстоўваліся як нерухомыя агнявыя пункты. У нязначнай колькасці гэтыя танкі яшчэ заставаліся ў войсках у баяздольным стане да пачатку Вялікай Айчыннай вайны і выкарыстоўваліся на пачатковым яе этапе.

Т-18
Т-18 у Бранетанкавымі музеі ў Кубінцы
Т-18 (МС-1) ўзору 1927 г.
Класіфікацыя	лёгкі пяхотны танк
Баявая маса, т	5,30
Экіпаж, чал.	2
Гісторыя
Вытворца	Obukhov State Plant[d] і Матавілінскія заводы[d]
Гады вытворчасці	1928-1931
Гады эксплуатацыі	1928-1942
Колькасць выпушчаных, шт.	959
Асноўныя аператары
Габарыты
Даўжыня, мм	3500, 4380 з «хвастом»
Шырыня, мм	1760
Вышыня, мм	2120
Дарожны прасвет, мм	315
Браніраванне
Тып брані	стальная катаная
Лоб корпуса, мм/град.	16
Борт корпуса, мм/град.	16
Дах корпуса, мм	8
Лоб вежы, мм/град.	16
Борт вежы, мм/град.	16
Дах вежы, мм	8
Узбраенне
Калібр і марка гарматы	37-мм Гочкіса
Тып гарматы	наразная
Даўжыня ствала, калібраў	20
Боекамплект гарматы	104
Прыцэлы	дыяптрычны
Рухомасць
Тып рухавіка	радны 4‑цыліндравы карбюратарны паветранага астуджэння
Тып падвескі	зблакіраванная парамі, на вертыкальных спружынах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя стварэння

Першым вырабленым у СССР стаў Танк М («Чырвонае Сормава», «Рэно-Рускі»), за аснову быў узяты французскі «Рэно» FT-17, некалькі яго асобнікаў былі захоплены Чырвонай арміяй у 1919 годзе.

Трафейны танк «Рэно» FT-17 быў прадастаўлены заводу «Чырвонае Сормава», якому было даручана наладзіць яго серыйную вытворчасць з выпускам першай партыі з 15 адзінак да канца 1920 года. Але машына гэтая больш была падобная да груды металу, як успамінае рабочы і будаўнік танка Іван Ільіч Ваўкоў, на ёй адсутнічаў рухавік, трансмісія і многія іншыя элементы. Канструктарам завода трэба было вырашыць найважнейшую задачу: аднавіць у чарцяжах усе вузлы баявой машыны. Група інжынераў, якую ўзначальваў М. І. Хрулеў і П. І. Салтанаў, узялася за справу, на дапамогу да сормаўцаў прыехалі петраградскія канструктары з Іжорскага завода, а таксама прымалі ўдзел рабочыя завода «АМО».

Пазней стварылі Т-16 і Т-17. Лічбавы індэкс гэтых танкаў узяты з Рэно ФТ-17.

Практычна да пытання вытворчасці танкаў вярнуліся ў 1926 годзе, калі была прынята трохгадовая праграма танкабудавання. Яна прадугледжвала ў якасці плана-мінімуму арганізацыю аднаго танкавага батальёна і вучэбнай роты, аснашчаных пяхотнымі танкамі, а таксама аднаго батальёна і роты, аснашчаных танкеткамі. Па разліках гэта патрабавала вытворчасці 112 машын кожнага з тыпаў. У верасні была праведзена нарада камандавання РККА, кіраўніцтва ГУВП і Гарматна-арсенальнага трэста (ГАТ), прысвечаная пытанням танкабудавання і выбару танка для будучай масавай вытворчасці. FT-17 быў паказаны як залішне цяжкі, маларухомы і слаба ўзброены. А кошт аднаго «М Танка» («Рэно-Рускага») складаў 36 тыс. рублёў, што не адпавядала патрабаванням трохгадовай праграмы, якая прадугледжвала агульныя выдаткі ў 5 млн рублёў для сваёй рэалізацыі пры кошце аднаго пяхотнага танка на ўзроўні 18 тыс. рублёў.

Работы па стварэнні больш дасканалага танка ў СССР да таго часу ўжо вяліся. У 1924 годзе Камісія па танкабудаванні распрацавала ТТП да танка суправаджэння пяхоты, зацверджаныя ў канцы таго ж года. У адпаведнасці з імі, прадугледжвавалася стварэнне танка масай 3 тоны, з узбраеннем з 37-мм гарматы або кулямёта, 16-мм бранёй і максімальнай хуткасцю ў 12 км/г. З 1924 года для пераймання замежнага вопыту на працягу двух гадоў ішло вывучэнне трафейных замежных танкаў, з якіх найбольш спрыяльнае ўражанне зрабіў італьянскі «Фіат 3000», які быў удасканаленым варыянтам FT-17. Адзін пашкоджаны танк гэтай мадэлі, відавочна, захоплены ў ходзе Савецка-польскай вайны, быў перададзены бюро ў пачатку 1925 года. У адпаведнасці з патрабаваннямі камісіі, Танкавае бюро распрацавала праект танка, які атрымаў абазначэнне Т-16. Вясной 1925 года, пасля разгляду праекта ў штабе РСЧА, ТТП былі адкарэктаваныя: дапушчальная маса танка была павялічана да 5 тон, каб забяспечыць размяшчэнне больш магутнага рухавіка, ўстаноўкі гарматы і кулямёта.

Каб паскорыць працу, для вырабу вопытнага ўзору танка быў выбраны завод «Бальшавік», які меў у той час найлепшыя вытворчыя магутнасці. Да сакавіка 1927 года быў скончаны прататып Т-16. Пры агульным падабенстве з FT-17, новы танк за кошт лепшай кампаноўкі меў значна меншую даўжыню корпуса і як следства — меншую масу і лепшую рухавасць; значна меншым, у параўнанні з «Рэно-Рускім», аказаўся і яго кошт. Разам з тым выпрабаванні Т-16 выявілі ў яго мноства недахопаў, пераважна ў сілавой ўстаноўцы і хадавой частцы. Другі прататып, пры пабудове якога былі ўлічаны гэтыя заўвагі, быў скончаны да мая таго ж года і атрымаў пазначэнне Т-18. 11-17 чэрвеня танк быў падвергнуты дзяржаўным выпрабаванням, якія ў цэлым прайшоў паспяхова, і паводле вынікаў якіх ён быў 6 ліпеня прыняты на ўзбраенне пад пазначэннем «малы танк суправаджэння апр. 1927 г.» (МС-1) ці Т-18.