Удзельнік:Lizmitchelll/Черновик

Гэтая стацця аб праве Еўрапейскага саюза. Аб Еўрапейскім праве ў шырокім сэнсе см. стаццю Еўрапейскае права.

Права Еўрапейскага саюза (анг. European Union law, фр.: Droit de l'Union européenne.) — сістэма прававых нормаў, якая рэгулюе працэс еўрапейскай інтэграцыі, парадак стварэння і функцыянавання еўрапейскіх уладарных інстытутаў і связанные з гэтым грамадскія адносіны.

Еўрапейскае права является самастойнай прававой сістэмай, якая знаходзіцца на стыку нацыянальнага права дзяржаў-членаў ЕС і міжнароднага права.

Прынцыпы права ЕС

Сэнс, змест, рэалізацыя і развіццё нормаў права Еўрапейскага саюза адлюстроўваюць яго прынцыпы. Адны прынцыпы непасрэдна існуюць ва ўстаноўчых дагаворах Еўрапейскага саюза, іншыя выпрацаны практыкай Суда Еўрапейскага саюза ў выніку іх тлумачэння. Прынцыпы права ЕС падзяляюцца на функцыянальныя і агульныя.

Функцыянальныя прынцыпы права ЕС

Да функцыянальных прынцыпаў адносяць прынцып вяршэнства права і прынцып прамога дзеяння.

• Прынцып вяршэнства права ЕС означает прыярытэт норм права ЕС над нормамі нацыянальнага заканадаўства дзяржаў-члена. Прававыя нормы нацыянальнага права дзяржаў-сяброў не павінны противоречить нормам права ЕС. Указаны прынцып распространяется не толькі на ўстаноўчыя дагаворы Еўрапейскага саюзу, але і на рад іншых нормативных актаў Еўрапейскага саюзу.

Гарантом выконвання дадзенага прынцыпу выступает Еўрапейскі суд.

• Прынцып прамога дзеяння права ЕС означает непосредственное ужыванне права ЕС на тэрыторыі дзяржаў-членаў. Для ўступлення ў сілу норм Еўрапейскага права няма неабходнасці ў іх трансфармацыі i ў трансфармацыі нацыянальнага правапарадка.

Прынцып прамога дзеяння права з'яуляецца адметнай прыкметай права ЕС ад міжнароднага права. Нормы міжнароднага права рэгулююць адносіны дзяржаў і міжнародных арганізацый. Нормы права ЕС непасрэдна рэгулююць адносіны з удзелам фізічных і юрыдычных твараў. Гэтак, напрыклад, палажэнні рэгламентаў, якія выдаюцца інстытутамі ЕС, становятся непасрэдна дзейнымі на ўсёй тэрыторыі дзяржаў Еўрасаюза з моманту іх сцверджання. У сваю чаргу правілы, якія змяшчаюцца ў артыкулах дамовы аб ЕС для прамога дзеяння, павінны быць выкладзены ясна, у імператыўнай форме і не павінны быць дадаткова абумоўлены вынікамі будучай дзейнасці дзяржаў-членаў і інстытутаў ЕС. У той жа час калі стацця мае характар агульнага прынцыпу ці дэкларацыі, устанавливает мэты і праграму дзейнасці інстытутаў і дзяржаў ЕС, калі ў ёй няма дакладнага і безумоўнага ўказання на канкрэтныя правы і абавязку, якія ўзнікаюць ля дзяржаў сяброў ЕС, фізічных і юрыдычных твараў, то такая стацця прамым дзеяннем валодаць не будзе.

Названыя вышэй прынцыпы былі выпрацаваны практыкай Еўрапейскага суда ў выніку тлумачэння ўстаноўчых дагавораў.

Агульныя прынцыпы права ЕС

Да ліку агульных прынцыпаў права ЕС адносяцца:

прынцып аховы праў і свабод асобы,

прынцып прававой дакладнасці,

прынцып прапарцыянальнасці,

прынцып недыскрымінацыі,

прынцып субсідыярнасці,

а таксама рад працэсуальных прынцыпаў.

Крыніцы права ЕС

Акты першаснага права

Да ліку актау першаснага права адносяць усе устаноўчыя дагаворы Еўрапейскага Саюзу. Па сваёй юрыдычнай прыродзе акты першаснага права з'яуляюцца міжнароднымі дагаворамі. Нормы актаў першаснага права валодаюць вышэйшай юрыдычнай сілай у адносінах да ўсіх іншых нормам Еўрапейскага Саюза, якія змяшчаюцца ў актах другаснага права.

Акты другаснага права

Да актау другаснага права адносяць акты, якія выдаюццаінстытутамі Саюзу, а таксама ўсе іншыя акты, якія прымаюцца на аснове ўстаноўчых дагавораў. Другасны акт можа быць, калі існуюць паўнамоцтвы для яго прыняцця і выкананая бюджэтная дысцыпліна.

Тыпы другасных актаў:

1. Юрыдычна абавязковыя:

• заканадаўчыя: рэгламенты, дырэктывы і вырашэнні, прынятыя на аснове першаснага права
• незаканадаўчыя: акты, прынятыя ў адпаведнасці з паўнамоцтвамі, прадугледжанымі ў заканадаўчым акце

2. Юрыдычна не абавязковыя:

• рэкамендацыі, меркавання і іншыя неабавязковыя для выканання акты

Акты третичного права

Міжнародныя дагаворы паміж краінамі ЕС, якія палягчалі функцыянаванне ЕС, былі паступова замененыя актамі другаснага права. Нельга з дакладнасцю казаць аб актах троеснага права як аб крыніцы еўрапейскага права. [крыніца не 394 дня]

• Канвенцыя аб гарманізацыі законаў у цікавасцях фізічных і прыватных твараў у 4 абласцях
• Канвенцыя каардынацыі дзеянняў дзяржаў-сяброў у паліцэйскім і судовым супрацоўніцтве па крымінальным дзеям
• Канвенцыя, содействующая выкананню пярвічных актаў

Суадносіны права ЕС з нацыянальным правам дзяржаў ЕС

Суадносіны права ЕС з нацыянальным правам дзяржаў, якія уваходзяць у ЕС, будуецца на чатырох прынцыпах:

• Вяршэнства па адносіне к нацыянальным сістэмам права дзяржаў-сяброў. Прынцып означает што ў аказіі калізіі нормы нацыянальнага права і нормы права ЕС преимущественную сілу имеет апошняя.
• Прамое дзеянне. Пад ім понимается непосредственное дзеянне і абавязковая прымянімасць норм права ЕС на ўсёй тэрыторыі Еўрапейскага саюзу і адноснае ўсіх субъектов права.
• Интегрированность у нацыянальныя сістэмы права дзяржаў-сяброў. Прынцып означает, што ўсё нормы права ЕС аўтаматычна инкорпорируются у нацыянальныя прававыя сістэмы дзяржаў-сяброў.
• Юрисдикционная защищенность. Пад ім понимается то, што абавязак забяспечвання абароны норм права ЕС возлагается не толькі на судовыя органы Еўрапейскага саюзу, але і на нацыянальныя судовыя органы дзяржаў-сяброў.

Права ЕС як аўтаномная прававая сістэма

Пытанне аб аўтаномнасці права Еўрапейскага Саюза з'яўляецца адным з асноуных як для яго разумення, так і прымянення. У вынику не прызнання за ім самастойнасці, і аднясенні яго к рэгіянальным нормам міжнароднага права, права ЕС магло бы страциць магчымасць прамога дзеяння на тэрыторыі краін сяброў Еўрапейскага саюза. Гэтае тлумачыцца тым, што месца міжнародна-прававых норм у нацыянальным заканадаўстве вызначаецца канстытуцыйным актам кожнага з дзяржаў. Гэта значыць, што для ўжывання прававых норм права Еўрапейскага саюза была бы адназначна необходна іх ужыванне у нацыянальныя прававыя сістэмы. Адпаведна магла бы паўстаць сітуацыя, калі нормы права Еўрапейскага саюза дзейнічалі б у адных дзяржавах - членах Еўрапейскага саюзу наўпрост, а ў іншых толькі праз выданне нацыянальнага прававога акта. Вызначальным момантам паслужыла пазіцыя Суда Еўрапейскага саюзу. У вырашэнні па дзеі Фламинио Коста ад 15 ліпеня 1964 г. (дзея № 6/64) вельмі выразная характарыстыка права ЕС як асобай прававой сістэмы. «У адрозненні ад звычайных міжнародных дагавораў, дагавор ЕЭС стварыў сваю ўласную прававую сістэму, якая, з уступленнем дагавору ЕЭС у сілу, стала неад'емнай састаўною часткай прававых сістэм дзяржаў сяброў, і палажэнні якой абавязаны ужываць іх суды». Гэтая пазіцыя Суда была і у шматлікіх іншых вырашэннях, яе прытрымліваюцца і іншыя інстытуты Еўрапейскага Саюза. Гэта значыць, па сутнасці, дагавор ЕЭС быў прыроўнены да канстытуцыйных актау, што і дазволіла лічыць момант яго ўступлення ў сілу адпрауной кропкай пачатку існавання права Еўрапейскага саюза як аўтаномнай, самастойнай прававой сістэмы.

Ссылки

• EUR-Lex: Access to European Union law (.) — афіцыйны партал публікацый па праву Еўрапейскага саюзу
• Права Еўрапейскага саюзу