Ішхан, або севанская фарэль (лац.: Salmo ischchan; арм.: Իշխան ձուկ) — від сямейства ласасёвых, эндэмік Арменіі.

Ішхан

Ішхан на армянскай марцы
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Salmo ischchan Kessler, 1877


Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  623498
NCBI  1035833
EOL  211496

Падвіды правіць

 
Севан — месца рассялення Ішхана

Ішхан утварае 4 падвіды, (часам да яго хібна прыпісваюць 5-ы — алабалах) якія адрозніваюцца часам і месцам нерасту, а таксама хуткасцю ўзросту: зімовы бахтак і баджак — азёрныя рыбы, летні бахтак і гегаркуні — прахадныя рыбы. Ішхан — самая буйная фарэль, сустраканая ў СССР: зімовы бахтак дасягае 90 см (бывалі выпадкі лоўлі зімовага бахтака даўжынёй да 104 см), важыць да 17 кг. Падвіды, галоўным чынам, харчуюцца насялялымі ў дна рачкамі-бакаплавамі. Ішхан — асноўная прамысловая рыба возера Севан. Ва ўловах пераважаюць рыбы ва ўзросце 4—6 гадоў (даўжынёй 28—33 см, масай 340—560 г)[1].

Зімні бахтак (Salmo danilewskii) правіць

Зімовы бахтак — самы вялікі прадстаўнік віда севанскай фарэлі. У бакавой лініі ад 104 да 119 лускавінак, жабравых тычачак 16—20. Ва ўзросце 4—5 гадоў зімовы бахтак спее.

Падчас напасу бахтак срабрыста-белы з цёмнай, сталёвага колеру спінай. Малалікі цёмныя плямы аточаны светлым абадком. Самцы да нерасту цямнеюць, плаўнікі іх робяцца амаль чорнымі, светлы абадок на чорных плямах вылучаецца вельмі рэзка, а на баках цела з'яўляюцца 2—3 чырвоныя плямы. Самкі змяняюцца мала, адкладаюць ікру ў самым возеры (каля 4 тысяч ікрынак).

Пасля падзення ўзроўня Севана амаль усе асноўныя нерасцілішчы зімовага бахтака аказаліся на беразе. Цяпер ён сустракаецца вельмі рэдка, галоўным чынам у раёнах захаваных нерасцілішчаў. Да зніжэння ўзроўня вод Севана прамысловы запас зімовага ішхана складаў каля 1,5 млн асобін.

Гегаркуні (Salmo ischchan gegarkuni) правіць

 
Гегаркуні (Salmo ischchan gegarkuni)

Гегаркуни — прахадная форма фарэлей Севана. На целе малявак цёмныя папярочныя палосы і карычнева-жоўтыя і чырвоныя плямы. Асобіны старэй года нагульваюцца ў возеры. Афарбоўка падобна з афарбоўкай зімовага ишхана, але здаецца трохі цямней з-за буйнейшых і часта размешчаных плям, сустракаюцца асобіны вагой да 16 кг. Гегаркуні харчуецца не толькі бентас, як яго суродзічы, але і заапланктонамі. Размнажаецца гегаркуні вылучна ў рэчках, у іх вытокаў.

Да зніжэння ўзроўня вод Севана прамысловы запас гегаркуні складаў каля 1,6 млн асобін. Некаторая частка маладняку гегаркуни не скочваецца ў возера, і ператвараецца ў жылую форму падобную ручаёвай фарэлі, якую завуць алабалах (аналагічна сітуацыі з азёрнай кумжай і еўрапейскай ручаёвай фарэллю).

Летні бахтак (Salmo ischchan aestivalis) правіць

Летні бахтак адкладае ікру вясной і летам у рэчкі, якія ўпадаюць у возера, і ў самым возеры, у прадутокавых пляцоўках. Памер летняга бахтака дасягае да 55 см у даўжыню, маса — 1,9 кг, лік лускавінак у бакавой лініі 105—117.

Рыба спее ва ўзросце ад 2 да 7 гадоў, яна менш пладавітая, чым зімовы бахтак: адкладае ў сярэднім 1200 ікрынак на грунце з жвіру і галькі. На баках цела ў летняга ішхана нярэдка сустракаюцца чырвоныя плямы. Да сярэдзіны 1940-х гадоў прамысловы запас гэтай формы ацэньваўся ў 1,7 млн асобін, да 60-х гадоў — у 0,8 млн асобін, у наш час — яна роўная некалькім тысячам асобнікаў.

Баджак (Salmo ischchan danilewskii) правіць

Баджак — самы маленькі па памеры прадстаўнік севанскай фарэлі: даўжыня яго цела не перавышае 33 см, маса 224 г. Сярэдняя даўжыня гэтых рыб — 24—26 см. У самцоў баджака, асабліва ў дробных, на баках нярэдка сустракаюцца чырвоныя плямы. Нерасціцца баджак толькі ў возеры, у 3—4-ох гадовым узросце. У адрозненне ад астатніх падвідаў ішхана, баджак не будуе гнёздаў, а раскідае сваю ікру па дне возера, на глыбінях ад 0,5 да 15 м у кастрычніку — лістападзе пры тэмпературы 10°С[2].

Галоўныя асаблівасці баджака — вялікае вока, кароткае рыла, вузкі лоб, кароткія падставы спіннога і анальнага плаўнікоў, меншае ў параўнанні з іншымі расамі лік жабравых тычачак (15—20). Баджак ніколі не размнажаецца штучным шляхам[3].

Зноскі