Сяргей Канстанцінавіч Заранка: Розніца паміж версіямі

'''Сяргей Канстанцінавіч Заранка''' (24 верасьняверасня ([[6 кастрычніка]]) [[1818]], [[вёска Ляды, Дубровенскі раён|Ляды]], цяпер [[Дубровенскі раён|Дубровенскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] — 20 снежня ([[1 студзеня]]) [[1871]], [[Масква]], [[Расійская імперыя]]) — жывапісец-партрэтыст.

Нарадзіўся ў маёнтку князя Ксаверыя Любамірскага [[вёска Ляды, Дубровенскі раён|Ляды]] Магілёўскай губерні (цяпер [[Дубровенскі раён]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]). У сярэдзіне 1820-х гг. сям’ясям'я Заранкаў атрымала «вольную» і пераехала ў Пецярбург, дзе таленавіты хлопец ўладкаваўся на службу да князёў Галіцыных. Паводле адных звестак атрымаў папярэдняе мастацкае навучанне ў Аўрорына, дыякана Траецкага падворка, а паводле іншых у сяле Сафонаўка Вышневалоцкага павета, у школе Венецыянава, які дапамог яму ўладкавацца ў акадэмічную майстэрню пейзажыста М. Вараб’ёваВараб'ёва. Вучыўся ў 3-й Санкт-Пецярбурскай гімназіі і адначасова, як пабочны, ў Акадэміі Мастацтваў, дзе аказваў значныя поспехі.

З ранняга дзяцінства Заранка адчуваў матэрыяльны прыгнёт і ўжо ў пятнаццаць гадоў павінен быў зарабляць грошы, каб падтрымліваць сям’юсям'ю. Тая жа матэрыяльная незабяспечанасць прымушала мастака прымаць месца настаўніка малявання спачатку ў Дваранскім палку, а затым у Маскоўскім вучылішчы жывапісу. Малодшыя браты: Мікалай — мастак, Васіль — мастак, Юзік — архітэктар; вучыліся і скончылі Акадэмію, але заўчасна памёрліпамерлі маладымі. Заранка пакутаваў ад хваробы вачэй і пэўны час быў амаль сляпы. Неўзабаве зрок вярнуўся толькі на адно вока, а ў другім зрабілася «цёмная вада», так што ён працаваў заўсёды з адным вокам, чытаў, пісаў і не ўжываў акуляраў да самой смерці.

[[16 мая]] [[1836]] года атрымаў срэбны медаль 3-й ступені за перспектыўную карціну «ФельдмаршалскаяФельдмаршальская зала ў Зімовым Палацы». У гэтым жа годзе яму была ўручаная грашовая прэмія за партрэт з натуры.

Праз два гады, [[30 верасня]] [[1838]] года, Заранка атрымоўвае званне пазакласнага мастака. [[14 студзеня]] [[1842]] года срэбны медаль 1-й ступені, а ў сакавіку таго жа году Акадэмія даручыла яму працу на званне акадэміка: «Унутранасць ПецярбурскайПецярбургскай Мікольскай царквы ў верхнім паверсе». Гэта вядомая карціна ў Рускім Музеі напісаная ў 1842—1843 гг. Падаўшы у Акадэмію сваю карціну, Заранка звярнуўся з прашэннем, просячы выдаць яму гэтую карціну, каб ён мог яе прадаць. Акадэмія карціны не вярнула, але прызначыла мастаку прэмію ў памеры 300 рублёў з «сумы, прызначанай на ўхвалу мастакоў».

У 1843 годзе Заранка ненадоўга пераяжджаепераязджае ў Маскву, дзе служыць настаўнікам малявання ў Аляксандраўскім сірочым інстытуце і ў Маскоўскім палацавым архітэктурным вучылішчы, малюе абразы для розных цэркваў.

Увосені 1846 г. мастака пераводзяць у [[Санкт-Пецярбург]]. Тут ён сур’ёзнасур'ёзна прыняўся за партрэтны жывапіс, выкладае маляванне ў Дваранскім палку (з 1851 г. Канстанцінаўскі кадэцкі корпус). На акадэмічнай выставе 1849 г. з'явіліся два стракатыя партрэты яго пэндзлю: генерала Ламноўскага і спевака О. Пятрова.

У [[1850]] годзе Заранка хадайнічае аб заданні Акадэміяй праграмы на званне прафесара гістарычнага жывапісу. Акадэмія Мастацтваў задавальняе жаданне свайго таленавітага вучня прызначыць яму праграму. Але Заранка не выканаў гэтай карціны і атрымаў званне прафесара ў тым жа [[1850]] годзе за партрэт віцэ-прэзідэнта Акадэміі графа Ф. П. Талстога. Такім чынам мастак атрымаў званне мастака і акадэміка «па класе жывапісу перспектыўнага» і які жадаў стаць прафесарам «гістарычнага жывапісу», быў удастоены гэтага звання за партрэт. З'яўленне партрэтаў Заранкі на выставе 1850 года было выдатнай нечаканасцю. Водгукі сучаснікаў аб партрэтах Заранкі дзівяць сваім ухваленнем. Далей, партрэты Заранкі характарызаваліся, як «ажыўленне натуры», сцвярджалася, што ён «даказаў паданнем жывой натуры, што яна вышэй усяго», і што ён «стварыў цалкам новы род партрэтнага жывапісу, які можна назваць пластычнай рэчаіснасцю. Партрэты Заранкі жывуць і дыхаюць. Ён паведамляе дзіўную жвавасць вачам». Такое захопленае дачыненне да партрэтаў змянілася да канца 60-х і пачатку 70-х процілеглым. Даказвалася, што «перспектыўны жывапісец заставаўся і ў партрэтах перспектыўным жывапісцам, і можа быць менавіта гэтаму боку, гэтаму перспектыўнаму малюнку твараў, гэтай мундзірнасці і бестыповасцібезтыповасці іх абавязаны быў Заранка ў 50-х гадах сваёю вядомасцю».

У Пецярбурзе мастак пражыў дзесяць гадоў і напісаў свае лепшыя партрэты: Танеева (1853), пецярбурскагапецярбургскага «гарадскога галавы» І. П. Леснікова, С. М. Галіцына (1857), сям’ісям'і Турчанінавых, сям’ісям'і Латкіных (у інтэр’ерыінтэр'еры) і іншых.

У 1865 годзе Заранка быў выкліканы ў Санкт-Пецярбург, каб выконваць партрэты імператарскай сям’ісям'і для Эрмітажа. Над гэтаю замовай ён працаваў пяць гадоў.

У 1870 годзе зноў вярнуўся у Маскву, дзе раптоўна памёр ад разрыва сэрца, пакінуўшы сваю сям’юсям'ю ў вялікай нястачы. Пахаваны на могілках найстаражытнага ў Маскве АляксеяўскагаАляксееўскага жаночага манастыра, заснаванага ў 14 стагоддзі ў Красным Сяле.

Арыгінальны мысляр, Заранка пакінуў занатоўкі пад назвай «Кіраўніцтва да жывапісу» і шэраг артыкулаў, нататак і «меркаваньняўмеркаванняў» па тэорыі мастацтва і мастацкай педагогіцы.

* «Ответ г. Погодину» — «Современная летопись», 1864, №20№ 20, май, с. 14-15.

* Заранка Сяргей Канстанцінавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П.  Пашкоў [і інш.]. – — Мн., 1998. – — Т. 6. - — С. 537.

* Заранка Сяргей Канстанцінавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: Г. П.  Пашкоў [і інш.]. - — Мн., 1997. - — Т. 3. - — С. 407-408407—408

* Марціновіч А. Акадэмік жывапісу з мястэчка Ляды / А. Марціновіч // Бел. мінуўшчына. — 1997. — №6№ 6. — с. 47.