Вікіпедыя

Шчупак звычайны: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Радок 19:
 
== Апісанне ==
Даўжыня да 1,5 м, маса да 35 кг (звычайна да 1 м i 8 кг). Цела падоўжанае, тарпедападобнае, галава вялікая, пашча шырокая, усеяная вострымі, накіраванымі ўнутр зубамі. Афарбоўка цела плмістая, зменлівая, залежыць ад асяроддзя: шэра-зеленаватая, шэра-жаўтаватая, шэра-бурая, спіна цямнейшая, бакі з буйнымі бурымі ці аліўкавымі плямамі, якія ўтвараюць папярочныя палосы. Спіна цёмная, бруха белаватае з шэрымі крапінкамі. Спінны і анальны плаўнікі аднесены назад. Няпарныя плаўнікі жаўтавата-шэрыя, бурыя з цёмнымі плямамі; парныя — аранжавыя.
 
== Пашырэнне ==
[[Файл:2011. Stamp of Belarus 24-2011-28-07-m2.jpg|thumb|left|Шчупак на паштовай марцы [[Беларусь|Беларусі]]]]
Пашыраны ў прэсных водах [[Еўразія|Еўразіі]] i [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыкі]]. Жыве звычайна ў прыбярэжнай зоне, у водных зарасніках, у непраточных ці слабапраточных водах. На Беларусі трапляецца паўсюдна.
 
== Асаблівасці біялогіі ==
Жыве асела. Трымаецца неглыбокіх, зарослых воднай расліннасцю месцаў, каля захламленых, з хмызвяком берагоў; буйныя шчупакі — на глыбіні. Невялікія чароды ўтварае ў перыяд нерасту і калі збіраецца на зімоўку. Зімуе па глыбіні. Характэрны нераставыя міграцыі ў час вясенняй паводкі. Нераст групавы, каля берагоў.
 
[[Выява:Brochet Luc Viatour.jpg|thumb|left|Шчупак на паляванні]]
Драпежнік, ахвяру падсцерагае ў засадзе, затаіўшыся на доўгі час сярод зараснікаў, і хапае ў моцным кідку. Злоўленых рыб заглынае з галавы. Корміцца рыбайрознымі відамі рыб, пераважна [[плотка]]й і акунём; моладзь — зоапланктонам, дасягнуўшызатым памераў— маляўкамі. Назіраеццца таксама канібалізм, таму ў прыродзе могуць фарміраваца вадаёмы з чыста шчупаковай іхтыяфаўнай. Інтэнсіўнасць кармлення зніжаецца ў перыяд нересту, у сярэдзіне лета, падчас 5змены смзубоў і большў —перыяд маляўкаміледаставу.
 
Зімуе па глыбіні. Характэрны нераставыя міграцыі ў час вясенняй паводкі. Нераст групавы, каля берагоў. Самка ў залежнасці ад памеру і ўзросту адкладвае ад 5 да 240 тыс. ікрынак дыяметам каля 2 мм па ўсёй плошчы нерасцілішча. Развіццё ікры працягваецца 8—14 дзён. Лічынка першы час існуе за кошт жоўцевага мяшка, пасля маляўка пераходзіць на харчаванне дробнымі бесхрыбетнымі (дафніі, цыклопы, лічынкі хіранамід), а дасягнуўшы памераў 5 см — поўнасцю на кармленне моладдзю іншых відаў рыб. Пры спрыяльных умовах ужо да канца першага года жыцця маса цела вырастае да 150 г, а ў трохгадовым узрасце дасягае 640 г і больш.
== Кулінарнае выкарыстанне ==
 
У продаж паступае ў жывым, ахалоджаным, замарожаным і кансерваваным выглядзе. Мяса касцістае, часам пахне цінай, утрымлівае 18,4 % бялку, 1,1 % тлушчу. Вялікую і сярэднюю шчуку часцей за ўсё выкарыстоўваюць рубленай (для рыбных катлетаў, хрыкадэлькі) і фаршыраванай, дробную (дробных шчупакоў масай каля 200—300 грам) адварваюць з вострымі прыправамі: на 1 кг рыбы 0,75 л вады, па 1 карэнняў (морква, пятрушка, селер), 1 цыбуліна, 3 гарошыны чорнага і 1 гарошына душыстага перца, 1 бабковы ліст; усё разам варыцца 5—7 хвілін, затым у адвар кладуць рыбу і вараць да гатоўнасці (прыкладна 20 хвілін), абавязкова на слабым агні, не дапускаючы моцнага кіпення, затым рыбу вымаюць шумоўкай, выкладваюць на разагрэтае блюда, пасыпаюць зелянню пятрушкі і падаюць з адварным картапляным і сметанковым маслам. Дробнага шчупака можна таксама смажыць, выкарыстоўваць для вухі. У англічанаў у сяр. [[XX стагоддзе|XX ст.]] шчупак лічыўся самай смачнай і дарагой рыбай. У некаторых краінах і па сёняшні дзень стравы з шчупака лічацца дэлікатэснымі.▼
== Гаспадарчае значэнне ==
Мяса шчупака ўтрымлівае каля 2—3 % тлушчу, з'яўляецца каштоўным дыетычным прадуктам. Адзін з асноўных прамысловых відаў, ахвотна здабываецца і рыбакамі-аматарамі. У рыбных сажалках шчупак з'яўляецца «біялагічным меліяратарам», выядае дробязь непатрэбных відаў рыб (плоткі, акуня, ярша, дробнага карася і інш.), канкурентаў [[карп]]а.
 
[[Файл:Isère Brochet du lac de Monteynard.jpg|thumb|Прыгатаваны шчупак]]
▲У продаж паступае ў жывым, ахалоджаным, замарожаным і кансерваваным выглядзе. Мяса касцістае, часам пахне цінай, утрымлівае 18,4 % бялку, 1,1 % тлушчу. Вялікую і сярэднюю шчукурыбу часцей за ўсё выкарыстоўваюць рубленай (для рыбных катлетаў, хрыкадэлькі) і фаршыраванай, дробную (дробных шчупакоў масай каля 200—300 грам) адварваюць з вострымі прыправамі: на 1 кг рыбы 0,75 л вады, па 1 карэнняў (морква, пятрушка, селер), 1 цыбуліна, 3 гарошыны чорнага і 1 гарошына душыстагадухмянага перцаперцу, 1 бабковы ліст; усё разам варыцца 5—7 хвілін, затым у адвар кладуць рыбу і вараць да гатоўнасці (прыкладна 20 хвілін), абавязкова на слабым агні, не дапускаючы моцнага кіпення, затым рыбу вымаюць шумоўкай, выкладваюць на разагрэтае блюда, пасыпаюць зеляннюзелянінай пятрушкі і падаюць з адварным картапляным і сметанковым маслам. Дробнага шчупака можна таксама смажыць, выкарыстоўваць для вухіюшкі. У англічанаў у сяр. [[XX стагоддзе|XX ст.]] шчупак лічыўся самай смачнай і дарагой рыбай. У некаторых краінах і па сёняшні дзень стравы з шчупака лічацца дэлікатэснымі.
 
== Літаратура ==
* ''Фядосаў А.'' Шчупк // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5 т. Т. 5. — Мн.: БелСЭ, 1986.
* ''Гричик В. В., Бурко Л. Д.'' Животный мир Беларуси. Позвоночные: учеб. пособие. — Мн.: Изд. центр БГУ, 2013. ISBN 978-985-553-128-0
 
[[Катэгорыя:Шчупаковыя]]
[[Катэгорыя:Жывёлы, апісаныя ў 1758 годзе]]
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Шчупак_звычайны"