Дзмітрый Дзмітрыевіч Шастаковіч: Розніца паміж версіямі

'''Дзмітрый Дзмітрыевіч Шастаковіч''' ({{Lang-ru|Дмитрий Дмитриевич Шостакович}}) (12 (25) верасня [[1906]], [[Санкт-Пецярбург]], [[Расійская імперыя]] — {{ДС|9|8|1975}}, [[Масква]], [[СССР]]) — савецкі кампазітар, піяніст, педагог і грамадскі дзеяч. Адзін з найбуйнейшых кампазітараў XX стагоддзя,. які аказаўАказаў вялізны ўплыў на развіццё сусветнай музычнай культуры.

Шастаковіч дамогся вядомасці ў Савецкім Саюзе пад патранатам савецкага начальніка [[Міхаіл Мікалаевіч Тухачэўскі|Міхаіла Тухачэўскага]], але пазней меў складаныя і цяжкія адносіны з уладай. Тым не менш, ён атрымаў ўзнагароды і дзяржаўныя ўзнагароды і служыў у [[Вярхоўным Савеце РСФСР]] (1947-1962 гг.) І [[Вярхоўны Савет СССР|Вярхоўным Савеце Савецкага Саюза]] (з 1962 года да яго смерці).

Прадзед Шастаковіча па бацькоўскай лініі - Пётр Міхайлавіч Шастаковіч (1808-1871) - нарадзіўся ў мястэчку [[Шэметава (вёска, Мядзельскі раён)|Шэметава]] ([[Завілейскі павет, Расійская Імперыя|Завілейскі павет]] [[Віленская губерня|Віленскай губерні]]). Пётр Міхайлавіч, спачатку вольны слухач Віленскай медыка-хірургічнай акадэміі (з 1834 году), скончыў яе ў 1837 са званнем ветэрынарнага лекара<ref>Bieliński J. Stan nauk lekarskich za czasów Akademii Medyko-chirurgicznej wileńskiej, bibliograficznie przedstawiony. Warszawa, 1889. S. 751.</ref>, калежскі асэсар, жыў у [[Екацярынбург]]у, з 1858 - у [[Казань|Казані]]. У саракавыя гадзе XIX стагоддзя Пётр Міхайлавіч з жонкай Марыяй-Юзэфаю Ясінскай апынуўся ў [[Екацярынбург]]у. Тут 27 студзеня 1845 года ў іх нарадзіўся сын, названы Баляславам-Артурам. Баляслаў-Артур (1845-1919) удзельнік народавольчаскага руху, у 1866 быў асуджаны і высланы з [[Масква|Масквы]] ў [[Томск]], затым у Нарым. Там жа нарадзіўся Дзмітрый Баляслававіч Шастаковіч (1875-1922), бацька кампазітара. У сярэдзіне 1890-х ён пераехаў у [[Пецярбург]], дзе вывучаўвучыўся гісталогііне фізіка-матэматычным факультэце ў [[Пецярбургскі універсітэт|Пецярбургскім універсітэце]], пасля заканчэння якога быў прыняты на працу ў Палату мер і вагаў. Дзед Шастаковіча па лініі маці, Васіль Какаўлін (1850-1911), быў адным з начальнікаў на залатых капальнях у БодайбоБадайбо. Яго дачка, Соф'я Васільеўна (1878-1955), была піяністкай і вучылася спачатку ў [[Іркуцк]]у, а затым - у Пецярбургскай кансерваторыі ў Аляксандры Разанавай. У Пецярбургу яна пазнаёмілася з Дзмітрыем Шастаковічам, а ў 1903 годугодзе адбылося вяселле.

Дзмітрый Дзмітрыевіч Шастаковіч нарадзіўся ў доме № 2 па Падольскай вуліцы, дзе Д. І. Мендзялееў ў 1906 годзе зняў у арэнду першы паверх для ГарадскіГарадской праверачнымпаверачнай палаткіпалаты.

У 1915 г. Шастаковіч паступіў у Камерцыйную гімназію Марыі Шыдлоўскай, і да гэтага ж часу адносіцца яго першыя сур'ёзныя музычныя ўражанні: пасля наведвання прадстаўлення оперы [[Мікалай Андрэевіч Рымскі-Корсакаў|М. А. Рымскага-Корсакава]] [[Казка пра цара Салтана (опера)|«Казка пра цара Салтана»]] юны Шастаковіч заявіў пра сваё жаданне сур'ёзна заняцца музыкай. Першыя ўрокі гульні на фартэпіяна давала яму маці, і празьпраз некалькі месяцаў заняткаў Шастаковіч змог пачаць навучанне ў прыватнай музычнай школе вядомага ў той час фартэпіяннага педагога І. А. Глясера.

Навучаючыся ў Глясера, Шастаковіч дасягнуў некаторых поспехаў у фартэпіяннай выканальніцтва, аднак той не падзяляў цікавасць свайго вучня да кампазіцыі, і ў 1918 году Шастаковіч пакінуў яго школу. Летам наступнага года юнага музыканта слухаў [[Аляксандр Канстанцінавіч Глазуноў|А. К. Глазуноў]], які ўхвальнапахвальна адазваўся аб яго кампазітарскай таленце. Увосень 1919 года Шастаковіч паступіў у [[Санкт-Пецярбургская дзяржаўная кансерваторыя імя М. А. Рымскага-Корсакава|Петраградскую кансерваторыю]], дзе вывучаў гармонію і аркестроўку пад кіраўніцтвам [[Максіміліян Штайнберг|М. А. Штайнберга]], контрапункт і фугу - у [[Мікалай Аляксандравіч Сакалоў (кампазітар)|М. А. Сакалова]], паралельна таксама займаючыся дырыжыраваннем. У канцы 1919 года Шастаковіч напісаў свой першы буйны аркестраваны твор — Скерцо fis-moll.

У кансерваторыі вучыўся старанна і з асаблівай стараннасцю, нягледзячы на ​​цяжкасці таго часу: [[Першая сусветная вайна]], рэвалюцыя, грамадзянская вайна, разруха, голад. У кансерваторыі зімой не было ацяплення, дрэнна хадзіў транспарт, і многія кідалі музыку, прапускалі заняткі. Шастаковіч жа «грыз граніт навукі". Амаль штовечар яго можна было бачыць на канцэртах Петраградскай філармоніі, якая зноў адкрылася ў 1921 годзе.

ЦяжкаяЦяжкае жыццё пры паўгалодным існаванні (кансерваторскі паёк быў вельмі малы) прывялапрывяло да моцнага знясілення. У 1922 годзе памёр бацька Шастаковіча, сям'я засталася без сродкаў да існавання. А праз некалькі месяцаў Шастаковіч перанёс цяжкую аперацыю, што ледзь не каштавала яму жыцця. Нягледзячы на ​​якое пахіснулася​​слабое здароўе, ён шукае працу і ўладкоўваецца піяністам-тапёромтапёрам у кінатэатркінатэатры. Вялікую дапамогу і падтрымку ў гэтыя гады аказвае Глазуноў, які здолеў выклапатаць Шастаковічу дадатковаядадатковы пайкапаёк і персанальную стыпендыю.

У 1923 годзе Шастаковіч скончыў кансерваторыю па класе фартэпіяна (у Л. У. Нікалаева), а ў 1925 году - па класе кампазіцыі (у М. А. Штайнберга). Яго дыпломнай працай была [[Сімфонія № 1 (Шастаковіч)|Першая]] сімфонія. Навучаючыся ў аспірантуры кансерваторыі, выкладаў чытанне партытур ў музычным тэхнікуме імя М. П. Мусаргскага. Па традыцыі, ўзыходзячай да РубінштэйнРубінштэйна, Рахманінава і Пракоф'евуева, Шастаковіч збіраўся працягнуць кар'еру іканцэртуе як канцэртуе піяніст, і як кампазітар. У 1927 годзе на Першым Міжнародным [[Конкурс піяністаў імя Шапэна|конкурсе піяністаў імя Шапэна]] ў Варшаве, дзе Шастаковіч выканаў таксама санату ўласнага сачынення, ён атрымаў ганаровы дыплом. На шчасце, незвычайны талент музыканта яшчэ раней, падчас сваіх гастроляў у [[СССР]], заўважыў знакаміты нямецкі дырыжор [[Бруна Вальтэр]]; пачуўшы Першую сімфонію, Вальтэр зараз жа папрасіў Шастаковіча даслаць партытуру яму ў Берлін; замежная прэм'ера сімфоніі адбылася 22 лістапада 1927 г. у Берліне. Услед за Бруна Вальтэрам Сімфоніюсімфонію выконвалі ў Германіі - [[Ота Клемперэр]], у ЗША - [[Леапольд Стакоўскі]] (амерыканская прэм'ера 2 лістапада 1928 г. у Філадэльфіі) і [[Артура Тасканіні]], тым самым зрабіўшы рускага кампазітара знакамітым.

У 1927 г. адбыліся яшчэ два значных падзеі ў жыцці Шастаковіча. У студзені ў Ленінградзе пабываў аўстрыйскі кампазітар Нававенскай школы Альбан Берг. Прыезд Берга быў абумоўлены расійскайсавецкай прэм'ерай яго оперы «[[Воццек]]», што стала велізарнай падзеяй у культурным жыцці краіны, а таксама натхніла Шастаковіча прыняцца за напісанне оперы «Нос», па аповесці [[Мікалай Васільевіч Гогаль|М. В. Гогаля]]. ІншымІншай важным падзеяй з'явілася знаёмства Шастаковіча з [[Іван Іванавіч Салярцінскі|І. І. Салярцінскага]], які падчас сваёй шматгадовай дружбы з кампазітарам узбагачаў Шастаковіча знаёмствам з творчасцю вялікіх кампазітараў мінулага і сучаснасці.

Тады ж, у канцы 1920-х і пачатку 1930-х гг., Былібылі напісаныя наступныя дзве сімфоніі Шастаковіча - абедзве з удзелам хору: [[Сімфонія № 2 (Шастаковіч)|Другая]] ( «Сімфанічнае прысвячэнне Кастрычніку», на словы [[Аляксандр Ільіч Безыменскі|А. І. Безыменскага]]) і [[Сімфонія № 3 (Шастаковіч)|Трэцяя]] ( «Першамайская» , на словы [[Сямён Кірсанаў|С. І. Кірсанава]]).

У творчасці Д. Д. Шастаковіча прыкметнапрыкметны ўплыў любімых і ўшанаваныхшанаваных ім кампазітараў: [[Іаган Себасцьян Бах|І. С. Баха]] (у яго фугах і пасакаліях), [[Людвіг ван Бетховен|Л. Бетховена]] (у яго пазнейшых квартэтах), [[Пётр Ільіч Чайкоўскі|П. І. Чайкоўскага]], [[Густаў Малер|Г. Малера]] і збольшага [[Сяргей Васільевіч Рахманінаў|С . В. Рахманінава]] (у яго сімфоніях), [[Альбан Берг|А. Берга]] (збольшага - нароўні з [[Мадэст Пятровіч Мусаргскі|М. П. Мусаргскага]] ў яго операх, а таксама ў выкарыстанні прыёму музычнага цытавання). З рускіх кампазітараў найбольшую любоў Шастаковіч сілкаваўадчуваў да Мусаргскага,. дляДа яго опер [[Барыс Гадуноў (опера)|«Барыс Гадуноў»]] і [[Хаваншчына (опера)|«Хаваншчына»]] Шастаковіч зрабіў новыя аркестроўкі. Ўплыў Мусаргскага асабліва прыкметнапрыкметны ў асобных сцэнах оперы [[Лэдзі Макбет Мцэнскага павета (опера)|«Лэдзі Макбет Мцэнскага павета»]], у [[Сімфонія № 11 (Шастаковіч)|Адзінаццатай сімфоніі]], а таксама ў сатырычных працах.

Найбольш вядомая рыса музычнай мовы Шастаковіча - гармонія. Хоць у яе аснове заўсёды ляжала мажорна-мінорная танальнасць, кампазітар паслядоўна, на працягу ўсяго жыцця выкарыстаў асаблівыя гукарад (мадалізмы), якія надавалі пашыранай танальнасці ў аўтарскай рэалізацыі спецыфічную характэрнасць. Расійскія даследчыкі (А.Н Даўжанскі, [[Юрый Мікалаевіч Холапаў|Ю. Н. Холапаў]] і інш.) Апісваліапісвалі гэтую гукавышынныхгукавышынную характэрнасць абагульнена як «лады Шастаковіча».

Цёмны, змрочна згушчанагазгушчаны каларыт мінорнага лада ў Шастаковіча<ref>Некаторыя музыказнаўцы называюць падобную разнавіднасць мінорнай лада «супермінорам».</ref>, з пункту гледжання тэхнікі кампазіцыі рэалізуецца, перш за ўсё, у 4-прыступкіпрыступкавых гукарадгукарадах ў аб'ёме [[Кварта (інтэрвал)|паменшанай кварты]] («гемікварты»), якая сімвалічна змяшчаецца ў самой манаграмайманаграме Шастаковіча: DSCH (''es¹''-h в ''d¹-es¹-c¹-h''). На аснове 4-прыступкавай гемікварты кампазітар выбудоўвае 8- і 9-прыступковыя лады ў дыяпазоне [[Актава|паменшанай актавы]] («геміактавы»). Якой-небудзь адной, асабліва пераважнай, разнавіднасці геміактаўнага лада ў музыцы Шастаковіча не вылучаецца, паколькі аўтар ад сачыненнісачынення да складаннясачынення вынаходліва камбінуе гемікварту з рознымі [[Дыатаніка|дыатанічаскімі]] і [[Міксадыатаніка|міксадыатанічаскімі]] гукарадамі.

Па словах даследчыка Шастаковіча Джэрарда МакБерни, грамадскае меркаванне дзеліццападзяляецца на тое,супярэчлівыя ці«яго музыка з'яўляецца яго музыка «праніклівай і арыгінальнай, як некаторыя сцвярджаюць,» або, як«музыка лічаць іншыядругасная, вытворныя, кепскія, пустыякепская і былыя ва ўжыванніпустая». [[Уільям Уолтон]], назваў яго «найвялікшым кампазітарам 20-га стагоддзя». Музыказнаўца Дэвід Фаннинг заключае ў слоўніку Гроўва, што «ва ўмовах супярэчлівага ціску афіцыйных патрабаванняў, масавых пакут суайчыннікаў і яго асабістых ідэалаў гуманітарнай і грамадскай службы яму ўдалося стварыць музычную мову каласальнай эмацыянальнай сілы».