Літоўская Савецкая Рэспубліка: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др Выдаленне гутарковых неалагізмаў., перанесена: напрыканцы → пад канец (2) з дапамогай AWB
Радок 38:
 
== Утварэнне ==
[[Германская імперыя]] атрымала паражэнне ў [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайне]] і [[11 лістапада]] [[1918]] года падпісала Першае Камп'енскае перамір'е, паводле якога краіна пагаджалася на спыненне баявых дзеянняў. Узброеныя сілы Германіі пачалі адступаць ад тэрыторый [[Обер-Ост]]а. Праз два дні ўрад Савецкай Расіі адмовіўся ад умоў Брэсцкага міру, згодна з якім яна, у прыватнасці, прызнавала незалежнасць Літвы<ref>{{Кніга|аўтар = Langstrom, Tarja.|частка = |загаловак = Transformation in Russia and International Law|арыгінал = |спасылка = http://books.google.by/books?id=_Y1ITouKQooC&hl=ru&source=gbs_navlinks_s|адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = Martinus Nijhoff Publishers|год = 2003|том = |старонкі = 52|старонак = 494|серыя = |isbn = 90-04-13754-8|тыраж = }}</ref>. Савецкае кіраўніцтва пачало наступ на заходнія тэрыторыі былой Расійскай імперыі, дзе былі абвешчаныя новыя незалежныя дзяржавы — [[Эстонія]], [[Латвія]], [[Літва]], [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларусь]], [[Украінская Народная Рэспубліка|Украіна]] і [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польшча]]. Наступ ажыццяўляўся з мэтай распаўсюджання г.зв. пралетарскай рэвалюцыі і замены мясцовых нацыянальных рухаў стварэннем савецкіх рэспублік<ref>{{Кніга|аўтар = Davies, Norman.|частка = |загаловак = Europe: A History|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = HarperPerennial|год = 1998|том = |старонкі = 934|старонак = |серыя = |isbn = 0-06-097468-0|тыраж = }}</ref>. Савецкія сілы рушылі ўслед адыходзячым нямецкім войскам, у выніку чаго напачатку практычна бяскроўна былі заняты цэнтральныя часткі Беларусі, а потым, напрыканцыпад канец снежня [[1918]] года была дасягнута тэрыторыя сучаснай Літвы<ref name=alisauskas>{{Кніга|аўтар = Ališauskas, Kazys.|частка = XV|загаловак = Lietuvos kariuomenė (1918–1944)|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = Lietuvių enciklopedija|месца = Boston, Massachusetts|выдавецтва = Lietuvių enciklopedijos leidykla|год = 1953-1966|том = |старонкі = 94-99|старонак = |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>.
 
=== Абвяшчэнне ===
Радок 47:
Пазней, у маніфесце, датаваным [[16 снежня]], было аб'яўлена пра стварэнне Літоўскай ССР<ref name=jurgela/>. [[19 снежня]] гэтага ж года маніфест быў апублікаваны ў расійскай газеце «Известия», а потым зачытаны па радыё<ref name=cepenas/>; праз пяць дзён маніфест быў распаўсюджаны ў Вільні<ref>{{Кніга|аўтар = Antanas Drilinga.|частка = |загаловак = Lietuvos Respublikos prezidentai|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Vilnius|выдавецтва = Valstybės leidybos centras|год = 1995|том = |старонкі = 51|старонак = |серыя = |isbn = 9986-09-055-5|тыраж = }}</ref>. Праект маніфесту быў падрыхтаваны непасрэдна Міцкявічусам-Капсукасам і змяшчаў у канцы лозунг «Няхай жыве Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка [разам] з Савецкай Літвой!»<ref name=cepenas/>. Канечне маніфест быў адрэдагаваны тагачасным народным камісарам па справах нацыянальнасцей [[Іосіф Сталін|Сталіным]] і іншымі сябрамі РКП, у выніку чаго лозунг набыў выгляд «Няхай жыве вызваленая савецкая Літва!»<ref name=cepenas/>. Міцкявічус-Капсукас не жадаў устанаўлення незалежнай савецкай рэспублікі, агітуючы супраць сепаратызму; да гэтых ідэй ён прыйшоў пад уплывам [[Роза Люксембург|Розы Люксембург]]<ref>{{Кніга|аўтар = White, James D.|частка = 46|загаловак = National Communism and World Revolution: The Political Consequences of German Military Withdrawal from the Baltic Area in 1918–19|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = Europe–Asia Studies|месца = |выдавецтва = |год = 1994|том = 8|старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>.
 
Новаўтвораная ЛСР папрасіла дапамогі з боку РСФСР. [[22 снежня]] РСФСР прызнала незалежнасць савецкай Літвы<ref name=eidintas>{{Кніга|аўтар = Eidintas, Alfonsas.|частка = |загаловак = Lietuvos Respublikos prezidentai|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Vilnius|выдавецтва = Šviesa|год = 1991|том = |старонкі = 36|старонак = |серыя = |isbn = 5-430-01059-6|тыраж = }}</ref>, у той жа дзень Чырвоная армія авалодала мястэчкамі [[Езяросы]] і [[Свянцяны]] (на апошняе прэтэндаваў урад БНР), у наступным актыўнасць Часовага ўрада рэзка знізілася<ref name=jurgela/>, а армія незалежнай Літвы, будучы вельмі маладой, не здолела аказаць супраціву савецкаму наступу. [[5 студзеня]] Чырвоная армія, наўзамен польскай самаабароне, узяла пад кантроль Вільню. Ужо напрыканцыпад канец студзеня гэтага ж года Чырвоная армія кантралявала большую частку Літвы<ref name=alisauskas/>, пакінуўшы пад кантролем незалежнай Літвы толькі рэгіён [[Жамойць|Жамойці]] і наваколляў.
 
У межах савецкага наступу падобныя прарасійскія савецкія ўтварэнні былі створаныя і ў іншых краінах Балтыі ([[Латвійская Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка]], [[Эстляндская працоўная камуна]])