Красны Бераг (Жлобінскі раён): Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др троху фарматавання, вымагае рэдактарскай працы, але даглядзець можа |
|||
Радок 57:
}}
'''Кра́сны Бе́раг'''
== Геаграфія ==
===
Размешчаны на паўночным захадзе Гомельскай вобласці, за 3
===
* Краснабярэжская Слабодка
* Марусенька — 0,5 км.
* Клімаўка — 1,5 км.
* Казіміраўская Слабодка — 1,9 км.
* Гарбачоўка — 2,1 км.
* Чырвоная Слабада — 4,0 км.
* Сенажаткі — 4,0 км.
* Антушы — 4,4 км
* Радуша — 5,0 км.
* Ухватаўка — 5,2 км.
* Побалава — 5,4 км.
== Гідраграфія ==
На правым беразе ракі Дабосна (Добысна) (прыток
== Транспарт ==
Транспартныя сувязі па электрыфікаванай чыгуначнай лініі [[
Планіроўка Краснага Берага складаецца з двух падзеленых чыгункай частак: паўночнай (доўгая крывалінейная і паралельная да яе прамалінейная вуліцы блізкай да мерыдыянальнай арыентацыі) і паўднёвай (забудова ў шыротным кірунку з абодвух бакоў чыгункі).
Радок 102 ⟶ 92:
== Гісторыя ==
У 1528 годзе мясцовы памешчык Аляксей Зяньковіч прадаў свае драўляныя будовы іншаму ўладару. Вось з гэтых пісьмовых крыніц дакладна вядомая вёска Красны Бераг, якая ў той час уваходзіла ў Рэчыцкі павет Мінскага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Пасля Аляксея Зяньковіча да пачатку ХХ стагоддзя ўладарамі Краснага
У 1654 годзе на долю жыхароў Краснага Берагу выпалі жорсткія выпрабаванні. Навакольныя вёскі, у тым ліку і Красны Бераг, амаль зусім зніклі. Да восені 1708 года Карл XII вымушаны быў павярнуць на поўдзень у кірунку Ўкраіны, і Красны Бераг апынуўся на шляху войскаў шведскага караля.
Радок 110 ⟶ 100:
16 (28) лістапада 1873 года першы цягнік прайшоў праз станцыю Красны Бераг з Бабруйску да Гомеля.
У 1889 годзе генерал-лейтэнант Міхаіл Сямёнавіч і яго жонка дваранка Марыя-Юзэфа Гатоўская валодалі маёнткам Красны Бераг у Сцяпской воласці ў 847 дзесяцін зямлі. У гэты час па праекце расійскага архітэктара Віктара Шротэра, які скончыў Санкт-Пецярбурскую акадэмію мастацтваў, затым берлінскую Акадэмію мастацтваў, быў пабудаваны палац (1893
Адначасова з узвядзеннем палацу побач з ім быў разбіты «англійскі парк» пэйзажна-рэгулярнага тыпу па праекце знакамітага варшаўскага садавода Францішка Шаніёра, які садова-паркаваму мастацтву вучыўся ў Францыі, а ў Варшаве быў адказны за сад і парк каралеўскага палаца.
Радок 118 ⟶ 108:
Паклеўскі-Козел Вікенцій Альфонсавіч нікога не крануў у гады грамадзянскай вайны, але напярэдадні разгрому белых у Заўраллі, ён са сваёй сям’ёй 19 чэрвеня 1919 выехаў адтуль назаўжды. Праз Уладзівасток сям’я дабралася да Польшчы, дзе кіраўнік сям’і памёр у беднасці ў 1929 годзе. Марыя Міхайлаўна перажыла свайго мужа і памерла ўжо пасля заканчэння Другой сусветнай вайны. Апошні прытулак яны знайшлі на Паванзоўскіх могілках у Варшаве.
У гэты час у Беларусі прагрымеў апошні бой Першай сусветнай вайны і яе завяршэнне цесна звязана з пачаткам новай страшнай вайны
20 лістапада 1917 года другі Арэнбургскі ўдарны батальён, які знаходзіўся ў Жлобіне, выйшаў з горада насустрач першаму мінскаму рэвалюцыйнаму бронецягніку імя Леніна. У 9 гадзін 20 лістапада на станцыі Красны Бераг адбылося сутыкненне супрацстаячых сіл. Бой доўжыўся пяць гадзін і быў выйграны байцамі бронецягніка. Яны цалкам разграмілі два батальёны «ударнікаў». Ні дапамагло ім, ні ўпартасць, ні нават здрада сына дарожнага майстра, які ў самы разгар бою спрабаваў ўпотай правесці салдат праціўніка у тыл. Але камандзір бронецягніка быў папярэджаны шляхавых вартаўніком. Здраднік разам з 60 варожымі афіцэрамі і салдатамі трапіў у палон.
Так што менавіта '''20 лістапада 1917 года'''
У сакавіку 1918 года Красны Бераг зноў апынуўся ў самым эпіцэнтры рэвалюцыйных падзей. Польскі корпус генерала Ю.
Для забеспячэння нармальнага жыцця насельніцтва Жлобіна была створана першая рэвалюцыйная батарэя, якая ў хуткім часе пагрузілася ў вагоны і выехала ў Красны Бераг, дзе заняла агнявую пазіцыю і вяла абстрэл праціўніка. У гэты час у батарэю прыйшло шмат краснабярэжцаў: Андрэй і Павел Ярашавы, Даніла, Іван і Пётр Кандраценка, Павел Кавалёў, Ціт Савельевіч Ярашаў, Мікіта Паўлавіч Ткачоў, Дзмітрый, Мікалай і Аляксей Раманенка, Гаўрыла Васільевіч Раманенка, Лука і Марцін Іванчукі, Яфім Лупсякоў , Гаўрыла Сямёнавіч Шкірман. З іх дапамогай рух цягнікоў з Мінску ў Жлобін быў спынены. На чыгунцы ўсталявалі узброеныя кантрольныя пасты. У канцы лютага 1918 года корпус Доўбар-Мусніцкага быў разгромлены.
2 сакавіка 1918 года Жлобін і Жлобіншчына былі акупаваны нямецкімі войскамі. У гэты ж дзень у данясенні Стаўкі з горада Арол адзначалася: ''
У красавіку 1919 года была ўтворана Гомельская губернія. У яе ўвайшоў Жлобін у складзе Рагачоўскага павета. Красны Бераг застаўся ў Бабруйскім павеце Мінскай губерніі. Летам 1919 года з агітцягніком
У канцы жніўня 1919 года белапалякі фарсіравалі Бярэзіну ў раёне Бабруйска і распачалі наступ на Рагачоў і Жлобін. Сур’ёзную дапамогу фронту аказваў партызанскі рух у тыле ворага. Партызанскі батальён пад камандаваньнем Сямёна Вілюгі налічваў каля 750 чалавек. Ён дзейнічаў у раёне станцыі Красны Бераг, штаб батальёна змяшчаўся ў Краснабярэжскай Слабодцы. Вёска Красны Бераг у трэці раз за апошні час апынулася ў эпіцэнтры гістарычных падзей.
Радок 136 ⟶ 126:
Пасля грамадзянскай вайны пачалося мірнае гаспадарчае будаўніцтва. Яшчэ пасля рэвалюцыі 1917 года маёнтак у Красным Беразе быў нацыяналізаваны, а ў лютым 1919 года знайшоў сваё прымяненне. Польская акупацыя адтэрмінавала гэтае рашэнне. У жніўні 1920 года Народны камісарыят земляробства Рэспублікі Беларусь пастанавіў зрабіць на базе панскага маёнтка Красны Бераг Бабруйскага павета ніжняе сельгасвучылішча I ступені, у якое пераехалі вучні з Азарыцкіх і Бабруйскай сельскагаспадарчых школ.
У вёсцы Красны Бераг у 1930 годзе быў утвораны саўгас
* на вуліцы Каапэратыўнай у канцы 20-х гадоў пачала працаваць павідлаварка, якая ў 30-х гадах была перайменавана ў варэнневарачны завод.
Радок 143 ⟶ 133:
* у 1936 годзе паміж крухмальным заводам і чыгункай быў пабудаваны новы будынак 7-гадовай школы.
З 14 жніўня 1937 года вёска
Вёска Красны Бераг была занята фашыстамі 5 ліпеня 1941 года. Яшчэ 27 чэрвеня 1941 года пачаў фармавацца Жлобінскі знішчальны батальён з партыйных і савецкіх работнікаў, актывістаў, камсамольцаў і моладзі райцэнтра, калгаснікаў прыгарадных гаспадарак. Камандзірам быў прызначаны інструктар ЦК КП(б)Б Уладзімір Арцёмавіч Міронаў. Фактычным камісарам быў Георгій Васільевіч Злынаў. Начальнікам штаба стаў Аляксандр Міхайлавіч Ярашаў з Краснага Берага, ардэнаносец, партызан часоў грамадзянскай вайны. У ліку першых байцоў былі ветэрынарны ўрач вучэбнай гаспадаркі
У вайну ў Красным Беразе загінулі 173 вяскоўцы (у тым ліку 112 дзяцей), памяць пра якіх ушаноўвае стэла з імёнамі загінуўшых, пастаўленая ў 1967 годзе на тэрыторыі тэхнікума. 62 чалавекі вярнуліся з вайны інвалідамі. У першыя дні акупацыі ад рук фашыстаў загінулі Фёдар Восіпавіч Ярашаў, Самуіл Раманенка і яшчэ 15 мужчын з Краснага Берага былі расстраляныя немцамі. Ужо 15 ліпеня 1941 гады ў Нямеччыну былі адпраўленыя 15 навучэнцаў Краснабярэжскага сельскагаспадарчага тэхнікума. Тагачасны дырэктар гэтай навучальнай установы Іван Фёдаравіч Баёў застаўся на акупаванай тэрыторыі для арганізацыі падпольнай барацьбы, але хутка трапіў у рукі ворага і ў кастрычніку 1941 года быў расстраляны разам з групай сваіх вучняў.
За тры гады акупацыі ў невялікай вёсачцы фашысты стварылі ў раёне чыгуначнага вакзала адзін з найбуйнейшых перасыльных пунктаў Гомельскай вобласці, а таксама велізарны шпіталь для лячэння салдат і афіцэраў. У 1943 годзе па загадзе Гітлера ў вёсцы Красны Бераг ствараецца адзін з пяці дзіцячых донарскіх канцлагераў для дзяцей
Красны Бераг быў вызвалены 25 чэрвеня 1944 года.
* былы маёнтак Гатоўскага-Паклеўскага-Козел, занесены ў дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь;
* чыгуначная станцыя Красны Бераг;
* чыгуначны вакзал пабудовы <s>1871 года, 1979 года,</s> 2005 года;
* вайсковая часць № 55461;
* <s>крухмала-патачны завод</s> (адзіны ў Беларусі);
* <s>варэнневарачны завод,</s> вуліца Кааператыўная;
* <s>цэх першаснай перапрацоўкі малака,</s> вуліца Савецкая;
* <s>пякарня,</s> вуліца Палявая;
* саўгасы: «Краснабярэжскі» і «<s>Саўгас-тэхнікум»</s>;
* <s>трусаферма;</s>
* лясніцтва, вуліца Лясная;
* базісны пітомнік ГЛХУ «Жлобінскі лясхоз», вуліца Лясная;
* пітомнік сельскагаспадарчага тэхнікума;
* электрападстанцыя, вуліца Заводская;
* <s>ачыстныя збудаванні крухмала-патачнага завода,</s> вуліца Заводская;
* <s>кар’ер па здабычы будаўнічага пяску.</s>
; У сферу гандлю і грамадскага харчаваньня ўваходзілі наступныя аб’екты
* «Гандлёвы цэнтр» — харчовы магазін, <s>прамтаварны магазін, магазін гаспадарчых тавараў, сталовая і кафэ,</s> вуліца Кааператыўная;
* <s>абутковая і кніжная крамы, невялікі буфет,</s> вуліца Кааператыўная;
* <s>буфет у былым будынку</s> чыгуначнай станцыі Красны Бераг;
* <s>сталовая</s> і харчовы магазін у мікрараёне крухмала-патачнага завода;
* крама паўсядзённага попыту ў мікрараёне старой школы;
* харчовы магазін, вуліца Саўгасная;
* сталовая на тэрыторыі сельскагаспадарчага тэхнікума;
* харчовы і прамтаварны магазіны ў мікрараёне сельскагаспадарчага тэхнікума; .
* <s>крама паўсядзённага попыту</s> ў мікрараёне вайсковай часці;
* <s>склад-пакгаўз Белкаапсаюза</s> на чыгуначнай станцыі;
* <s>крама па продажы газы,</s> вуліца Савецкая;
* <s>вагон-крама</s> (раз у месяц прыязджала на станцыю Красны Бераг).
; У сацыяльную структуру вёскі ўваходзілі
* сельскагаспадарчы тэхнікум у былым панскім маёнтку Гатоўскага-Паклеўскага-Казела;
* <s>тры</s> інтэрнаты для навучэнцаў Краснабярэжскага сельскагаспадарчага тэхнікума;
* двухпавярховы жылы дом (для патрэб работнікаў і гаспадаркі чыгуначнай станцыі), пабудовы 1872 года;
* <s>аднапавярховая драўляная сярэдняя школа</s> на вуліцы Школьнай, пасля 1971 — трохпавярховая цагляная школа на вуліцы Саўгасная;
* <s>інтэрнат</s> для навучэнцаў Краснабярэжскай СШ на вуліцы Школьная, пасля 1972 — <s>інтэрнат</s> на вуліцы Саўгасная;
* стадыён у сельскагаспадарчым тэхнікуме;
* стадыён у сярэдней школе;
* музычная школа ў будынку сярэдняй школы;
* <s>Краснабярэжскі дзіцячы дом,</s> вёска Антушы;
* <s>піянерскі лагерь «Красны Бераг» рэспубліканскага значэння</s> на тэрыторыі былога панскага маёнтка;
* <s>аднапавярховая цагляная бальніца</s> на вуліцы Малая Палявая, пасля 1982 — двухпавярховвя цагляная бальніца на вуліцы 1-я Садовая;
* <s>Дом быта — атэлье, парыкмахерская, фотастудыя, майстэрня па рамонту абутку</s>;
* <s>бібліятэка</s> ў былым панскім маёнтку;
* <s>бібліятэка ў будынку сельсавета</s> на вуліцы Савецкая 3, пасля 1969 — у будынку <s>кінатэатра «Маяк»,</s> СДК;
* дзіцячыя яслі-сад <s>на вуліцы Школьная</s>, на вуліцы Саўгасная, на тэрыторыі тэхнікума;
* Сельскі Дом культуры на вуліцы Саўгасная;
* Храм Святога вялікамучаніка Георгія Перамоганосца <s>на вуліцы Кааператыўная,</s> пасля 2006 — новы будынак на вуліцы імя Ісаева;
* аддзяленне сувязі Красны Бераг-1 на вуліцы Кааператыўная;
* аддзяленне сувязі Красны Бераг-2 у каледжы;
* <s>аптэка</s> на вуліцы Кааператыўная;
* <s>лазні</s> на беразе ракі Дабосна, побач з дарогай Красны Бераг-Сенажаткі, на вуліцы Саўгасная, у вайсковай часці;
* кацельні на крухмала-патачным заводзе, у тэхнікуме, у школе, у вайсковай часці;
* <s>кінатэатр «Маяк»,</s> вуліца Саўгасная;
* <s>кінатэатры</s> ў клубе крухмала-патачнага завода, у палацы сельскагаспадарчага тэхнікума, у вайсковай часці;
* <s>вагон-клуб</s> (раз у месяц прыязджаў на станцыю Красны Бераг).
Да 1962 года ў склад Краснабярэжскага сельсавета ўваходзілі пасёлак вучгасу «Красны Бераг», пасёлак чыгуначнай станцыі «Красны Бераг» — Прыстань, пасёлкі Новы і Александроў, хутары Прырэчча, Рассвет, Цёсы, Кадзішча.
15 кастрычніка 2009 года вёска Красны Бераг зарэгістравана як аграгарадок.
Радок 273 ⟶ 212:
29 верасня 2013 года першы электрацягнік у гісторыі Гомельскай вобласці прайшоў з Мінска праз станцыю Красны Бераг на Жлобін.<ref>[https://bobruisk.ru/news/2013/09/30/35211 Пошла электричка до Жлобина]</ref>
== Насельніцтва
* 2019 год
=== Дынаміка
* 1845 год
* 1897 год
* 1916 год
* 1925 год
* 1959 год
* 2016 год
* 2019 год
== Славутасці ==
* '''Сядзібна-паркавы комплекс'''
* '''
* '''Помнік дзецям
== Ганаровыя грамадзяне Краснага Берага ==
'''Васільчык Віктар Міхайлавіч''' (07.11.1895-12.12.1971), ветэран Вялікай Айчыннай вайны, падпольшчык. Рашэнне Краснабярэжскага Савета дэпутатаў №
== Вядомыя асобы ==
* [[Аляксандр Уладзіміравіч Варабей]] (нар. 1955) — беларускі вучоны ў галіне хірургічнай гастраэнтэралогіі, калапракталогіі і эндаскапіі. [[Член-карэспандэнт]] (2014), [[доктар медыцынскіх навук]] (2000), [[прафесар]] (2003).;
Радок 320 ⟶ 259:
* '''Шапіра Дзмітрый''' (нар. 29.07.1948), паэт, пісьменнік Ізраіль);
* '''Шкляр Юрый Львовіч''' (нар. 25.11.1957), кандыдат філалагічных навук (1987), дацэнт кафедры лексікалогіі нямецкай мовы Мінскага дзяржаўнага лінгвіністычнага ўніверсітэту, сябра навукова-мэтадычнага аб’яднання навукоўцаў універсітэту па праблемах лексыкалогіі.
== Літаратура ==
* Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. [[Валянціна Лемцюгова|В. П. Лемцюговай]]. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4 — С. 163
* Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць / С.
* Красны Бераг. Некранутая рэчаіснасць. Кніга першая./Аляксандр Пабалавец;
* Красны Бераг. Людзі, іх лёсы і справы. Кніга другая./Аляксандр Пабалавец; артыкулы Л.Рэйдэр, А. Хлапкова і М. Шуканава.
* Красны Бераг. Шануй бацькоў сваіх. Кніга трэцяя./Аляксандр Пабалавец;
* Нашчадкі Дэметры. Да 90-годдзя УА
* URBANSKI ANTONI. MEMENTO KRESOWE. WARSZAWA
* Aftanazy Roman. Materialy do dziejow rezydencji. T. 1A, B. Warszawa, 1986
== Спасылкі ==
{{Краснабярэжскі сельсавет}}
|