Бернулі (сям’я)

Сям'я Бернулі (Bernoulli) — швейцарская пратэстанцкая сям'я, многія члены якой у XVII-XVIII стагоддзях унеслі істотны ўклад у навуку. У прыватнасці, да гэтай дынастыі належаць 9 буйных матэматыкаў і фізікаў (з іх 3 вялікіх), а таксама вядомыя гісторыкі, мастацтвазнаўцы, архітэктары, юрысты і іншыя.

Гісторыкі налічылі ў навуцы і культуры не менш за 30 знакамітых прадстаўнікоў сям'і Бернулі. Сярод акадэмікаў Пецярбургскай Акадэміі навук — пяцёра з сям'і Бернулі. Кафедру матэматыкі Базельскага універсітэта ў працягу 105 гадоў амаль без перапынку займалі прадстаўнікі сям'і Бернулі.

Гісторыя

Род Бернулі прасочваецца з XV стагоддзя, калі яго прадстаўнік па прозвішчы Бернуйла (Bernouilla) пражываў ва Фландрыі (Паўднёвыя Нідэрланды, цяпер Бельгія). У 1582 годзе з-за рэлігійнага прыгнёту іспанскіх каталіцкіх уладаў купец-пратэстант Якаб Бернулі з сям'ёй пакінуў Антверпен і перасяліўся ў Франкфурт-на-Майне. Паколькі і ў Германіі рэлігійныя спрэчкі не спыняліся, у 1622 годзе ўнук Якаба, які насіў тое ж імя (1598-1634), пасяліўся ў Базелі (Швейцарыя) і прыняў швейцарскае грамадзянства.

Сын Якаба, якога гісторыкі называюць «Мікалай-старэйшы» (1623-1708), арганізаваў гандаль аптэкарскімі таварамі і неўзабаве стаў заможным гараджанінам, членам гарадскога савета Базеля. У яго было 11 дзяцей, якія і далі пачатак дынастыі Бернулі.

Тры пакаленні Бернулі далі 9 буйных матэматыкаў і фізікаў, з якіх найбольш вядомыя:

• Якаб Бернулі (1654—1708);
• Іаган Бернулі (1667—1748), малодшы брат Якаба;
• Данііл Бернулі (1700—1782), сын Іагана;
• Якаб Бернулі II (1759—1789), пляменнік Данііла.

З той жа сям'і паходзіць Марыя Бернулі — першая жонка Германа Гесэ.

Прадстаўнікі роду Бернулі ў нашы дні жывуць у асноўным у Базелі.

Аб'екты, названыя ў гонар членаў сям'і

• Дыферэнцыяльнае ўраўненне Бернулі — у гонар Якаба.
• Закон Бернулі (інтэграл Бернулі) у гідрадынаміцы — у гонар Данііла.
• Лемніската Бернулі — у гонар Якаба.
• Мнагачлен Бернулі — у гонар Якаба.
• Няроўнасць Бернулі — у гонар Якаба.
• Размеркаванне Бернулі, Схема Бернулі ў тэорыі верагоднасцяў — у гонар Якаба.
• Зрух Бернулі — у гонар Якаба.
• Формула Бернулі — у гонар Якаба.
• Лічбы Бернулі — у гонар Якаба.

У 8-й акрузе Парыжу ёсць вуліца Бернулі (Rue Bernoulli), названая ў гонар гэтай сям'і. У гонар Данііла названая лабараторыя Бернулі Архівавана 3 чэрвеня 2016. ў Інстытуце матэматычных даследаванняў складаных сістэм МДУ.

Генеалогія

Гл. таксама больш падрабязнае фамільнае дрэва Бярнулі (ням.)(ням.).

Літаратура

• Бернулли // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.