Брусы (Мядзельскі раён)

Брусы
Краіна	Беларусь
Вобласць	Мінская
Раён	Мядзельскі
Сельсавет	Сваткаўскі
Каардынаты	54°45′56″ пн. ш. 26°57′45″ у. д.HGЯO
Колькасць двароў	114
Насельніцтва	257 чалавек (1997)
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 1797
Паштовыя індэксы	222384
Аўтамабільны код	5
СААТА	6240840011

Брусы́^[1] (трансліт.: Brusy, руск.: Брусы) — вёска ў Мядзельскім раёне Мінскай вобласці. Уваходзіць у склад Сваткаўскага сельсавета.

Гісторыя правіць

У 1848 годзе вёска маёнтка Вузла Вілейскага павета Віленскай губерні, валоданне графа К. І. Тызенгаўза. У 1904 годзе вёска і выселкі, валоданне памешчыкаў Пшаздзецкіх у Мядзельскай воласці Вілейскага павета Віленскай губерні. З 1875 у вёсцы працавала школа граматы, у якой у 1896/97 навучальным годзе вучыліся 23 хлопчыкі і 4 дзяўчынкі.

У Першую сусветную сусветную вайну 1914—1918 гадоў у ваколіцах вёскі праходзіла лінія фронту паміж Германскай імперыяй і Расійскай імперыяй; тут размясціліся салдаты расійскай арміі, склады з боепрыпасамі і прадуктамі харчавання. 18—28 сакавіка 1916 года адбываліся баі Нарачанскай аперацыі войск расійскіх армій, у час якіх праціўнікам былі ўжыты атрутныя газы. 2-я расійская армія панесла значныя страты, толькі каля вёскі пахавана 700 салдат Рускай імператарскай арміі.

У 1921 годзе вёска Мядзельскай гміны Дунілавіцкага, з 1925 года Пастаўскага павета Віленскага ваяводства Польскай Рэспублікі. Побач знаходзілася вартоўня Брусы.

З 12 кастрычніка 1940 года да 23 снежня 1965 года^[2] вёска — цэнтр Брусоўскага сельсавета Мядзельскага раёна Вілейскай, з 20 верасня 1944 года — Маладзечанскай, з 20 студзеня 1960 года — Мінскай абласцей БССР, з 1 кастрычніка 1973 года — ва Узленскім сельсавеце^[3], з 23 сакавіка 1987 года — у Сваткаўскім сельсавеце^[4].

У верасні 1943 года войскі нацысцкай Германіі поўнасцю спалілі вёску, загубілі 22 жыхароў. У цэнтры вёскі пахаваны 41 жыхар вёскі Брусы, Лужы, Заазер’е і хутара Гаць, якіх 27 верасня 1943 года забілі нацысцкія вайскоўцы (у 1981 годзе на магіле пастаўлены помнік). За 2,5 км на паўночны захад ад вёскі каля аўтамабільнай дарогі Мядзел — Вілейка пахаваныя 10 жыхароў з хутара Бароўка, якіх 13 ліпеня 1943 года расстралялі, а потым спалілі вайскоўцы карных атрадаў (у 1975 годзе на магіле пастаўлены абеліск). Пасля вайны Брусы адбудаваны. У 1948 годзе вёска тэлефанізавана, у 1949 годзе створаны калгас «Сцяг Перамогі».

З 1954 года ў складзе калгаса імя Леніна (да 9 лістапада 1961 года калгас імя Сталіна, з 1988 года цэнтр — вёска Сваткі), з 1994 года ў аграфірме «Зара», з сакавіка 1997 года ў сельскагаспадарчым прадпрыемстве імя М. Танка (цэнтр — вёска Сваткі).

Інфраструктура правіць

Магазін, клуб, бібліятэка, свінагадоўчы комплекс, жывёлагадоўчая ферма.

Насельніцтва правіць

1848 год — 27 двароў, 249 жыхароў
1868 год — 20 двароў, 278 жыхароў
1904 год — у вёсцы — 469 жыхароў; на выселках — 10 жыхароў
1908 год — 26 двароў, 480 жыхароў.
1921 год — у вёсцы — 90 двароў, 486 жыхароў; у вартоўні — 7 жыхароў.
1931 год — 98 двароў, 552 жыхары^[5]
1940 год — 109 двароў, 328 жыхароў.
1960 год — 400 жыхароў
1997 год — 114 двароў, 257 жыхароў

Вядомыя асобы правіць

Алесь Каўрус (1935—2022) — беларускі мовазнавец.

Дуда з Брусаў правіць

Дуда канца XIX — пачатку XX стст. з вёскі Брусы

З вёскі Брусы гміны Мядзел Пастаўскага павета паходзіць дуда канца XIX — пачатку XX стагоддзяў. Так як і многія беларускія дуды, інструмент захоўваецца ў Літоўскім нацыянальным музеі ў Вільнюсе. На выстаўках дуда пазначаецца музеем як дуда з «Усходняй Літвы»^[6]. Аднак у музейным пашпарце (LNM EM 94) сапраўднае паходжанне ўжо пазначанае.

Крыніцы правіць

↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
↑ Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 23 снежня 1965 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1966, № 1 (1121).
↑ Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР ад 1 кастрычніка 1973 г. Аб перайменаванні асобных сельсаветаў Мінскай вобласці // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1973, № 28 (1402).
↑ Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 23 сакавіка 1987 г. // Збор законаў Беларуская ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1987, № 23 (1901).
↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 41.
↑ http://alkas.lt/2019/07/06/i-ignalina-atkeliavo-lietuvos-nacionalinio-muziejaus-paroda/

Літаратура правіць

Brusy, wieś, powiat wilejski, gmina Miadzioł // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XV, cz. 1: Abablewo — Januszowo (польск.). — Warszawa, 1900. — S. 240.

Спасылкі правіць

На Вікісховішчы пакуль няма медыяфайлаў па тэме, але Вы можаце загрузіць іх

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)

[2] Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 23 снежня 1965 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1966, № 1 (1121).

[3] Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР ад 1 кастрычніка 1973 г. Аб перайменаванні асобных сельсаветаў Мінскай вобласці // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1973, № 28 (1402).

[4] Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 23 сакавіка 1987 г. // Збор законаў Беларуская ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1987, № 23 (1901).

[5] Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 41.

[6] ttp://alkas.lt/2019/07/06/i-ignalina-atkeliavo-lietuvos-nacionalinio-muziejaus-paroda/

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]