Бітва пад Палянамі

Бітва пад Палянамі адбылася 26 красавіка (7 мая) 1794 года падчас паўстання Тадэвуша Касцюшкі.

Сілы бакоў

Пасля бою пад Няменчынам, расійскія атрады под камандаваннем палкоўніка Кірэева (150 данскіх казакоў) і падполкоўніка Левіца (чатыры роты Нарвенскага і дpве роты Пскоўскага палкоў колькасцю 1 170 чалавек), якія былі рэшткамі расійскага гарнізону Вільні, адступілі на Міхалішкі. У мястэчку яны злучыліся з пяхотным палком М.І. Дзеева і батальёнам Эстляндскага егерскага корпуса на чале з падпалкоўнікам Шылінга, які прыбыў з Пастаў. Палкоўнік Міхал Дpееў прыняў на сябе камандванне аб'яднаным войскам (каля 3 300 чал.) і рушыў у бок Ашмян.

Віленскі камендант палкоўнік Якуб Ясінскі, жадаючы ліквідаваць пагрозу Вільне з боку расійскага войска, 5 мая вырушыў з Вільні двума шчыльнымі калонамі cупраць палкоўніка М. Дзеева. Войска канфедэратаў складалася з 1-га, 3-га, 4-га і 7-га пяхотных палкоў , 1-й і 3-й конных брыгад, 1-га палка стражы татарскай Кіркора пад камандаваннем падпалкоўніка Бараноўскага. Да войска далучылася 5 тысяч мясцовых шляхціцаў  і касінераў.

Ход бітвы

26 красавіка (7 мая) 1794 году ў 11 гадзін раніцы адбылася бітва пад Палянамі (7 км на поўнач ад Ашмян). Паўстанцы падзяліліся на шэсць калон і рушылі ў атаку. Пры набліжэнні на гарматны стрэл, паўстанцы перашыхтаваліся ў два шэрагі і пачалі артыллерыйскі абстрэл. Палкоўнік М.І. Дзееў здолеў адбіць атакі і рушыў  у штыкавую контратаку (5 рот Тамбоўскага палка, Эстляндскі батальён, 3 роты Нарвенскага палка і 2 роты Пскоўскага палка). Расійскія войскі наступалі больш дзесяці вёрст, аднак не здолелі зламіць баявы строй канфедэратаў. Са змярканнем палкоўнік Якуб Ясінскі вырушыў у бок Вільні. Палкоўнік М. Дзееў быў не ў  стане арганізаваць пераслед паўстанцаў.

Вынікі

У паўстанцаў палкоўнік М.Дзееў захапіў 3 вялікія і 3 малыя гарматы. Падчас бойкі паўстанцы страцілі каля 500 жаўнераў; 34 канфедэрата былі захоплены ў палон, у тым ліку адзін афіцэр. Расійскія страты склалі 173 жаўнеры і адзін праваслаўны святар.

2 (15) мая 1794 года М. Дзееў адправіў рапарт Л.Бенігсену аб бітве пад Палянамі. Па сведчанню М. Дзеева: "...вайскўцы былі так раззлаваны, што не давалі пардону" (г.зн. не бралі ў палон).

Памяць

У часы міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Палянах быў усталяваны гранітны помнік, які пазней быў знішчаны па загаду мясцовага старшыні калгасу.

Літаратура

• Восстание и война 1794 года в литовской провинции (по документам российских архивов). М.: «Книжный дом «ЧеРо»,2000. - 176 с., ил.
• Grabski А. Jan Wimmer i inni, Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. - Warszawa. - 1966.
• Kukiel М. Zarys historii wojskowości w Polsce. - London: Puls, 1993. ISBN 0-907587-99-2.
• Zahorski А. Wypisy źródłowe do historii polskiej sztuki wojennej. Polska sztuka wojenna w okresie powstania kościuszkowskiego. Zeszyt dziesiąty. - Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. - Warszawa. - 1960.