Паставы

Паставы
Сцяг	Герб
Краіна	Беларусь
Вобласць	Віцебская
Раён	Пастаўскі
Каардынаты	55°07′ пн. ш. 26°50′ у. д.HGЯO
Першае згадванне	1409
Насельніцтва	19 882 чалавекі (2017)
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	2155
Паштовы індэкс	211875
Аўтамабільны код	2
Афіцыйны сайт	http://postavy.vitebsk-region.gov.by/ ; (руск.) (англ.)
	Паставы на Вікісховішчы

Паста́вы^[2] (афіц. транс.: Pastavy) — горад у Віцебскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Пастаўскага раёна, на р. Мядзелка. За 250 км на захад ад Віцебска. Чыгуначная станцыя на лініі Віцебск—Вільнюс (Літва). Вузел аўтадарог на Браслаў, Глыбокае, Шаркаўшчыну, Мядзель, к.п. Нарач і інш. Насельніцтва 19 882 чалавек (2017)^[1].

НазваПравіць

Назва Пастаў мае балцкае паходжанне і суадносіцца з назвамі азёраў ва Ўсходняй Літвы, што непасрэдна мяжуе з Пастаўскім раёнам: Pastovis, Pastovys, Pastovėlis. Тлумачацца яны ад літоўскага слова pаstovis “глыбокае месца ў рацэ, дзе павольна цячэ вада”, адсюль “стаячая вада, якая не цячэ”^[3].

ГісторыяПравіць

Першыя людзі з'явіліся на землях Пастаўшчыны яшчэ ў эпоху позняга неаліту і ранняга бронзавага веку (кан. III - пач. II тыс. да н.э.). Пра гэта сведчаць матэрыялы археалагічных раскопак у заходняй частцы горада, на беразе Задзеўского возера. Паселішча на тэрыторыі цяперашніх Пастаў у крыніцах вядомае ад 1409 г. У 1522 г. вядомы як прыватнае мястэчка Ашмянскага павета Віленскага ваяводства ВКЛ. Належалі магнатам Дэспатам-Зяновічам. У 1522 г. ў Паставах быў пабудаваны драўляны касцёл Божай Маці (перабудаваны ў 1760, не збярогся). У часы Лівонскай вайны (1558—1583) кароль і вял.кн. Стэфан Баторый адпраўляў адсюль плыты з артылерыяй да Полацка. Паводле інвентара 1628, цэнтрам Паставаў была гандлёвая плошча (стаялі касцёл з плябаніяй, карчма, 6 двароў гандляроў і рамеснікаў). На вуліцах-дарогах, што вялі на Мядзел, Глыбокае і Друю, налічвалася 26 двароў. За ракой Мядзелка размяшчалася прадмесце Зарэчча, якое мела 17 двароў. Стаялі таксама 2 пасады па 8 і 9 двароў. Усяго ў Паставах было 66 двароў. За межамі мястэчка існаваў сядзібны комплекс. Каля 1640 г. на паўночны захад ад цэнтру Паставаў, на выспе, утворанай ракой Мядзелка і каналам, былі пабудаваны касцёл і кляштар францысканцаў (да нашага часу яны не захаваліся).

Пасля вайны Расіі з Рэччу Паспалітай (1654—1667) у Паставах засталося 5 двароў. Аднак ужо ў 1692 г. тут налічвалася 142 двары, 994 жыхары. У 2-й палове XVIII ст. Паставы перайшлі да Тызенгаўзаў. Па ініцыятыве Антонія Тызенгаўза ў 2-й палове XVIII ст. у Паставах былі пабудаваныя фабрыкі (папяровая — заснавана ў 1728 г., палатняная, паясоў), некалькі млыноў, гарбарня, архітэктурны комплекс з жылых дамоў, гандлёвых радоў і палаца. З Мядзела быў перавезены гродскі суд. У 1782—1785 гг. у Паставах дзейнічала тэатральная школа Тызенгаўза, перавезеная з Гродна. З 1791 г. Паставы з'яўляюцца горадам, цэнтрам Завілейскага павета. З 1793 г. — у складзе Расійскай імперыі, да 1796 г. з'яўляліся цэнтрам павета, статус горада паніжаны да рангу мястэчка, з'яўляліся цэнтрам воласці Дзісненскага павета. У 1814—1853 гг. Паставы адыходзяць у валоданне К. Тызенгаўза. У 1-й палове XIX ст. тут заснаваны арніталагічны музей і мастацкая галерэя, дзейнічалі папяровая фабрыка, 2 млыны, сукнавальня, налічвалася 111 двароў. У 1880 г. маёнтак Паставы пераходзіць ва уласнасць графіні Пшадзецкай. З 1897 г. — чыгуначная станцыя на лініі Крулеўшчына—Пабраддзе.

З 1921 г. Паставы знаходзяцца ў складзе Польшчы, з'яўляючыся горадам, павятовым цэнтрам Віленскага ваяводства. У канцы 1920-х гг. тут працавалі 2 лесапільныя заводы (належалі Пергаменту і Зінгеру) і цагельня (належала Райхелям), паравы млын, бровар, пякарня і інш. З 1939 г. Паставы знаходзяцца ў складзе БССР, горад мае 3,4 тыс. жыхароў. З 1940 г. Паставы робяцца раённым цэнтрам Вілейскай вобласці. З 1944 г. — у складзе Маладзечанскай вобласці. У 1945—1947 гадах у Паставах дзейнічае суполка арганізацыі Саюз беларускіх патрыётаў. У 1970 г. у Паставах налічвалася 15,1 тыс. жыхароў, у 2001 г. — 21,1 тыс. жыхароў.

НасельніцтваПравіць

XX стагоддзе: 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 15,1 тыс. чал.
XXI стагоддзе: 2001 — 21,1 тыс. чал.; 2009 — 19,8 тыс. чал.; 2010 — 19,8 тыс. чал.; 2014 — 20,1 тыс. чал.; 2016 — 20 039 чал.^[4]; 2017 — 19 882 чал.^[1]

ЭканомікаПравіць

Прадпрыемствы харчовай (кансервавы завод, малаказавод, хлебазавод), лёгкай (прадпрыемства «Беліт», ільнозавод), дрэваапрацоўчай прамысловасці («Паставы-мэбля»), тыпаграфія, лясгас. Гасцініца. Дом паляўнічага.

У горадзе функцыянуюць наступныя прадпрыемствы:

Радыёэлектронная прамысловасць
- ПВУП «Завод Беліт»
Лясная і дрэваапрацоўчая прамысловасць
- ДЛГУ «Пастаўскі лясгас»
- ААТ «Поставымебель»
- ТАА «Вытворча-мэблевы цэнтр»
- ПВУП «Пастаўскі мэблевы цэнтр»
Лёгкая і харчовая прамысловасць
- ПУП «Камбінат кааператыўнай прамысловасці Пастаўскага райпо» (хлебакамбінат)
- ААТ «Пастаўскі льнозавод»
- ААТ «Пастаўскі малочны завод»^[5]
Меліярацыйныя і дарожна-будаўнічыя арганізацыі
- ДКУАСП «Рассвет Пастаўскі»
- Пастаўскі ДРБУ-132,
- ДЭУ-33
- УП «Пастаўскае ПМС»
Турызм
- Тры гасцініцы
СМІ
- Газета «Пастаўскі край»
- Тэлебачанне «Паставы ТБ»

КультураПравіць

Пастаўскі краязнаўчы музей. У горадзе праводзіцца фестываль народнай музыкі «Звіняць цымбалы і гармонік».

СпортПравіць

ФК ПМЦ, ФОК-фізкультурна аздараўленчы цэнтр

СлавутасціПравіць

Пастаўскі вадзяны млын
Пастаўскія гандлёвыя рады
Пастаўскі архітэктурны ансамбль забудовы
Касцёл Святога Антонія Падуанскага
Пастаўскі палацава-паркавы комплекс
Свята-Мікалаеўская царква
Святы Дуб на беразе ракі Мядзелкі, які застаўся, хутчэй за усё, ад язычніцкага капішча. Да нядаўняга часу да дрэва насілі манеты^[6].

Вядомыя асобыПравіць

Міхаіл Анатолевіч Бабічаў, беларускі футбаліст
Сяргей Іосіфавіч Навумчык, беларускі журналіст і палітык
Валянцін Енісеевіч Собаль, беларускі археолаг
Мадэст Яцкевіч, беларускі рэлігійны дзеяч

Гл. таксамаПравіць

ЗноскіПравіць

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).
↑ Адамковіч А. Літоўскія назвы ў тапаніміцы нашага рэгіёна. Паставы, 2018. С. 8-9; Vanagas A. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. Vilnius, 1981. P. 248.
↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ ААТ «Пастаўскі малочны завод»
↑ Людміла Дучыц. Культавыя дрэвы ў Беларусі

СпасылкіПравіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Паставы

Геаграфічныя звесткі па тэме Паставы на OpenStreetMap
Паставы — westki.info
Паставы на Radzima.org
Паставы — mypostavy.by
Надвор'е ў горадзе Паставы

[2017-Estimate-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.

[NNP-2] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).

[3] Адамковіч А. Літоўскія назвы ў тапаніміцы нашага рэгіёна. Паставы, 2018. С. 8-9; Vanagas A. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. Vilnius, 1981. P. 248.

[2016-Estimate-4] Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.) . Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

[moloko-5] ААТ «Пастаўскі малочны завод»

[Dučyc-6] Людміла Дучыц. Культавыя дрэвы ў Беларусі

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]