Джузэ́пэ Са́ка або Джузэпэ дэ Сака (італ.: Giuseppe de Sacco, польск.: Józef Sacco; 1735, Верона, Італія — 22 снежня 1798, Гродна) — архітэктар, італьянец. Прадстаўнік архітэктуры барока і класіцызму. У 1770-я гады кіраваў будаўнічай школай у Гродне.

Джузэпэ Сака
Дата нараджэння 1735[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 22 снежня 1798(1798-12-22) ці 21 снежня 1798(1798-12-21)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

правіць

У 1768 годзе з’явіўся ў Варшаве. Першай значнай праявай здольнасцей быў праект пахавальнага катафалка (сastrum doloris  (англ.)) для каралевы Марыі Ляшчынскай, што знаходзіцца і цяпер у касцёле сакраментак  (руск.) у Варшаве. Выкананы праект быў у суаўтарстве з вядомым архітэктарам Якубам Фантана, з якім Джузэпэ працаваў над праектам перабудовы касцёла Святога Яна ў Варшаве.

У 1771 годзе па запрашэнні гродзенскага старосты Антонія Тызенгаўза пераязжае ў Гродна. Вясной таго ж года Джузэпэ залічаюць паручнікам воінскага гарнізона ў Гродне. У 1775 годзе атрымаў званне капітана кавалерыі ВКЛ, пасля займае пасаду гарадзенскага гараднічага і быў набілітаваны.

 
Новы замак у Гродне
 
Шчорсаўскі палац у 1894 годзе

12 снежня 1771 рашэннем камісіі фінансаў ВКЛ дэ Сака з акладам у 600 польскіх злотых прызначаецца на пасаду архітэктара «Яго каралеўскай Вялікасці». У яго абавязкі ўваходзіў пільны нагляд за будаўніцтвам мясцовых каралеўскіх мануфактур. У гэты час Сака распрацаваў арыгінальны праект перабудовы новага Каралеўскага замка ў Гродне, каралеўскага паляўнічага палаца ў Аўгустове  (польск.), каралеўскай рэзідэнцыі ў Станіславове. У 1779 Сака стварае для гродзенскага маршалка Юрыя Валовіча адзін з прыгажэйшых помнікаў архітэктуры — палацава-паркавы комплекс Свяцк. Сядзіба добра захавалася. У 17701776 гадах дэ Сака пры ўдзеле італьянца Карла Спампані і француза Якуба Габрыеля быў спраектаваны пышны палац Яўхіма Храптовіча ў Шчорсах. У наш час палац не захаваўся, застаўся толькі будынак бібліятэкі Храптовічаў. У 1760—1780 гадах па праектах Сака будуецца палац Тызенгаўзаў у Паставах.

У 1788 годзе кароль Станіслаў Аўгуст Панятоўскі за вялікія заслугі ўзнагародзіў архітэктара маёнткам Дубасна  (укр.) (каля Беластоку, Польшча)[2]. У сваім маёнтку ў 1781 годзе Сака ўзвеў капліцу, пазней былі пабудаваныя гаспадарчыя і жылыя памяшканні, разбіты сад і агарод. Да нашых дзён сядзіба Сака не захавалася.

У красавіку 1788 года Сака бярэ шлюб у гродзенскім бернардзінскім касцёле з Францішкай Манькоўскай, роднай сястрой мастака Тамаша Манькоўскага, з якім дэ Сака займаўся роспісам сцен Свяцкага палаца.

У 1793 годзе Станіслаў Аўгуст Панятоўскі эмфітэўтычным прывілеем  (руск.) дараваў дэ Сака, маёру войск польскіх, урочышча Бабіньска Буда, якое змяшчалася ў Аліцкай эканоміі[3].

У канцы 1790 Сака сур’ёзна захварэў на туберкулёз і пераехаў у Гродна. Тут, у Доме масонаў 20 снежня 1798 ім было напісана перадсмяротнае завяшчанне. Паводле яго Джузэпэ дэ Сака, маёр былых войск польскіх, запісаў жонцы, Францішцы з Манькоўскіх дэ Сака, добры Дубасьна і Бабіньска Буда і ўсю рухомасць[4].

Пахаваны на Каталіцкіх фарных могілках у Гродне.

 
Тэатр Тызенгаўза
 
Палац Тызенгаўза

Ушанаванне памяці

правіць
 
Помнік Дж. Сака ў Гродне на Гарадніцы

У 2008 на беразе ручая Гараднічанкі ў Швейцарскай даліне была ўсталявана бронзавая скульптура Джузэпэ Сака. Скульптура выканана Аляксандрам Анціпіным. Джузэпэ Сака трымае на каленях план горада Гродна, на якім напісана «Гарадніца, план» і пазначана дата «1780».

Зноскі

Літаратура

правіць

Спасылкі

правіць