Вестран

Вестрон (Westron), ці Усеагульная мова (Common Speech) - у творах Дж. Р. Р. Толкіна родная мова практычна ўсіх народаў заходняга Міжзем'я.

Паходжанне і развіццё

Першапачаткова, мовы людзей былі шматлікімі і вельмі разнастайнымі. Частка з іх падверглася ўплыву эльфійскіх моў, іншыя - оркаўскіх і гномьіх моў. Дзякуючы мудрацам Гандаліна захаваліся веды аб таліска — мове народаў Беора, Халет і Хадора, — ад якой развілася адунайская мова жыхароў Нуменара.

Калі нуменорцы пачалі асвойваць заходняе ўзбярэжжа Міжзем'я, стала зразумела, што іх мова цесна звязана з мясцовымі. У выніку іх змяшэння і ўзнікла адзіная мова, пасля названая вестран. Ад нуменорскіх застаў і ўмацаванняў вестран распаўсюдзіўся ў глыбіню мацерыка - Эрыядор і прылягаючыя землі (у якіх адбываліся падзеі Хобіта і уладара пярсцёнкаў). Народы Раваніёна, які знаходзіўся па-за Туманнымі гарамі, слаба кантактавалі з нуменорцамі, таму там захаваліся іх уласныя мовы. Таксама вестран амаль не паўплываў на мовы гвайтурым (сінд. Gwathuirim) (продкаў дунладнцаў і народа Белых гор, якія часта змагаліся з Нуменарам.

Пасля гібелі вострава, тыя хто выжылі з ліку Верныз заснавалі ў Міжзем'і каралеўствы Арнор і Гондар. У адрозненні ад таго, як іх суродзічы некалі змагаліся супраць эльфаў, жыхары каралеўстваў засяродзіліся на вывучэнні і выкарыстанні эльфійскіх моў, што прывяло да пэўнага заняпаду Усеагульнай мовы. Пазней, дунэдайн дапоўнілі і ўзбагацілі вестран эльфійскімі запазычаннямі. Больш развітая мова стала мовай гандлю і дыпламатыі на ўсіх землях і гасцінцах каралеўстваў, закранаючы Дэйл і Эрэбар. Нават оркі Саўрана ўжывалі скажоную форму вестрана для зносін паміж сабой.

Згадкі ў творах Толкіна

Тэрмін вестран ужываецца як пераклад на англійскую мову арыгінальнай назвы Аду́ні (Adûni). У сіндарыне яна вядома як Анну́найд (сінд. Annúnaid ці Фала́трэн (сінд. Falathren). Альтэрнатыўны тэрмін Усеагульная мова перадаецца вестранскім словазлучэннем Со́вал Фа́рэ (Sôval Phârë) у тым жа сэнсе.

У "Хобіце" і "Уладары пярсцёнкаў" вестранскія імёны і назвы перакладзены на англійскую мову. Гэта мае сур'ёзныя падставы: імёны ўласныя былі перакладзены для таго, каб найбольш дакладна перадаць сэнс, які яны маюць. Такія імёны і назвы як Baggins, Bagshot Row, Peregrin, Rivendel прыведзены не як сапраўдныя вестранскія, а як іх англійскі пераклад у тым жа сэнсе, у якім яны ўжываліся ў вестране.

Імя Мэрыядака Брэндзібака (англ.: Meriadok Brandybuck) верагодна было Калімак Брандгамба (Kalimak Brandgamba), ці каротка Калі (Kali), у сэнсе "jolly, merry" ("вясёлы"). Англамоўны варыянт Meriadok, ці каротка Merry, быў створаны, каб перадаць весялосць імя.

Аналагічна былі перакладзены імёны Перыгрына Тука (Peregrin Took) i Сэмуайза Гэмджы (Samwise Gamgee), арыгінальныя імёны якіх былі Разанур Тук (Razanur Tûc) і Баназір Галбасі (Banazir Galbasi) адпаведна. Арыгінальнае імя Фрода Бэгінса на хобітскім дыялекце вестрана гучала як Маура Лабінгі (Maura Labingi).

Геаграфічныя назвы былі таксама перакладзены з вестрана на англійскую мову: напрыклад, Рывендэл (Rivendell) быў перакладам назвы Карнінгул (Karningul), а Бэг Энд (Karningul) - Лабін-нэк (Labin-nec).

Структура

Аб вестране вядома не так ужо і шмат. Толкін практычна паўсюль пераклаў яе на англійскую мову. Некаторыя словы згадваюцца ў дадатках да "Уладара пярсцёнкаў", параўнальна болей - у Народах Міжзем'я.

Спасылкі

• Westron - the Common Speech (англ.)
• Вестран - Усеагульная мова (руск.)