Капіталізм
Капіталізм — гэта эканамічная сістэма, заснаваная на прыватнай уласнасці на сродкі вытворчасці, свабодным рынку, канкурэнцыі і прынцыпе атрымання прыбытку як галоўнай матывацыі эканамічнай дзейнасці.
Капіталізм | |
---|---|
![]() | |
Асноўваецца на | private property[d] і прыбытак |
Item disputed by | марксізм і anti-consumerism[d] |
Супрацьлегласць | антыкапіталізм і камунізм |
![]() |
Асноўныя рысы
правіць- Прыватная ўласнасць — асноўныя сродкі вытворчасці належаць асобным людзям або кампаніям.
- Свабода прадпрымальніцтва — грамадзяне могуць вольна адкрываць і весці бізнес.
- Рынак — цэны і вытворчасць рэгулююцца праз узаемадзеянне попыту і прапановы.
- Акумуляцыя капіталу — накапленне і інвеставанне капіталу дзеля павелічэння прыбытку.
- Найманая праца — большасць людзей працуе за заробак на прадпрыемствах, якія ім не належаць.
Тыпы капіталізму
правіць- Ліберальны (рынкавы) капіталізм — мінімальнае дзяржаўнае ўмяшанне ў эканоміку.
- Сацыяльны капіталізм — рынак спалучаецца з сістэмай сацыяльнай абароны і рэгулявання.
- Дзяржаўны капіталізм — буйныя сектары эканомікі кантралююцца або належаць дзяржаве.
- Кланавы капіталізм — эканоміка, у якой капітал і кантроль над ім канцэнтруюцца ў руках абмежаванай групы.
Гісторыя
правіць- Вытокі капіталізму звязаныя з развіццём гандлю ў Познім Сярэднявеччы і эпоху Рэфармацыі.
- У XVII–XVIII стагоддзях з развіццём пратэстанцкай этыкі, індустрыялізацыі і каланіяльнай экспансіі капіталізм стаў дамінуючай сістэмай у Еўропе.
- У XIX–XX стагоддзях капіталізм распаўсюдзіўся па ўсім свеце, хоць і з рознымі мадэлямі (англасаксонскай, сацыяльна-рынкавай, кітайскай і інш.).
Крытыка
правіцьКапіталізм часта крытыкуецца за:
- эканамічную няроўнасць;
- эксплуатацыю працоўнай сілы;
- экалагічныя наступствы;
- цыклічныя крызісы;
- меркантылізацыю ўсіх аспектаў жыцця.
Крытыкі капіталізму прапаноўваюць альтэрнатывы: сацыялізм, камунізм, анархізм або эканоміка ўдзелу.
Прыхільнікі
правіцьПрыхільнікі сцвярджаюць, што капіталізм:
- забяспечвае эфектыўнасць і інавацыі;
- стымулюе рост і дабрабыт;
- грунтуецца на індывідуальнай свабодзе і ініцыятыве.
У сучасным свеце
правіцьБольшасць краін сёння мае змешаную эканоміку з дамінаваннем капіталістычных прынцыпаў, але з рознай ступенню дзяржаўнага рэгулявання і сацыяльных гарантый.
Гл. таксама
правіцьЛітаратура
правіць- Capitalism on In Our Time at the BBC
- Capitalism at Encyclopædia Britannica Online.
- Smith, Adam. The Wealth of Nations (1776)
- Weber, Max. The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism