Конрад Прушынскі
Конрад Прушынскі (польск.: Konrad Prószyński, псеўданімы «Kazimierz Promyk», «Pisarz Gazety Świątecznej», 19 лютага 1851, Мінск — 8 ліпеня 1908, Варшава) — польскі дзеяч асветы, празаік, выдавец.
| Конрад Прушынскі | |
|---|---|
.jpg) | |
| Асабістыя звесткі | |
| Дата нараджэння | 19 лютага 1851[1] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 8 ліпеня 1908[1] (57 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Пахаванне | |
| Грамадзянства | |
| Бацька | Антон Прушынскі |
| Маці | Пелагея Вікторыя Кулакова[d] |
| Дзеці | Казімір Прушынскі і Тадэвуш Анастазы Прушынскі[d] |
| Месца працы | |
| Прафесійная дзейнасць | |
| Род дзейнасці | пісьменнік, выдавец |
| Грамадская дзейнасць | |
| Партыя |
|
| Член у | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
.svg){kind=small}
Біяграфія правіць
Нарадзіўся ў збяднелай шляхецкай сям’і. Быў сынам Станіслава Антонія Прушынскага і Пелагеі, народжанай Кулак. Бацька трымаў у Мінску фатаграфічную майстэрню (заснавана ў 1839 г.). У маладосці разам з бацькамі, братамі і сёстрамі быў высланы ў Томск, Заходняя Сібір, з-за абвінавачванняў бацькі ў патрыятычнай дзейнасці, у тым ліку ў размяшчэнні нацыянальных сімвалаў Польшчы і Літвы на зробленых ім сямейных фотаздымках. У эміграцыі пазнаёміўся са Станіславам Віткевічам, пазнейшым гісторыкам мастацтва і літаратуразнаўцам, сынам Ігнацыя Віткевіча, высланага ў Томск за ўдзел у Студзеньскім паўстанні. Разам са Станіславам Віткевічам у 17-гадовым узросце яму ўдалося выехаць на радзіму і пасля некалькіх гадоў намаганняў у 1873 г. дамагчыся вызвалення са ссылкі сваіх бацькоў і братоў.
У 1875 заснаваў тайнае Таварыства народнай асветы, якое мела на мэце пашырэнне асветы сярод народа. Аўтар лемантароў, напр. першага сучаснага лемантара (выдадзены ў 1875 г.) і «Obrazkowej nauki czytania i pisania», выдадзенай у 1879 г. (пераможца міжнароднай выстаўкі Лонданскага педагагічнага таварыства ў 1893 г.). Лемантар Прушынскага быў узяты за ўзор для першага беларускага лемантара[3].
Прапагандаваў індывідуальнае навучанне метадам самаадукацыі, садзейнічаў папулярызацыі чытання на вёсцы. З 1881 г. выдаваў штотыднёвік для сялян «Gazeta Świąteczna». Прыхільнік арганічнай працы і нацыянальнай салідарнасці. У 1878 г. заснаваў у Варшаве Нацыянальную кнігарню, якая займалася распаўсюджваннем папулярнай і навукова-папулярнай літаратуры. Атрымаў званне ганаровага члена Таварыства народнай школы [4].
Быў членам Нацыянальнай лігі [5].
Пахаваны на Павонзкаўскіх могілках (участак Т-1-15/16).
Ушанаванне памяці правіць
У 1911 годзе планавалася ўсталяваць помнік Конраду Прушынскаму па праекце Чэслава Макоўскага [6].
Імем Казіміра Промыка названая адна з вуліц Старога Жалібожа ў Варшаве.
Сям’я правіць
Двойчы жанаты: з Цэцыліяй, народжанай Пуцята (памерла ў 1884 г.), і з Вандай, народжанай Кожан. Ад першай жонкі меў чацвёра дзяцей, ад другой — сямёра.
Дзеці і ўнукі:
- Тадэвуш Анастазі (1873—1925), журналіст, рэдактар «Gazety Świątecznej» і дэпутат сейма;
- Казімір (1875—1945), вынаходнік і канструктар;
- Ядвіга (1877—1956), карыкатурыстка, жонка сенатара Міхала Рога;
- Стэфан (1879—1955), юрыст, прафесар Універсітэта Мікалая Каперніка ў Торуні;
- Томаш (1887—1912), архітэктар;
- Пелагея Ванда (1889—1953), рэдактарка «Gazety Świątecznej», жонка агранома Пятра Галонскі;
- Конрад Марцыян (1891—1944), капітан гандлёвага марскога флоту і журналіст, апошні рэдактар «Gazety Świątecznej»;
- Яніна (1892—1956), мастачка і журналістка;
- Станіслава (1896—1966), журналістка;
- Баляслаў Антоні (1902—1920), студэнт, загінуў падчас Варшаўскай бітвы пад Восавам;
- Марэк Юзэф (1906—2003), геолаг і географ [7]. Унук Конрада — Мечыслаў Прушынскі, сын Марэка Прушынскага [8].
Зноскі правіць
- ↑ а б Konrad Prószyński // Internetowy Polski Słownik Biograficzny
- ↑ http://web.archive.org/web/20210925204703/https://cmentarze.um.warszawa.pl/pomnik.aspx?pom_id=16230 Праверана 29 снежня 2022.
- ↑ Promyk K. Elementarz na którym nauczysz czytać w 5 albo 8 tygodni. — Wydanie 37. — Варшава, 1903.
- ↑ Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1912. Kraków. 1913. pp. LXXIII.
- ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887—1907), Londyn 1964, s. 581.
- ↑ "Pamięci znakomitego pedagoga". Nowości Illustrowane.
- ↑ Dzieci Promyka (польск.). KonradPrószyński.pl (27 жніўня 2013).
- ↑ Szczepan Lewicki: Konrad Prószyński (Kazimierz Promyk), wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 1996
Бібліяграфія правіць
- "Konrad Prószyński (kartka jubileuszowa)".
{{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе|journal=(даведка) - Szczepan Lewicki, Konrad Prószyński (Kazimierz Promyk), wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 1996.
- Władysław Jewsiewicki, «Kazimierz Prószyński», wyd. Interpress, Warszawa 1974