Найміты ў Біяфры
Падчас грамадзянскай вайны ў Нігерыі (1967—1970) як за ўрад, так і за сепаратыстаў змагаліся замежныя найміты, пераважна еўрапейскага паходжання. Хоць прэса тых гадоў заяўляла пра сотні белых баевікоў, аднак фактычна іх прысутнасць у «гарачай кропцы» была досыць сціплай, у параўнанні з папярэднімі канфліктамі[1].
Была надзея, што выкарыстанне наймітаў у Нігерыі акажа такі ж уплыў, як і ў Конга, але «дзікія гусі» апынуліся ў значнай ступені неэфектыўнымі. Брытанскі гісторык Філіп Бакстэр пісаў, што прынцыповая розніца заключалася ў тым, што нігерыйскія афіцэры з’яўляліся больш падрыхтаванымі ў ваеннай справе, чым кангалезскія апалчэнцы[2]. Як адзначаў яго расійскі калега Павел Кандрацьеў, замежныя баевікі з самага пачатку разумелі становішча, у якім знаходзіліся сепаратысты. Менавіта таму на ўдзел у нігерыйскім супрацьстаянні адважыліся нешматлікія, а большасць з іх амаль адразу пакінулі «гарачую кропку». Тыя, хто засталіся, не аказалі вырашальнага ўплыву на ход вайны, а толькі працягнулі канфлікт[3].
Першыя групы правіць
Першым з вядомых «салдат удачы» на новую вайну ў пошуках выгаднага кантракту адправіўся Майкл Хоар. Ён размаўляў і з біяфрцамі, і з нігерыйцамі, аднак абодва бакі на пачатковым этапе канфлікту не вельмі хацелі звязвацца з наёмнікамі, баючыся страціць падтрымку іншых афрыканскіх рэжымаў[4]. Былым падначаленым Хоара з «Каманда 5» брытанцам Алістэру Уіксу і Джону Пітэрсу атрымалася дамовіцца[5]. Але пры гэтым яны апынуліся ў варожых лагерах: Уікс вербаваў пілотаў для Біяфры, Пітэрс — для Нігерыі (усяго на баку ўрадавай арміі змагаліся 250 брытанцаў). У наёмніцкіх колах хадзіла гісторыя пра тое, што апошні неяк патэлефанаваў першаму і сказаў: «не набірай людзей для Біяфры. Я не хачу, каб мае хлопцы змагаліся з тваімі»[6].
З лістапада 1967 года ў армію Біяфры пачалася вярбоўка французскіх ваенных авантурыстаў[7]. Усяго прыбыло 40 чалавек[1]. Узначаліць французскіх наймітаў першапачаткова павінен быў Боб Дэнар, які, вядома, ведаў пра намер афіцыйнага Парыжа таемна падтрымаць сепаратыстаў. Але правал у Конга вымусіў улады краіны зрабіць стаўку на іншага чалавека — Ражэ Фолька. Ён напярэдадні скончыў сваю місію ў Емене з незаплямленай рэпутацыяй. Біяфрскі кантракт Фолька прадугледжваў наём сотні чалавек (аплата за паўгода наперад), а таксама закупку зброі і рыштунку. Французы меркавалі завяршыць станаўленне рэгулярнай арміі Біяфры[7].
Пасля разгрому наёмнікаў пад Калабарам адбыўся іх зыход з Біяфры. Фольк зразумеў, што сепаратысты не перамогуць у вайне, з прычыны колькаснай і тэхнічнай перавагі рэгулярнай арміі Нігерыі. Па чутках, перад уцёкамі Фольк скраў каля 110 млн франкаў, што павінны былі атрымаць яго падначаленыя[8]. На канец 1967 года ў біяфрыйскіх часцях засталіся толькі немец Рольф Штайнер, італьянец Джорджа Нарбьята, паўднёваафрыканец Тэфі Уільямс і адзін невядомы брытанец[9].
Каманда Штайнера правіць
Умелае кіраўніцтва Штайнерам войскамі на фронце ў студзені 1968 года зрабіла незгладжальнае ўражанне на біяфрскае кіраўніцтва. Яны далі немцу дазвол сфармаваць элітную групу камандас. Аднак гэта падраздзяленне было фактычна знішчана з-за памылак камандзіраў сепаратыстаў. Пасля прайгранай бітвы за Абагану з 120 камандас Штайнера засталося ў жывых толькі шэсць. Найміт стварыў новы атрад, набраўшы 1200 байцоў. У пачатку красавіка Штайнер сфармаваў 4-ю дэсантную брыгаду. Пры злучэнні арганізуецца саматужная вытворчасць мін і боепрыпасаў. Уільямс і Нарбьята сталі намеснікамі камандзіра[10]. Сам Штайнер займаўся аператыўным планаваннем, баявымі ж дзеяннямі кіраваў камандзір ударнай групы «Нсука» Уільямс. Пазней да іх далучыліся яшчэ трое наймітаў. Намеснікам Штайнера стаў яго саслужывец з французскага замежнага легіёна Арман Іанарэлі. Уільямс завербаваў маладога радэзійца Джона Эразмуса — спецыяліста па частцы выбуховых рэчываў. Намеснікам Уільямса стаў Аляксадра Гэй, які ваяваў у атрадзе Жана Шрама ў Кангалезскай вайне. Таксама да іх далучыўся Льюіс Малруні[11][12].
У красавіку замежнікі сутыкнуліся з 3-й дывізіяй федэральных сіл, у складзе якой было два батальёна наймітаў з Чада і група брытанскіх вайскоўцаў. У раёне Порт-Харкорт падчас баёў з гэтым падраздзяленнем знік без вестак Нарбьята[13].
Увосень у наймітаў Штайнера пачаліся сур’ёзныя праблемы. Галоўнай прычынай гэтага стаў намер французскай кампаніі SAFREP авалодаць нацыяналізаванымі актывамі брытанскай карпарацыі Shell-BP. Парыж праз Штайнера спрабаваў прымусіць біяфрскія ўлады аддаць іх пад канцэсію, але немец заявіў, што не служыць французскаму ўраду і не будзе ўдзельнічаць у падобных махінацыях. Таму Францыя жадала замяніць яго на свайго чалавека. Больш за тое, бурны кар’ерны рост Штайнера і яго сяброўства з прэзідэнтам Біяфры выклікалі зайздрасць у генералаў сепаратыстаў. Пасля таго, як наёмнікі захапілі транспарт работнікаў Чырвонага Крыжа, а сам Штайнер у п’яным стане счапіўся з прэзідэнцкай аховай, немец і яшчэ пяць «салдат удачы» былі высланы з краіны[14][12].
Іанарэлі, Уільямс і Гэй некаторы час працягнулі працаваць у Біяфры, але за паражэнне пад Анічу іх з пасад палявых камандзіраў перавялі ў інструктары. Кіраўніцтва сепаратыстаў расчаравалася ў замежных баевіках і да канца вайны іх не прыцягвала[15].
Наёмныя лётчыкі правіць
І ў нігерыйскіх, і ў біяфрскіх ВПС працавалі еўрапейскія найміты. Асаблівую ролю ў паветранай вайне згулялі дзеянні эскадрыллі шведскіх пілотаў «Дзеці Біяфры», якой кіраваў Карл Густаў фон Розен. Акрамя іх, на баку сепаратыстаў змагаліся французы і немцы. Тым часам Джон Пітэрс набраў для ўрадавай авіяцыі лётчыкаў з Аўстрыі, Вялікабрытаніі, Радэзіі і ПАР[16]. Таксама ў ВПС супрацьлеглых бакоў служылі канадцы і палякі[17][18][19].
Заўвагі правіць
- ↑ а б Коновалов 2015, p. 67.
- ↑ Baxter, Philip Biafra: The Nigerian Civil War 1967–1970, London: Helion and Company, 2014 p. 49
- ↑ Кондратьев 2016, p. 48.
- ↑ Коновалов 2015, p. 68.
- ↑ Кондратьев 2016, p. 46.
- ↑ Коновалов 2015, p. 69.
- ↑ а б Коновалов 2015, pp. 69–70.
- ↑ Коновалов 2015, p. 72.
- ↑ Коновалов 2015, p. 73.
- ↑ Коновалов 2015, p. 74.
- ↑ Коновалов 2015, pp. 75–76.
- ↑ а б Кондратьев 2016, pp. 46–47.
- ↑ Коновалов 2015, p. 75.
- ↑ Коновалов 2015, pp. 78–79.
- ↑ Коновалов 2015, p. 79.
- ↑ Коновалов 2015, pp. 82–83.
- ↑ Jowett, Philip S. (2016). Modern African Wars (5). The Nigerian-Biafran War 1967–70. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 9781472816092.
- ↑ Venter, A.J. (2016). Biafra's War 1967–1970: A Tribal Conflict in Nigeria That Left a Million Dead. p. 139.
- ↑ Кондратьев 2016, p. 47.
Літаратура правіць
- Кондратьев, П.С. (2016). "Европейцы на фронтах Биафры (1967–1970 гг.)". № 2 (36). Вестник ЯрГУ.
{{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе|journal=(даведка) - Коновалов, И.П. (2015). Солдаты удачи и воины корпораций : История современного наёмничества. Пушкино: Центр стратегической конъюнктуры. ISBN 978-5-9906069-7-5.