Нам нужна одна победа

«Нам нужна одна победа» (бел.: Нам патрэбна адна перамога) — песня Булата Акуджавы, напісаная для мастацкага фільма Андрэя Смірнова «Беларускі вакзал» (1970). У карціне яе спявае сястра міласэрнасці Рая (Ніна Ургант). У фінале фільма музычная тэма паўтараецца ў аркестравай аранжоўцы без слоў.

Нам нужна одна победа
Выканаўца	Ніна Ургант
Дата выпуску	1970
Дата запісу	1970
Жанр	марш
Мова песні	руская
Аўтар	Булат Акуджава
Кампазітар	Булат Акуджава

Нам нужна одна победа

Здесь птицы не поют,
Деревья не растут,
И только мы к плечу плечо
Врастаем в землю тут.

Горит и кружится планета,
Над нашей Родиною дым,
И, значит, нам нужна одна победа,
Одна на всех — мы за ценой не постоим.

Начало песни

Гісторыя стварэння

Ідэя ўключыць у фільм «Беларускі вакзал» песню, напісаную Булатам Акуджавам, належала аўтару сцэнарыя Вадзіму Труніну. Акуджава пагадзіўся ўдзельнічаць у карціне толькі пасля прагляду ўжо адздыманых фрагментаў. Пазней паэт гаварыў, што яго прыцягнула магчымасць напісаць акопную песню — «з тых, што на фронце спявалі». Задача, пастаўленая стваральнікамі карціны, была няпростай: яны меркавалі, што песня будзе несці ў сабе асноўнае сэнсавае напаўненне эпілогу, а таму ў ёй павінны спалучацца трагічны і пераможны напал.

Пасля доўгіх пошукаў асноўнай тэмы нарадзіліся першыя два радкі; далей праца пайшла хутка. На пачатковым этапе самым важным для Акуджавы быў тэкст; мелодыю ён сур’езна не ўспрымаў і разглядаў яе як дапаможны сродак — «проста каб лягчэй складалася». На «Масфільме», куды аўтар прынёс рукапіс «Дэсантнага батальёна», яго чакаў не толькі Андрэй Смірноў, але і Альфрэд Шнітке. Іх рэакцыя на пачуты марш была дыяметральна процілеглай: кампазітару больш спадабалася музыка, рэжысёру — вершы. Пасля менавіта Шнітке, які запісаў аркестравую версію песні, настаяў на тым, каб і ў фільме, і на пласцінцы, якая выйшла праз некаторы час, аўтарам музыкі быў названы Акуджава.

Мастацкія асаблівасці тэксту

На працягу ўсёй песні вар’іруецца толькі першы куплет, напісаны трохстопным ямбам; ён жа задае галоўную тэму і стварае вобраз выпаленай зямлі, на якой «птицы не поют, деревья не растут» (бел.: птушкі не спяваюць, дрэвы не растуць). У другім куплеце паказваецца карціна бою; трэці — па сваёй рэзкасці «Нас ждёт огонь смертельный!» (бел.: Нас чакае агонь смяротны!)  — нагадвае язык полымя, які ўзняўся ўвысь. Рэфрэн песні «одна на всех, мы за ценой не постоим» (бел.: адна на ўсіх, мы за коштам не пастаім) стаў сапраўды народным.

Пры аналізе тэксту Дзмітрый Быкаў звярнуў увагу на радок «Горит и кружится планета» (бел.: Гарыць і кружыцца планета), назваўшы яе бліскучым:

Гэта адчуванне смутнасці, хісткасці, галавакружэння пасля кантузіі знойдзена ідэальна; ніхто лепш не перадаваў дрыжанне зямлі пры гарматным абстрэле.

Паводле слоў даследчыка Яўгена Шрагавіца, пры напісанні песні Акуджава не проста выкарыстоўваў уласны франтавы вопыт, але і стварыў зборны вобраз батальёна — людзей, якія схаваны пад займеннікам «мы». Тэкст дае магчымасць казаць пра час і месца апісаных у ёй падзей: словы «От Курска и Орла» (бел.: Ад Курска і Арла) — гэта прамая адсылка да бітвы на Курскай дузе ў ліпені — жніўні 1943 года.

Музычная тэма

Аранжоўку песні, зробленую Альфрэдам Шнітке, даследчыкі называюць «шэдэўрам музычнай драматургіі»; фінальная хроніка карціны, сцэна сустрэчы воінаў на Беларускім вакзале, у якую яна ўключана, па сіле ўздзеяння нагадвае эпізоды «ўсенароднага яднання» са стужкі «Ляцяць жураўлі». Марш быў запісаны ваенным духавым аркестрам, у якім асобным інструментам належала ўласная роля:

У першай частцы галоўную тэму вядзе кларнет, у другой — труба, у трэцяй — трамбон, і вакол яго галоўнай тэмы аплятаецца пабочная, ізноў на трубе.

Сам аўтар пры выкананні гэтай песні змяняў тэмп: пачынаў павольна, з засяроджаным высілкам, «які нібыта адлюстроўвае пакутлівую цяжкасць пачатку вайны»; затым тэмп паскараўся, а ў трэцім куплеце станавіўся стрыманым, адхіленым. У фінальным паўторы пра «огонь смертельный» (бел.: агонь смяротны) зноў адбывалася нарастанне ўнутранага напружання.

Песня з фільма, якая не прызначалася, паводле меркавання даследчыкаў, для выкарыстання на парадах, ператварылася ў «элегічны марш» і стала гімнам дэсантных войскаў. Акуджава праз гады паўжартам прызнаваўся, што ўпершыню адчуў сябе музыкантам, калі ўбачыў па тэлевізары сустрэчу высокіх гасцей Савецкага Саюза, якія прыбылі на ўрадавы аэрадром; іх рух ад трапа самалёта суправаджаўся песняй «Нам нужна одна победа».