Ордэн Нахімава
О́рдэн Нахі́мава — савецкая флотская ўзнагарода часоў Вялікай Айчыннай вайны.
| Ордэн Нахімава | |||
|---|---|---|---|
| I ступені | |||
|
|||
| II ступені | |||
|
|||
| Краіна |
 СССР |
||
| Тып | ордэн | ||
| Каму ўручаецца | афіцэрам Ваенна-марскога флоту | ||
| Падставы ўзнагароджання | за выдатныя поспехі ў распрацоўцы, правядзенні і забеспячэнні марскіх аперацый, у выніку якіх была адбіта наступальная аперацыя працiўнiка або забяспечаны актыўныя аперацыі флота, нанесены праціўніку значныя страты і захаваны свае асноўныя сілы | ||
| Дата заснавання | 3 сакавіка 1944 | ||
| Статус | не ўручаецца | ||
| Статыстыка ўзнагароджанняў | |||
| Першае | 16 мая 1944 | ||
| Колькасць |
551 I ступень: 72, II ступень: 469 |
||
| Чарговасць узнагарод | |||
| Старэйшая | I ступень: ордэн Кутузава I ступені, II ступень: ордэн Кутузава II ступені | ||
| Малодшая | I ступень: ордэн Багдана Хмяльніцкага I ступені, II ступень: ордэн Багдана Хмяльніцкага II ступені | ||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
- Гэты артыкул пра ордэн СССР. Інфармацыя пра ордэн Расійскай Федэрацыі прыведзеная ў артыкуле Ордэн Нахімава, Расія.
Заснаваны Указам Прэзідыума ВС СССР ад 3.03.1944 аб заснаванні ваенных ордэнаў: ордэна Ушакова I і II ступені і ордэнам Нахімава I і II ступені, адначасова з ордэнам Ушакова спецыяльна для ўзнагароджання афіцэраў Ваенна-Марскога Флоту. У іерархіі узнагарод ёсць наступныя адпаведнасці:
- флатаводчы ордэн Ушакова адпавядае палкаводніцкаму ордэну Суворава
- флатаводчы ордэн Нахімава — палкаводніцкаму ордэну Кутузава.
Ордэн выкананы па праекту архітэктара М. А. Шэпілеўскага .
Гісторыя правіць
Прадстаўлены праект ордэна па асабістай прапанове І. В. Сталіна быў дадаткова упрыгожаны буйнымі рубінамі, што зрабіла яго адным з самых дарагіх ордэнаў СССР. Першыя ўзнагароджанні ордэнам вырабляліся не Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР, а загадам камандуючага флотам. У сувязі з гэтым у гісторыі узнагароджанняў здаралася даволі шмат неспадзяванак. Першым кавалерам ордэна Нахімава I ступені стаў начальнік берагавой абароны Чарнаморскага Флоту П. А. Маргунову (Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 16 мая 1944 года), але знакам № 1 быў узнагароджаны камандзір брыгады шхерных караблёў Балтыйскага Флоту Н. Э. Фельдман. Капітан 1 рангу Г. Н. Слізскі быў узнагароджаны ордэнам Нахімава II ступені № 1 летам 1944 года. Але першым кавалерам ордэна Нахімава 2 ступені быў малодшы лейтэнант Н. І. Васін, лётчык 46-га штурмавога авіяпалка Паўночнага флоту. Ён быў узнагароджаны загадам камандуючага Паўночным флотам 5 красавіка 1944 года, але 16 мая 1944 года Васін загінуў у баю і атрымаць ордэн не паспеў. У ліку першых кавалераў гэтай узнагароды былі камандуючы Чарнаморскім флотам П. С. Акцябрскі (Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 25 верасня 1944 года), А. Р. Галаўко, В. І. Платонаў (Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 2 лістапада 1944 года), У. А. Андрэеў, І. Дз. Елісееў, М. В. Ісачэнкаў, С. Р. Кучараў, М. В. Малышаў, А. Р. Арлоў, І. В. Рогаў, А. С. Фралоў, (Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 5 лістапада 1944 года[1]) і іншыя.
Ордэнам Нахімава I ступені ўзнагароджваліся часці і злучэння ВМФ: Дунайская ваенная флатылія, 1-я Севастопальская брыгада тарпедных катэраў ЧФ, 1-я Чырвонасцяжная брыгада тарпедных катэраў ЧБФ, 51-ы Талінскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк ЧБФ.
Усяго ордэнам Нахімава I ступені было выраблена 82 ўзнагароджання, ордэнам Нахімава II ступені было выраблена 469 узнагароджанняў.
Статут ордэна правіць
Ордэнам Нахімава ўзнагароджваюцца афіцэры Ваенна-Марскога Флоту за выдатныя поспехі ў распрацоўцы, правядзенні і забеспячэнні марскіх аперацый, у выніку якіх была адбіта наступальная аперацыя праціўніка або забяспечаны актыўныя аперацыі флоту, нанесены праціўніку значны ўрон і захаваны свае асноўныя сілы.
Узнагароджанне ордэнам Нахімава вырабляецца Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР. Ордэн Нахімава складаецца з двух ступеняў: I і II ступені. Вышэйшай ступенню ордэна з'яўляецца I ступень.
Ордэнам Нахімава I ступені ўзнагароджваюцца афіцэры Ваенна-Марскога Флоту:
- За па-майстэрску распрацаваную і добра праведзеную аперацыю, ва ўзаемадзеянні ўсіх сіл флоту, на абарончай пазіцыі, якая прывяла да разгрому і пераследу марскіх сіл праціўніка пры іх лікавай перавазе;
- За добрую арганізацыю, адважнае і рашучае асабістае кіраўніцтва дзеяннямі асобных злучэнняў і часцей флоту, якія ўдзельнічаюць у баі на моры або марской пазіцыі, якія прывялі да знішчэння значных сіл праціўніка, адмовы ад выканання ім сваіх задач, пры захаванні баяздольнасці свайго злучэння або часткі;
- За добра арганізаваную і праведзеную супрацьдэсантную аперацыю, у выніку якой праціўнік панёс вялікія страты ў сваіх сілах і вымушаны быў адмовіцца ад высадкі дэсанта;
- За добрае правядзенне актыўных дзеянняў, якія забяспечваюць аперацыю флоту ў моры, свае камунікацыі і абарону баз і ўзбярэжжа;
- За добра арганізаваную і праведзеную аперацыю па садзейнічанні флангу Чырвонай Арміі актыўнымі дзеяннямі сіл флоту і марскімі десантами на ўзбярэжжа праціўніка;
- За добрае кіраўніцтва забеспячэннем аперацый, у выніку якіх дасягнуты буйныя баявыя поспехі.
Ордэнам Нахімава II ступені ўзнагароджваюцца афіцэры Ваенна-Марскога Флоту:
- За ўмелыя і смелыя актыўныя дзеянні і асабістае кіраўніцтва ў абароне сваіх камунікацый, баз і ўзбярэжжа, якія прывялі да знішчэння значных сіл праціўніка і якія перашкаджалі выканання стаячых перад ім задач;
- За добра арганізаваныя і дзёрзка праведзеныя дзеянні па пастаноўцы мін ў берагоў праціўніка, якія забяспечылі выкананне аперацыі флоту або прывёўшыя да гібелі каштоўных караблёў праціўніка;
- За добра арганізаваныя і смела праведзеныя дзеянні па траленню мінных загарод праціўніка ля яго берагоў, якія забяспечылі актыўныя аперацыі флоту;
- За паспяховае выкананне баявога задання, праяўленую пры гэтым асабістую адвагу, якая прывяла да знішчэння караблёў і каштоўных аб'ектаў праціўніка;
- За умелае кіраўніцтва падначаленымі ў баі, якое прывяло да перамогі пры лікавай перавазе праціўніка і захаванні баяздольнасці свайго карабля, часці, падраздзялення;
- За добрае і умелае забеспячэнне аперацый, у выніку якіх дасягнуты буйныя баявыя поспехі .
Ордэн Нахімава I і II ступені носіцца на правым баку грудзей пасля ордэна Кутузава адпаведных ступеняў.
Асаблівасці ордэна правіць
Ордэн Нахімава — адзін з самых рэдкіх ордэнаў СССР. У прыватных калекцыях маюцца адзінкавыя асобнікі. Значная колькасць гэтых ордэнаў знаходзіцца альбо ў музейных фондах, альбо па-за межамі былога СССР (у асноўным, у калекцыянераў ЗША і Заходняй Еўропы).
Ордэн Нахімава першай ступені мае складаную канструкцыю і складаецца з некалькіх частак. Першай часткай з'яўляецца пяціканцовая штралавая зорка, выкананая з золата. Другой часткай з'яўляецца пяціканцовая прамяністая срэбраная зорка, прамяні якой выкананы ў выглядзе якароў. Штралы залатой зоркі размяшчаюцца паміж прамянямі срэбнай. Трэцяй часткай ордэна з'яўляецца цэнтральны круглы медальён, накладзены на сярэбраную зорку. Медальён выкананы з золата і пакрыты эмаллю. Чацвёртай часткай з'яўляецца залаты профіль Нахімава, накладзены на цэнтральны эмалевы медальён. Пяць рубінаў у промнях серебряной зоркі таксама з'яўляюцца асобнымі кампанентамі ордэна.
На рэверсе ордэна да срэбнай зорцы прыпаяны срэбны наразны штыфт. У аснове штыфта знаходзіцца невялікая шасцігранная гаечка (змацоўвае паміж сабой залатую і сярэбраную зоркі). Унутраная штралавая залатая зорка на рэверсе мае адтуліну ў форме правільнага круга. Адтуліна не суцэльная і мае залатыя перамычкі, размешчаныя на 12, 4 і 8 гадзін па цыферблаце. Перамычкі злучаюцца ў цэнтры рэверсу, у вобласці штыфта. Для мацавання ордэна да адзёжы выкарыстоўваецца стандартная прыціскная гайка дыяметрам 33 мм.
Кляймо МАНЕТНЫ ДВОР выканана ў адзін радок штампаванымі літарамі і размешчана на штралавой залатой зорцы ў верхнім яе краю (на 12 гадзін па цыферблаце). Нумар ордэна выкананы ўручную шціхелем і размешчаны гарызантальна ў межах ніжняга прамяня залатой зоркі (на 6 гадзін па цыферблаце).
Мінімальны вядомы нумар ордэна — 4, максімальны — 106.
Ордэн Нахімава другой ступені выкананы цалкам з срэбра. Замест рубінаў у промнях зоркі выкарыстана гарачая эмаль. Уласна знак ордэна складаецца з двух частак. Першая частка — дзесяціканцовая срэбраная зорка, другая частка — круглы цэнтральны медальён з профілем Нахімава, які мацуецца да дзесяціканцовай зорцы метадам паяння. Рэверс ордэна гладкі, злёгку ўвагнуты. У цэнтры рэверсу прыпаяны срэбны наразны штыфт. Заклёпкі на рэверсе адсутнічаюць. Кляймо МАНЕТНЫ ДВОР выканана метадам штампоўкі і размешчана ў два радкі ніжэй наразнога штыфта. Нумар ордэна, выкананы ўручную шціхелем, размешчаны гарызантальна пад кляймом, у вобласці ніжняга прамяня зоркі (на 6 гадзін па цыферблаце). У залежнасці ад выгляду кляйма можна вылучыць дзве разнавіднасці ордэна Нахімава II ступені.
Ордэн у Расійскай Федэрацыі правіць
Разам з некаторымі іншымі ордэнамі ордэн Нахімава захаваны ў сістэме узнагарод Расійскай Федэрацыі Пастановай Вярхоўнага Савета Расійскай Федэрацыі ад 20 сакавіка 1992 года № 2557-I, аднак як ўзнагарода Расійскай Федэрацыі да 2010 года не меў статута і афіцыйнага апісання, узнагароджанне ордэнам у Расіі на дадзены момант не праводзіліся.[2]
