Падступства і каханне (п’еса)
Падступства і каханне (ням.: Kabale und Liebe) — трэцяя драма нямецкага драматурга Фрыдрыха Шылера, напісаная ў 1784 годзе. Вяршыня творчасці драматурга перыяду «буры і націску». Адзін з найлепшых твораў класічнай нямецкай літаратуры. Гэта першая драма Шылера, у якой тэматыка твора ўзята непасрэдна з нямецкай рэчаіснасці.
| Падступства і каханне | |
|---|---|
| Kabale und Liebe | |
 Тытульны аркуш выдання 1784 года | |
| Жанр | драма |
| Аўтар | Фрыдрых Шылер |
| Мова арыгінала | нямецкая |
| Дата напісання | 1784 |
| Дата першай публікацыі | 1784 |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
ГісторыяПравіць
Задума і план гэтай «мяшчанскай трагедыі» ўзніклі ў Шылера пад канец чэрвеня або ў пачатку ліпеня 1782 г. у Штутгарце. Праца над ёй працягвалася ў Огерсгайме, Баўэрбаху, Мангейме да студзеня 1784 г. Першапачаткова твор меў назву «Луіза Мілерава» (ням. Luise Millerin). Прэм’ера першага спектакля паводле гэта п’есы адбылася ў тэатры Франкфурце-на-Майне 13 красавіка 1784 г., а праз два дні ўбачыла свет і першая яе пастанова ў Мангеймскім тэатры. Праз некалькі тыдняў пасля гэтага твор выйшаў з друку асобнае кнігай.
ПерсанажыПравіць
Галоўныя персанажы п’есы:
- Прэзідэнт фон Вальтэр, пры двары нямецкага герцага
- Фердынанд, яго сын, маёр
- Гофмаршалак фон Кальб
- Лэдзі Мільфард, герцагава фаварытка
- Вурм, асабісты сакратар прэзідэнта
- Мілер, настаўнік музыкі
- Луіза, яго дачка
- Сафія, камерыстка лэдзі
Некаторыя з асабовых імёнаў, якія фігуруюць у п’есе маюць гаворачы сэнс:
КрыніцыПравіць
Прыдворна-арыстакратычны свет Фрыдрых Шылер меў магчымасць вывучыць пад час свайго навучання ў Ваеннай акадэміі вюртэмбергскага герцага Карла Яўгена. Вобразы прэзідэнта фон Вальтэра, гофмаршалка фон Кальба і лэдзі Мільфард былі мастацкім абагульненнем рысаў рэальных асоб з атачэння герцага Карла Яўгена. Гісторыя ўзвышэння прэзідэнта праз труп свайго папярэдніка, ёсць не што іншае, як біяграфія аднаго з дачаснікаў вюртэмбергскага герцага. Лэдзі Мільфрад спісаная з графіні Францішкі фон Хоэнгайм, любоўніцы Карла Яўгена. Прататыпам прэзідэнта фон Вальтэра паслужыў граф Манмартэн.
СюжэтПравіць
У «Падступстве і каханні» выяўленыя два супрацьлеглых лагера, якія варагуюць спаміжсобку як рэальныя прадстаўнікі двух грамадзянскіх класаў: феадальнага дваранства і бюргерства. Драматычная калізія паміж прадстаўнікамі грамадзянскіх лагераў удасканальваецца канфліктам у асяроддзі самое пануючай вярхушкі (канфлікт прэзідэнта фон Вальтэра з сынам Фердынандам).
Сын прэзідэнта фон Вальтэра, Фердынанд, улюбляецца ў дзяўчыну з простага народа — Луізу Мілер, дачку музыкі. Прэзідэнт, у сваю чаргу, жадае выкарыстаць сына ў якасці паслухмянае зброі для ўзмацнення сваёй улады і ўплыву пры двары і з гэтаю мэтай вырашае ажаніць Фердынанда на лэдзі Мільфард, любоўніцы герцага, але ён сутыкаецца на нечаканую нязгоду з боку сына. Вурм, сакратар прэзідэнта, высвятляе свайму гаспадзіну прычыну свавольнасці Фердынанда: ён кахае дачку музыкі Мілера Луізу. Пры першае ж размове Фердынанд адмаўляецца ад рукі «прывілеяванае блудніцы» герцага.
Бачачы, што з-за зацятасці сына ўсё яго планы мусяць рухнуць, прэзідэнт фон Вальтэр вырашае арыштаваць музыку Мілера, а Луізу і яе маць паставіць ля ганебнага слупа, разлічваючы, што пасля гэтага Фердынанд адмовіцца ад сваёй зганьбаванай каханай. Але, калі прэзідэнт разам з паліцэйскімі ўрываецца ў дом Мілера, каб здзейсніць свой намер, Фердынанд прымушае бацьку саступіць, пагражаючы, што, у той час калі Луіза будзе стаяць каля ганебнага слупа, ён распавядзе ўсёй сталіцы гісторыю аб тым, як становяцца прэзідэнтамі, гэта значыць выкрые злачынаства, здзейсненае фон Вальтэрам з мэтай дамагчыся ўлады.
Пасля гэта няўдачы сакратар Вурм раіць прэзідэнту прымусіць Луізу падпісаць цыдулку да трэцяга ліца з прызнаннем у каханні і падсунуць гэту цыдулку Фердынанду. Ён раіць фон Вальтэру арыштаваць музыку і яго жонку, прыстрашыўшы іх эшафотам альбо пажыццёвым зняволеннем, і паставіць дачцэ адзінае ўмовай іх вызвалення патрабуемую цыдулку. Прэзідэнт, вельмі задаволены гэткі планам, абірае ў якасці «аблюбёнца» Луізы, якому павінны быць адрасаваная любоўная цыдулка, нікчэмнага і пустога пашляка гофмаршалка фон Кальба. План Вурма хутка здзяйсняецца. Музыка з жонкай арыштаваныя. Ліст падтрыхтаваны. На наступны дзень гофмаршалак на парадзе раптоўна раняе ліст Луізы, а Фердынанд падымае яго. Ён у шаленстве. Упэўнены ў здрадзе Луізы, Фердынанд вырашае атруціць яе і сябе. Толькі пасля таго, як оба ўжо выпіла ліманад з атрутай, высвятляецца падступства Вурма і прэзідэнта, а таксама невінаватасць Луізы. Фердынанд кідае ў твар прэзідэнту словы, поўны агіды. Раптам з’яўляецца Мілер у суправаджэнні народа і паліцэйскіх. Зараз, калі ўвесь падступны план высветлены, прэзідэнт спрабуе скласці віну з сябе на Вурма, але сакратар пагражай распавесці жудасныя гісторыі, якія ашаломяць народ. Усведамляючы жахлівую катастрофу, якая адбылася па яго віне, прэзідэнт фон Вальтэр каецца ва ўсім і просіць прабачэння ў сына, які паміраючы, працягвае яму руку. Пасля гэтага фон Вальтэр аддае сябе ў рукі паліцэйскіх.
Пастаноўкі на БеларусіПравіць
На Беларусі першыя пастановы п’есы ставіліся на рускай і польскай мовах вядомыя з 40—50-х гадоў XIX ст. У савецкія часы п’еса ставілася:
Беларускія перакладыПравіць
Першы пераклад трагедыі на беларускую зрабіў Кузьма Чорны пад назвай «Каварства і любоў». У 1993 для адмысловага выдання твораў Шылера ў серыі «Скарбы сусветнай літаратуры» пераклад п’есы зрабіў Мікола Ермалаеў.
Зноскі
- ↑ А. В. Сабалеўскі. Беларускі трэці дзяржаўны тэатр // Тэатральная Беларусь: Энцыклапедыя: У 2 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.. — Мн., 2002. — Т. 1. — С. 140—143. — 568 с.
ЛітаратураПравіць
- Ф. П. Шиллер. Фридрих Шиллер. Жизнь и творчество, Гослитиздат, М. 1955
- Шылер Ф. Вершы і балады. Драмы: З ням. / Уклад., прадм. і камент. Л. Баршчэўскага.— Мн.: Маст. літ., 1993.— 653 с ISBN 5-340-00954-8
- Либинзон З. «Коварство и любовь» Шиллера. М., 1969.
СпасылкіПравіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Падступства і каханне (п’еса)
