Прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі

Прэм’ер-міністр Злучанага каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі з’яўляецца кіраўніком урада і выконвае розныя выканаўчыя функцыі, якія намінальна належаць Суверэну, які з’яўляецца кіраўніком дзяржавы. Паводле звычаю, Прэм’ер-міністр і кабінет (які ён узначальвае) адказваюць за свае дзеянні перад парламентам, членамі якога яны з’яўляюцца.

Прэм'ер-міністр Злучанага Каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі
Prime Minister of the United Kingdom
Герб урада Яго Вялікасці
Пасаду займае Кір Стармер з 5 ліпеня 2024
Узначальвае	Вялікабрытанія
Форма звароту	Высокашаноўны
Афіцыйная рэзідэнцыя	Даўнінг-стрыт, 10
Прызначаецца	Брытанскім манархам
Зарплата	£142 000
Пасада з’явілася	4 красавіка 1721
Першы на пасадзе	Роберт Уолпал
Сайт	number10.gov.uk

Вялікабрытанія

Гэты артыкул з'яўляецца часткай серыі артыкулаў па тэме: Палітычная структура Вялікабрытаніі

Парламент Цырымонія адкрыцця парламента Карона: Кароль Карл III Палата лордаў Лорд спікер: Фрэнсіс Д’Суза Палата абшчын Спікер: Джон Беркау Пытанні Прэм’ер-міністра Тайны савет Урад Прэм’ер-міністр : Рышы Сунак Лорд-хавальнік Малой пячаткі: Наталі Эванс Лорд-старшыня Таемнага савета: Дэвід Лідынгтан Канцлер казначэйства: Філіп Хэманд Міністр замежных спраў: Джэймс Клеверлі Лорд-канцлер і міністр юстыцыі: Домінік Рааб Міністр унутраных спраў: Суэла Брэйверман Дэпартаменты ўрада Дзяржаўная грамадзянская служба Афіцыйная апазіцыя Лідар апазіцыі: Харыет Харман Ценявы кабінет Вярхоўны суд Вялікабрытаніі Суды Вялікабрытаніі Суды Англіі і Уэльса Суды Паўночнай Ірландыі Суды Шатландыі Краіны Парламент Шатландыі Выканаўчая ўлада Шатландыі Нацыянальная асамблея Уэльса Урад асамблеі Уэльса Асамблея Паўночнай Ірландыі Выканаўчая ўлада Паўночнай Ірландыі Англійскія рэгіянальныя асамблеі Рэзервовыя пытанні Мясцовы ўрад Улады Вялікага Лондана Выбары: 2001 — 2005 — 2010 — 2015 Палітычныя партыі Канстытуцыя Правы чалавека Міжнародныя адносіны Палітыка Еўрасаюза

Дзеючы прэм’ер-міністр (з 5 ліпеня 2024 года) — Кір Стармер, лідар Кансерватыўнай партыі.

Як паказвае назва пасады, Прэм’ер-міністр з’яўляецца галоўным саветнікам манарха. Гістарычна, першы міністр мог займаць любую з вышэйшых дзяржаўных пасад, напрыклад, пасаду Лорда-канцлера, Архібіскупа Кентэрберыйскага, Лорда-распарадчыка, Канцлера казначэйства, Лорда-захавальніка пячаткі або дзяржаўнага сакратара. Са з’яўленнем у XVIII стагоддзі ўрада, які складаецца з кабінета міністраў, яго кіраўніка сталі зваць «Прэм’ер-міністрам» (часам таксама «Прэм’ерам» або «Першым міністрам»); да цяперашняга часу Прэм’ер-міністр заўсёды займае адно з міністэрскіх месцаў (звычайна пасаду Канцлера казначэйства). Сэр Роберт Уолпал звычайна лічыцца першым Прэм’ер-міністрам у сучасным сэнсе гэтага слова. Прэм’ер-міністр прызначаецца Манархам, які, паводле канстытуцыйнага звычаю, павінен абраць чалавека, які карыстаецца найбольшай падтрымкай Палаты обшчын (звычайна лідара партыі, якая мае большасць). У выпадку, калі Прэм’ер-міністр страчвае давер Палаты обшчын (што паказваецца прыняццем Пастановы аб недаверы), ён ці яна маральна абавязаны або сысці ў адстаўку (у гэтым выпадку Суверэн можа паспрабаваць знайсці іншага Прэм’ер-міністра, які карыстаецца даверам палаты) або запытаць манарха аб прызначэнні новых выбараў. З прычыны таго, што прэм’ерства ў пэўным сэнсе па ранейшым застаецца пасадай de facto, паўнамоцтвы Прэм’ер-міністра галоўным чынам вызначаюцца звычаем, а не законам, паходзячы ад таго, што той, хто займае гэту пасаду, можа прызначаць (праз Суверэна) сваіх калегаў па кабінеце міністраў і выкарыстоўваць Каралеўскія прэрагатывы, якія могуць выконвацца як самім Прэм’ер-міністрам, так і Манархам па савеце Прэм’ер-міністра. Некаторыя каментатары ўказваюць на тое, што на практыцы Прэм’ер-міністр мала падсправаздачны палаце.

Пасада

Хоць у апошнія гады гэта не замінала Прэм’ер-міністрам выконваць сваю працу, афіцыйны статус Прэм’ер-міністра некалькі неадназначны. У яго практычна няма заканадаўча вызначанай улады над іншымі членамі Кабінета, уся праца па кіраванні краінай тэарэтычна выконваецца міністрамі, паўнамоцтвы якіх больш выразна вызначаны актамі Парламента. Прэм’ер-міністр сам адначасова займае адну з міністэрскіх пасад — Першага лорда казначэйства.

У парадку старшынства, вызначаным каралеўскай уладай, Прэм’ер-міністр, калі выключыць членаў каралеўскай сям’і, знаходзіцца ніжэй толькі за Архібіскупа Кентэрберыйскага, Архібіскупа Ёркскага і Лорда-канцлера.

У рэгіянальных урадах Шатландыі, Уэльса і Паўночнай Ірландыі пасада, адпаведная прэм’ер-міністру, завецца Першы міністр. (Гл. Першы міністр Шатландыі, Першы міністр Уэльса і Першы міністр Паўночнай Ірландыі.)

Прывілеі

Тоні Блэр і Дзік Чэйні ля галоўнага ўваходу на Даўнінг-стрыт 10, лонданскай рэзідэнцыі прэм’ер-міністра. 11 сакавіка 2002.

Прэм’ер-міністр атрымлівае сваю зарплату не як прэм’ер-міністр, а як першы лорд казначэйства. На 2006 год яна складае £127,334, звыш таго, ён атрымлівае £60,277 як член парламента. Прэм’ер-міністр традыцыйна жыве на Даўнінг-стрыт 10 у Лондане, у доме, які Георг II падарыў Роберту Уолпалу як асабісты падарунак. Уолпал, аднак, пагадзіўся прыняць яго толькі як афіцыйную рэзідэнцыю Першых лордаў, а не як падарунак для сябе асабіста, і пасяліўся там у 1735 годзе. Хоць большасць Першых лордаў жылі на Даўнінг-стрыт 10, некаторыя жылі ў сваіх прыватных дамах. Звычайна так паступалі арыстакраты, якія самі валодалі вялікімі дамамі ў цэнтры Лондана. Некаторыя, такія як Гаральд Макмілан і Джон Мейджар, жылі ў Адміралцейскім доме, пакуль на Даўнінг-стрыт 10 вёўся рамонт і рэканструкцыя. У прылеглым доме Даўнінг-стрыт 11 размяшчаецца рэзідэнцыя другога лорда казначэйства. Даўнінг-стрыт 12 з’яўляецца рэзідэнцыяй галоўнага «кнута» — каардынатара парламенцкай большасці.

Прэм’ер-міністр таксама можа выкарыстоўваць загарадную рэзідэнцыю Чэкерс у Бакінгемшыры.

Прэм’ер-міністр, як і іншыя міністры кабінета, па звычаі з’яўляецца членам Тайнага Савета.

Гл. таксама

• Спіс прэм’ер-міністраў Вялікабрытаніі

Спасылкі

• 10 Downing Street. (2004). Official Website. Архівавана 8 снежня 2005.
• Farnborough, Thomas Erskine, 1st Baron. (1896). Constitutional History of England since the Accession of George the Third, 11th ed. London: Longmans, Green and Co.
• Parliament of the United Kingdom. (2004). Official Website.
• Principal Ministers of the Crown: 1730—2006