Пішчаль

Пішча́ль (магчыма, усходнесл. пишталь, пищаль): агульная назва, якой на землях Русі азначалі ранейшыя ўзоры агнястрэльнай зброі — стрэльбы і гарматы; вядомая і ў іншых мовах.

Назва, за зброяй, з’явілася ў канцы 14 ст., і ўжывалася да 18 ст. (кнотавыя і крамянёвыя ручныя пішчалі; назва гармат ужывалася да 17 ст.). У старабеларускіх дакументах назва ўжывалася, напрыклад, у 1490-х гг. Падобная назва вядомая ў польскіх крыніцах: так, польская пяхота мела ў кан. 14 — пач. 15 ст. лёгкія гакаўніцы і пішчалі (piszczel), якія апісваюцца як «зброя, лягчэйшая за гакаўніцу».

Зараджанная пішчаль у разрэзе: 1 — запальная адтуліна, 2 — парахавы зарад, 3 — ушчыльнікавы клак (пакулле), 4 — куля, 5 — фіксавальны клак.

Назва, відаць, паходзіць ад усходнесл. і старабел. пишталь, пищаль, пищалка, писчалка «духавы музычны інструмент з высокім гучаннем, дудачка». Падобныя назвы муз. інструментаў сустракаюцца і ў іншых славянскіх мовах: у славенскай, харвацкай, польскай, украінскай і інш.

Такой назвай азначаліся, напрыклад:

• ручніца;
• самапал — стрэльба з замком, напрыклад, кнотавым;
• «недамерак» — скарочаная стрэльба;
• завесная пішчаль;
• зацінная пішчаль — лёгкая гармата ці цяжкая (крапасная) стрэльба з крукам.
• вінтавальная пішчаль — стрэльба з нарэзным ствалом.
• крапасная, абложная, палявая, палкавая гармата.

Літаратура

• Военный энциклопедический словарь / Пред. Гл. ред. комиссии Н. В. Огарков. — М.: Воениздат, 1983. — 863 с. (руск.) С.558.
• Stanisław Kobielski. Polska broń palna, 1975. — 201 с.: іл.