Румынская мова
Румы́нская мо́ва (limba română) — раманская мова індаеўрапейскай моўнай сям’і.
| Румынская мова | |
|---|---|
 | |
| Саманазва | Limba română [limba ro’mɨnə] |
| Краіны | Румынія, Малдова, Сербія, Расія, Украіна, Венгрыя, Германія, Ізраіль, ЗША |
| Афіцыйны статус |
 Еўрапейскі Саюз |
| Арганізацыя, якая рэгулюе | Румынская акадэмія |
| Агульная колькасць носьбітаў | 25 млн. |
| Класіфікацыя | |
| Катэгорыя | Мовы Еўразіі |
| Пісьменнасць | лацініца (румынскі алфавіт). |
| Моўныя коды | |
| ДАСТ 7.75–97 | рум 565 |
| ISO 639-1 | ro |
| ISO 639-2 | rum (B); ron (T) |
| ISO 639-3 | ron |
| WALS | rom |
| Ethnologue | ron |
| Linguasphere | 51-AAD-c |
| ABS ASCL | 3904 |
| IETF | ro |
| Glottolog | roma1327 |
 Вікіпедыя на гэтай мове | |
Гісторыя правіць
Гісторыя румынскай мовы такая ж супярэчлівая, як і гісторыя румынскага народа. Гэтая супярэчлівасць паўстала па дзвюх прычынах: недахоп гістарычных крыніц, асабліва пісьмовых, і палітычныя інтарэсы. Таму існуе некалькі версій развіцця румынскай мовы, якія засноўваюцца на розных варыянтах гісторыі румынскага народа.
Раманізацыя правіць
Афіцыйны варыянт гісторыі румынскай мовы, прызнаваны большасцю сучасных гісторыкаў, засноўваецца на тэорыі раманізацыі Дакіі. У адпаведнасці з гэтай тэорыяй Рымская імперыя каланізавала Дакію за вельмі кароткі перыяд. Каланісты прыбывалі ў Дакію з усёй тэрыторыі імперыі, але большасць з іх былі носьбітамі лацінскай культуры (каля 80 %).
Прычынай інтэнсіўнай каланізацыі было амаль поўнае знішчэнне мужчынскага насельніцтва Дакіі ў войнах з Рымам. Гэтая версія пацвярджаецца аналізам імёнаў у пісьмовых крыніцах таго часу (было вывучана прыкладна 4000 надпісаў, з якіх толькі 2 % утрымоўвалі гета-дакскія імёны, тады як у іншых рымскіх правінцыях лік імёнаў мясцовага насельніцтва складаў да 30 %).
Беспрэцэндэнтная каланізацыя прывяла да таго, што мясцовая мова правінцыі знікла амаль цалкам. На дадзены момант у румынскай мове налічваецца не больш за сотню слоў чыстага гета-дакскага паходжання.
Пераемнасць правіць
Другая па распаўсюджанасці версія аб паходжанні румынскай мовы заснаваная на тэорыі аб пераемнасці румынскага народа.
Паводле гэтай тэорыі румынская мова сфарміравалася ў той жа лінгвістычнай прасторы, дзе да гэтага існавала мова гета-дакаў. Пасля заваявання Дакіі Рымам у 106 годзе да адводу рымскіх войскаў за Дунай у 275 годзе раманізацыі, што праводзілася, было недастаткова для поўнага знікнення гета-дакскай мовы, бо мясцовае насельніцтва жыло вельмі адасобленымі суполкамі і толькі ў малой ступені сутыкалася з каланістамі. Працяглая раманізацыя прывяла да з’яўлення протарумынскай мовы. Раманізацыя ж пачалася яшчэ да захопу Дакіі Рымам і працягвалася пасля сыходу Рыма з дакскай правінцыі, што і тлумачыць так ярка выяўлены раманізаваны характар сучаснай румынскай мовы.
Фарміраванне румынскай мовы скончылася ў XI стагоддзі з памяншэннем уплыву Візантыйскай імперыі.
Характэрнай рысай румынскай мовы з’яўляецца адсутнасць дыялектаў.
Шмат якія народы (германцы, туркі, славяне, венгры) у розны час пранікалі ў лінгвістычны арэал румынскай мовы. Усе яны зрабілі свой унёсак у эвалюцыю мовы, разнастаіўшы лексікон, але пакінуўшы амаль не закранутай структуру граматыкі.